مدل تازه حمایت از معیشت مردم؛ هر ایرانی یارانه ۱۴ دلاری می‌گیرد
با افزایش نرخ ارز و ناکارآمدی سیاست ارز ترجیحی، دولت و مجلس در حال طراحی مدلی تازه برای جایگزینی تدریجی آن با کالابرگ الکترونیکی هستند؛ مدلی که بر پایه تثبیت قیمت چند قلم کالای اساسی و پرداخت یارانه مستقیم به مردم بنا شده است. کارشناسان تأکید دارند بدون اصلاح ساختار حمایتی و قراردادهای پایدار با تولیدکنندگان، این طرح نیز ممکن است به سرنوشت ارز ترجیحی دچار شود.
پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷ و جهش نرخ ارز، دولت برای کنترل قیمت کالاهای وارداتی سیاست ارز ترجیحی را با نرخ ۴,۲۰۰ تومان آغاز کرد. در ابتدا همه اقلام مشمول بودند اما به مرور دامنه کالاها محدود شد. این سیاست به دلیل رانت گسترده و فساد متوقف شد، اما توقف آن به شکل افزایش نرخ ترجیحی به ۲۸,۵۰۰ تومان رخ داد. امروز نهاده‌های دامی، دارو و تجهیزات پزشکی همچنان با ارز ترجیحی وارد می‌شوند.
گفت‌وگوی دولت و مجلس درباره مدل جدید کالابرگ
میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، با اشاره به ناکارآمدی ارز ترجیحی گفت: کالابرگ تنها ابزار حمایت از اقشار کم‌درآمد نیست بلکه می‌تواند به حمایت از تولید داخلی نیز کمک کند. او پیشنهاد داد بخشی از کالاها از شمول ارز ترجیحی خارج شوند و یارانه مستقیم به مردم پرداخت شود. همچنین تأکید کرد برای جلوگیری از تورم سال ۱۴۰۱ باید قراردادهایی با تولیدکنندگان بزرگ منعقد شود تا قیمت کالاهای اساسی برای مدتی ثابت بماند.
حمید پورمحمدی نیز با انتقاد از فشار ارزی سیاست فعلی گفت: تمام درآمد نفتی دولت و چند میلیارد دلار دیگر صرف ارز ترجیحی می‌شود، اما کالاها با قیمت دلار آزاد به دست مردم می‌رسند. او تأکید کرد منابع یارانه‌ای در میانه راه تبخیر می‌شوند و هدف مدل جدید کالابرگ، جایگزینی تدریجی آن با ارز ترجیحی برای حمایت از معیشت اقشار آسیب‌پذیر است.
ساختار مدل تازه و پرسش‌های جدی
پورمحمدی توضیح داد: طرح جدید بر پایه تأمین پنج تا هفت قلم کالای اساسی مانند لبنیات و تخم‌مرغ با قیمت ثابت در بازه شش‌ماهه تا یک‌ساله است. دولت قصد دارد با قراردادهای مستقیم با تولیدکنندگان، نوسانات ارزی و تورمی را مهار کند. با این حال پرسش اصلی این است که در اقتصادی با تورم حدود ۵۰ درصدی، چگونه می‌توان قیمت کالا را برای چنین مدتی ثابت نگه داشت؟ او پاسخ داد: دولت باید بخشی از ریسک را بپذیرد و حمایت حاکمیت از تولید شرط پایداری این طرح است.
بررسی کارآمدی ارز ترجیحی
از سال ۹۷ تاکنون، قیمت اقلام مشمول ارز ترجیحی چندین برابر شده است؛ گوشت قرمز و مرغ ۲۰ برابر، لبنیات و تخم‌مرغ ۱۷ برابر، روغن و چربی‌ها ۲۲ برابر و بهداشت و درمان ۱۰ برابر. نرخ ارز نیز از ۴,۲۰۰ تومان به بیش از ۱۰۵ هزار تومان در بازار آزاد رسیده است. آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد سالانه حدود ۱۴ میلیارد دلار ارز ترجیحی به کالاهای اساسی و دارو اختصاص یافته که معادل ماهانه ۱۴ دلار برای هر ایرانی است. با این وجود، قیمت‌ها همچنان افزایش یافته و اگر ارز ترجیحی با کالابرگ جایگزین شود، سهم هر ایرانی به همین ارزش خواهد بود.
