طرح جدید آماده اجرا؛ یارانه نقدی جای خود را به تخفیف مستقیم می‌دهد؟
احد رستمی، رئیس مرکز اطلاعات رفاهی ایرانیان وزارت کار، در برنامه «میز اقتصاد» از تازه‌ترین وضعیت اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی در دولت چهاردهم سخن گفت و با اشاره به توزیع بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان کالابرگ، چالش‌های تأمین منابع، شیوه‌های اجرایی گذشته و برنامه‌های پیش‌رو برای مرحله پنجم این طرح را تشریح کرد.
احد رستمی (رئیس مرکز اطلاعات رفاهی ایرانیان وزارت کار) با حضور در برنامه میز اقتصاد شبکه خبر، آخرین برنامه‌های دولت چهاردهم و وزارت تعاون را در حوزه توزیع کالابرگ الکترونیکی تشریح کرد. رستمی گفت: در این چهار دوره بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان کالابرگ الکترونیکی توزیع شد. حذف یارانه ثروتمندان تنها ۲۰ درصد منابع لازم را تأمین می‌کند. قرار بود عمده منابع از طریق تبدیل یارانه نقدی به غیرنقدی تأمین شود که فعلاً این اتفاق نیفتاده است.
سیر قانون‌گذاری و مشکل ناهماهنگی در مدیریت منابع
رستمی با اشاره به اجرای طرح جدید کالابرگ الکترونیکی برای دهک‌های تحت پوشش اظهار کرد: قانون نظام رفاه و تأمین اجتماعی با این هدف در سال ۱۳۸۳ تصویب شد که یارانه‌های پرداختی هدفمند شده و سهم دهک‌های درآمدی مشخص شده و سهم دهک‌های پایین افزایش یابد. پس از کلید خوردن برنامه هدفمندسازی یارانه‌ها در معاونت رفاه وزارت کار و تمرکز منابع اجرای آن در این مجموعه متناسب با سند کاهش فقر مصوب سال ۱۳۸۴، قرار شد دهک‌های مربوطه مورد پوشش قرار گیرند. در سال ۱۳۹۰ متأسفانه سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها به عنوان یکی از معاونت‌های ریاست جمهوری تعریف شد و در سال ۱۳۹۲ این سازمان به سازمان برنامه و بودجه منتقل شد.
وی افزود: وزارت کار متولی تجمیع منابع هدفمندسازی یارانه‌ها برای حمایت از گروه‌های تحت پوشش مانند زنان سرپرست خانوار، کودکان، معلولان و سایر گروه‌های آسیب شد. اکنون با تکالیف قانونی مشخص شده، منابع توسط سازمان برنامه و بودجه مدیریت می‌شود و دستگاه اجرایی آن دوباره به وزارت رفاه بازگشت. همین امر موجب ناهماهنگی در حوزه اجرایی شد. اگر منابع از ابتدا در اختیار وزارت رفاه قرار می‌گرفت، امکان برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای دهک‌ها و پرداخت ماهانه وجود داشت. اما این ناهماهنگی در اجرا مشکلاتی ایجاد کرده است.
کاهش سرانه مصرف خانوارها و ورود دولت برای رفع نگرانی‌ها
رستمی اضافه کرد: در جلسه شورای عالی رفاه، طبق گزارشی که ارائه شد، کالری دریافتی خانوارها کاهش یافته و مصرف آن‌ها در اقلام مختلف رو به نزول است. ما این گزارش را در همان شورا ارائه دادیم و آقای رئیس‌جمهور پس از آن گزارش خدمت رهبر معظم انقلاب رسیده و گزارش را ارائه دادند. رهبری نیز اجازه دادند تا منابعی برای کالابرگ الکترونیک در اختیار وزارت رفاه قرار گیرد که سه نوبت اجرای برنامه از همان منابع محقق شد.
او تأکید کرد: دولت و مجلس این دغدغه را دارند که طرح کالابرگ الکترونیکی ادامه یابد. موضوع مهار مشکلات معیشتی مردم و کاهش اثر شوک‌های قیمتی مسئله مهمی است که اکنون دنبال می‌شود. در حال حاضر آخرین پیگیری‌ها برای اجرا انجام شده و مرحله پنجم طرح کالابرگ نیز طی هفته جاری اعلام خواهد شد تا مردم بتوانند برای تهیه کالا به فروشگاه‌ها مراجعه کنند.
رئیس مرکز اطلاعات رفاهی ایرانیان وزارت کار توضیح داد: برای اجرای طرح کالابرگ، روش‌های مختلفی پیشنهاد شده است. روش اجرا طی ماه‌های اخیر اعطای اعتبار به سرپرست خانوار بود که طبق نظرسنجی موسسه تسنیم و مرکز پژوهش‌های مجلس درصد بالایی از مردم از آن رضایت داشتند. نارضایتی‌ها بیشتر مربوط به پایین بودن میزان اعتبار است و پیشنهاد شده تنوع کالاها و میزان اعتبار افزایش یابد. این دغدغه در دستور کار قرار دارد.
