خروج نیروی کار مهاجر از کشور، در حالی که زیرساخت‌های جایگزین انسانی برای آن فراهم نشده، صنعت ساخت‌وساز را در آستانه یک بحران جدی قرار داده است. کامیار سرافراز، تحلیلگر حوزه مسکن، با اشاره به پیامدهای این تغییرات، هشدار داده که بسیاری از پروژه‌های ساختمانی به‌زودی با کندی محسوس مواجه خواهند شد. به گفته او، حذف گسترده کارگران افغانستانی از چرخه ساخت، نه تنها روند اجرای پروژه‌ها را مختل می‌کند، بلکه با بالا بردن هزینه‌های دستمزد، زمینه‌ساز افزایش تورم در بازار مسکن خواهد شد؛ افزایشی که می‌تواند بین ۱۰ تا ۱۵ درصد بر قیمت تمام‌شده تأثیر بگذارد.

در هفته‌های اخیر، نشانه‌های پررنگی از عزم جدی حاکمیت برای ساماندهی و در بسیاری موارد، خروج اتباع غیرمجاز از کشور دیده می‌شود؛ عزمی که برخلاف دوره‌های پیشین، این‌بار با لحنی قاطع‌تر، پوشش رسانه‌ای گسترده‌تر و هماهنگی منسجم‌تری از سوی نهادهای امنیتی، انتظامی و اجرایی همراه شده است.

کارگران و کارفرمایان استان فارس در گرداب مشکلات بیمه‌ای، تأخیر در پرداخت حقوق و اختلافات بر سر تأمین مواد اولیه گرفتار شده‌اند. این چالش‌ها نه‌تنها تولید را تهدید می‌کند، بلکه آینده اشتغال و امنیت شغلی در این استان را با مخاطره جدی مواجه کرده است.

معاون امنیتی استانداری خراسان رضوی از تمدید مهلت یک‌ماهه برای اتباع خارجی جهت دریافت ودیعه مسکن خبر داد.

در سال‌های گذشته، حضور گسترده اتباع افغانستانی در بخش‌های مختلف اقتصاد غیررسمی ایران، به‌ویژه در حوزه ساخت‌وساز، به یک واقعیت انکارناپذیر تبدیل شده بود. صنعت ساختمان، به عنوان یکی از ستون‌های اصلی رشد اقتصادی کشور، به‌شدت به نیروی کار ارزان، سخت‌کوش و در دسترس مهاجران افغان وابسته بوده است. این وابستگی نه‌تنها در اجرای پروژه‌های ساختمانی، بلکه در زنجیره تأمین مصالح، خدمات فنی و فعالیت‌های عمرانی شهری نیز مشهود بوده است.

در بازار مسکن تهران، روند کاهش قیمت به مناطق شمالی شهر نیز رسیده؛ مناطقی که همواره با اختلاف قابل‌توجهی نسبت به سایر نقاط پایتخت در صدر جدول قیمت‌ها قرار داشتند. این تغییر، نشانه‌ای از تعدیل تدریجی در یکی از گران‌ترین بخش‌های بازار ملک تهران است.

روزنامه اعتماد به نقل از یک مخبر نوشت: در حال حاضر سما جهانباز و وحیده نیازی داخل یک زندان در افغانستان هستند. سما یک پسر و وحیده یک دختر دارند. سما جهانباز صددرصد همانجایی است که وحیده نیازی نگهداری می‌شود.

رنج بازار کار ایران نه از «تنبلی جوانان»، بلکه از تحقیر مزمن نیروی کار و نظام دستمزدی است که کرامت انسان را نادیده می‌گیرد. برخلاف ادعاهای رایج، جوان ایرانی نه بی‌کار است و نه بی‌علاقه به کار، بلکه از پذیرش شغلی که دستمزدش کفاف زندگی را نمی‌دهد و شأن انسانی‌اش را لگدمال می‌کند، سر باز می‌زند.

در سال‌های اخیر، کارگران غیرایرانی – به‌ویژه مهاجران افغان – نقش پررنگی در بخش‌هایی چون صنعت ساختمان و خدمات شهری ایفا کرده‌اند. حال با شدت گرفتن روند خروج این نیروهای کار از کشور و بازگشت آن‌ها به وطن، این دو حوزه با چالش‌هایی روبرو می‌شوند که نه‌تنها از نظر تعداد نیروی انسانی بلکه از منظر کیفیت خدمات و سرعت انجام پروژه‌ها نیز قابل توجه خواهد بود.

بازار مسکن، به‌ویژه در حوزه اجاره‌ در مناطق کم‌برخوردار، در حال ورود به مرحله‌ای از بازتنظیم و تعدیل قیمتی است؛ چرا که افزایش تعداد فایل‌های عرضه‌شده هم‌زمان با افت محسوس تقاضا، شرایط را به‌سمت تعادل جدیدی سوق داده است.

خروج گسترده اتباع خارجی، به‌ویژه افغان‌ها، از کشور تأثیر قابل‌توجهی بر بازار اجاره مسکن داشته است. کاهش جمعیت مستأجران خارجی باعث کاهش تقاضا در برخی مناطق شهری شده و در نتیجه، فشار کمتری روی بازار اجاره ایجاد شده است. این موضوع می‌تواند به تثبیت یا حتی کاهش نسبی قیمت‌ها در کوتاه‌مدت منجر شود و فرصت‌هایی برای مستأجران داخلی فراهم آورد.