برنامه‌های احتمالی برای مرحله جدید کالابرگ
این مقام دولتی ادامه داد: برای اجرای نوبت بعدی نیز همین روش فعلی ادامه می‌یابد. البته یک روش جایگزین نیز در حال بررسی است. با کمک وزارت جهاد کشاورزی، برای کالاهای دارای نرخ مصوب در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، منابع اختصاص‌یافته به صورت تخفیف خرید مردم در نظر گرفته می‌شود تا خانوارها بتوانند کالاهای اعلام شده را با تخفیف تهیه کنند.
وی خاطرنشان کرد: اگر هماهنگی‌های نهایی انجام شود، این روش جدید اجرا خواهد شد و اگر نهایی نشود همان روش فعلی که زیرساخت‌های آن آماده است ادامه پیدا می‌کند. روش‌های مختلفی از پرداخت نقدی تا پرداخت کالای مستقیم به خانوارها وجود دارد. یکی از مشکلات حوزه رفاهی، ناشی از دخالت‌های گسترده قیمتی در گذشته بوده است.
رستمی بیان کرد: روش فعلی یعنی اعطای اعتبار برای خرید از فروشگاه‌ها بیشترین رضایت را ایجاد کرده و از دخالت در بازار نیز جلوگیری می‌شود. حذف یارانه‌ها عمدتاً به این دلیل بوده که ورود یارانه به ابتدای زنجیره باعث ایجاد اخلال و نشت منابع می‌شد و در نهایت به مردم نمی‌رسید. بسیاری از کارشناسان معتقدند منابع حمایتی باید در پایان زنجیره مصرف توزیع شود. از سوی دیگر دخالت مستقیم دولت در تأمین کالا با منطق اولیه هدفمندسازی در تناقض است. اگر قرار بود دولت مستقیماً کالا تأمین کند، سیاست ارز ترجیحی باید موفق می‌شد، در حالی که ارز ترجیحی حذف شد تا حمایت‌ها به انتهای زنجیره یعنی مصرف‌کننده منتقل شود.
رئیس مرکز اطلاعات رفاهی ایرانیان وزارت کار اظهار کرد: تجربه سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۳ نشان داده هرچه در مصرف محدودیت بیشتری برای مردم ایجاد شود نارضایتی افزایش می‌یابد. هرچه مردم بیشتر در انتخاب نحوه مصرف منابع مختار باشند، نتیجه به اهداف معیشتی نزدیک‌تر خواهد بود.
او تشریح کرد: در صورت امکان قصد داریم کار را به صورت ترکیبی پیش ببریم. یعنی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای کالاهای مصوب با تخفیف عرضه شود و در سایر فروشگاه‌ها نیز خرید با همان اعتبار روی یازده قلم اعلامی انجام شود. اگر هماهنگی نهایی حاصل نشود، تنها روش قبلی اجرا خواهد شد. در روش تخفیفی مثلاً اگر قیمت مصوب برنج ۷۰ هزار تومان باشد، این کالا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با ۳۰ درصد تخفیف عرضه می‌شود و سایر کالاها نیز با ۲۰ تا ۳۰ درصد تخفیف قابل خرید خواهند بود.
جزییات جمعیتی و منابع یارانه
رستمی تصریح کرد: از ۸۹ میلیون جمعیت کشور، ۷۲ میلیون نفر یارانه دریافت می‌کنند و ۱۷ میلیون نفر یارانه‌شان حذف شده است. سه دهک بالای درآمدی حذف شده‌اند. امسال نیز تاکنون ۸ میلیون نفر از لیست یارانه‌بگیران حذف شده‌اند و تنها ۹ میلیون نفر در سه دهک پایین هنوز یارانه دریافت می‌کنند. منابع پرداخت یارانه ماهانه ۲۵ هزار میلیارد تومان است. با وجود حذف سه دهک بالا تنها شش هزار میلیارد تومان آزاد شد که پاسخگوی کل ۲۵ هزار میلیارد تومان مورد نیاز نیست. به همین دلیل حذف یارانه به صورت تدریجی و ماهانه انجام می‌شود و هر ماه بیش از یک میلیون نفر حذف می‌شوند تا به هدف نهایی حذف سه دهک که توصیه مجلس است، برسیم.
رئیس مرکز اطلاعات رفاهی ایرانیان وزارت کار ادامه داد: منابع اجرای کالابرگ الکترونیکی از حوزه‌هایی تأمین می‌شود که تنها کارشناسان سازمان برنامه و بودجه از آن مطلع هستند. سال گذشته کالابرگ الکترونیک برای هفت دهک تخصیص داده شده بود و دولت جدید نیز تصمیم داشت همان هفت دهک مشمول گذشته کالابرگ دریافت کنند. در چهار دوره گذشته بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان کالابرگ الکترونیکی توزیع شده است. حذف یارانه ثروتمندان تنها ۲۰ درصد منابع لازم را تأمین می‌کند و قرار بود عمده منابع از تبدیل یارانه نقدی به غیرنقدی تأمین شود که فعلاً محقق نشده است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: نامه‌نگاری لازم با سازمان برنامه و بودجه برای اجرای مرحله پنجم پرداخت کالابرگ الکترونیکی انجام شده است و ان‌شاءالله با منابع تجمیع‌شده، خدمت‌رسانی به مردم ادامه خواهد داشت.