با وجود آنکه موج تازه اخراج اتباع افغانستانی از ایران هنوز تأثیر ملموسی بر صنعت خودروسازی کشور نگذاشته، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که این روند در صورت تداوم، می‌تواند به تدریج به یک چالش جدی بدل شود.

با تشدید موج اخراج اتباع غیرمجاز، به‌ویژه کارگران افغانستانی که در جریان جنگ ۱۲ روزه شدت گرفت، صنایع قطعه‌سازی خودرو با چالشی جدی در تأمین نیروی کار مواجه شده‌اند. برخلاف خودروسازان بزرگ مانند ایران‌خودرو و سایپا که کمتر به نیروی کار خارجی وابسته‌اند، واحدهای قطعه‌سازی به شدت متکی به این کارگران بودند و حالا با کاهش چشمگیر تعداد آن‌ها روبه‌رو هستند. محمدرضا نجفی‌منش، رئیس انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی، از کم شدن نیروهای افغانستانی از ۷۰ نفر به تنها دو یا سه نفر در برخی واحدها خبر داده و هشدار داده که با افزایش تولید خودرو در آینده، کمبود نیروی کار می‌تواند بحران‌ساز شود. در حالی که حقوق و مزایای این کارگران معمولاً برابر با کارگران ایرانی بود، اخراج گسترده آن‌ها تعادل نیروی کار در صنعت را به خطر انداخته است. این شرایط، زنگ خطری برای صنعت قطعه‌سازی است که باید هرچه سریع‌تر چاره‌ای برای جبران این خلأ نیروی انسانی بیندیشد.

در حالی‌که بازار خرید و فروش مسکن همچنان در رکودی عمیق فرو رفته و تحرک خاصی از سوی خریداران و فروشندگان دیده نمی‌شود، بازار اجاره در برخی مناطق نشانه‌هایی از پویایی و تعدیل قیمت را از خود بروز داده است. یکی از عوامل تأثیرگذار بر این روند، شتاب گرفتن فرآیند خروج اتباع افغانستانی غیرمجاز از کشور است؛ مسئله‌ای که به‌طور مستقیم بر قیمت اجاره ملک، به‌ویژه در مناطق جنوبی و حاشیه‌ای شهرها که میزبان اصلی این گروه‌ها بوده‌اند، تأثیر گذاشته است. به‌ویژه در مورد ساختمان‌های کلنگی و قدیمی، اکنون شاهد ارائه تخفیف‌های قابل‌توجه و بعضاً غیرمنتظره هستیم.

اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری تهران با عزمی جدی، برنامه‌های جامعی برای جلوگیری از اشتغال غیرمجاز اتباع خارجی و ساماندهی وضعیت نیروی کار مجاز در این استان تدوین کرده است. از تدوین اطلس اشتغال تا راه‌اندازی گشت‌های نظارتی، تهران آماده تحول در بازار کار اتباع خارجی است.

اکنون مساله خطرات امنیتی حضور بدون ثبت مهاجران افغانستانی به حق از دغدغه‌های جامعه شده و در چنین شرایطی آنچه که بیش از همه نیاز است، ساماندهی و مهار این مهاجران افغانستانی است.

سرپرست سفارت ایران در کابل با تشریح آخرین وضعیت بازگشت اتباع افغانستان به کشورشان، تاکید کرد: مساله بازگشت مهاجران طرحی نیست که یکباره تصمیم گرفته شده باشد، این موضوع در دستور کار قرار داشته است.

فرماندار تایباد گفت: خروج مهاجران افغانستانی از مرز دوغارون از سال جاری تاکنون نسبت به مدت مشابه پارسال سه برابر افزایش داشته است.

سفارت حکومت سرپرست افغانستان در تهران اطلاعیه ای را درباره شرایط بازگشت مهاجران افغانستانی به کشورشان صادر کرد.

درحالی‌که ایران سال‌هاست بار سنگین میزبانی میلیون‌ها تبعه افغان را بدون مشارکت مؤثر آنان در تأمین هزینه‌ها به دوش می‌کشد، پیامدهای این حضور بی‌ضابطه از حوزه اقتصاد و بازار کار گرفته تا امنیت ملی و زیرساخت‌های آموزشی و رفاهی کشور، هر روز آشکارتر می‌شود؛ از یارانه‌های کلانی که می‌توانست مستقیماً رفاه شهروندان ایرانی را بهبود بخشد، تا افزایش فشار بر بازار مسکن و کاهش دستمزد کارگران داخلی. در این میان، تهدیدات امنیتی نیز به نگرانی‌ها دامن زده و گزارش‌هایی از بهره‌برداری سرویس‌های اطلاعاتی دشمن از اتباع غیرمجاز، زنگ خطر تازه‌ای را برای ساختار امنیتی کشور به صدا درآورده است. در چنین شرایطی، صاحب‌نظران و مسئولان بر این باورند که تنها راه برون‌رفت از این بحران چندوجهی، تدوین یک سیاست مهاجرتی شفاف و ضابطه‌مند، بازنگری فوری در نظام یارانه‌ها و ساماندهی جدی ورود و اقامت اتباع خارجی است؛ اقدامی که نه‌تنها می‌تواند تعادل را به اقتصاد و جامعه بازگرداند، بلکه با رعایت اصول انسانی و هم‌جواری، به تقویت جایگاه ژئوپلیتیکی ایران در منطقه نیز منجر خواهد شد.