نقش اتباع افغان در صنعت ساخت‌وساز ایران، به‌ویژه در بخش مسکن، طی سال‌های گذشته نقشی محوری و انکارناپذیر بوده است. حضور پررنگ نیروی کار افغان در کارگاه‌های ساختمانی شهرهای بزرگ و کوچک کشور، به عاملی تعیین‌کننده در پیشبرد پروژه‌های عمرانی بدل شده است. این حضور نه‌تنها در پروژه‌های دولتی بلکه در ساخت‌وسازهای شخصی نیز به‌شدت محسوس بوده و بسیاری از سازندگان و کارفرمایان، نیروی کار افغان را به دلیل مهارت، تجربه و دستمزد پایین‌تر نسبت به نیروی کار داخلی ترجیح داده‌اند.

خروج برنامه‌ریزی‌شده اتباع غیرمجاز از تهران، دریچه‌ای به سوی فرصت‌های شغلی برای جوانان ایرانی باز کرده است. مدیرکل امور اجتماعی استانداری تهران معتقد است این اقدام نه‌تنها امنیت اجتماعی را تقویت می‌کند، بلکه فضایی برای درخشش نیروهای متخصص داخلی در خدمات شهری و پیمانکاری فراهم می‌آورد.

ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۵ با مقررات جدیدی همراه است؛ تنها با معرفی‌نامه رسمی از دفاتر کفالت یا مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی امکان‌پذیر است و ثبت‌نام در مناطق غیرمجاز ممنوع شد.این سیاست‌ها، دسترسی به آموزش را برای مهاجران قانونمند می‌کند.

رییس کانون انبوه‌سازان تهران گفت: بیش از ۵۰ درصد کارگران ساختمانی در تهران از اتباع افغان بودند و پس از جنگ تحمیلی تصمیم گرفته شد که اتباع افغان از کشورمان خارج شوند و از آنجایی که در صنعت ساختمان برای رشته‌های مانند کارگر ساختمانی، آرماتور بند، سیمان کار، سنگ کار، بنا و کارگر ساده کارگران افغان به کار گرفته می‌شدند، حالا با کمبود کارگر در این رشته‌ها مواجه هستیم.

با ابلاغ شیوه‌نامه جدید ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع در مدارس، آموزش‌وپرورش تهران اعلام کرد که از سال تحصیلی جدید، ۸۰ هزار دانش‌آموز اتباع غیرمجاز از سامانه آموزشی حذف خواهند شد. این تصمیم در راستای ساماندهی وضعیت تحصیلی و کاهش فشار بر زیرساخت‌های آموزشی اتخاذ شده است.

در بزنگاهی تاریخی که سرنوشت نیروی کار و اقتصاد ایران در دستان تصمیم‌سازان مجلس و دولت رقم می‌خورد، طرح اخراج اتباع غیرمجاز از کشور نه‌تنها مرزهای قانونی را ترسیم می‌کند، بلکه دریچه‌ای تازه به روی کارگران ایرانی می‌گشاید؛ دریچه‌ای به سمت فرصت‌های شغلی بیشتر، دستمزدهای عادلانه‌تر و بازتعریف نقش کارگر ایرانی در اقتصاد ملی. سخنان قاطع احمد فاطمی، نماینده بابل در مجلس دوازدهم، تأکیدی دوباره است بر عزم جدی قانون‌گذاران برای اجرای این طرح بدون استثنا؛ طرحی که اگرچه در ظاهر پاسخی به دغدغه‌های امنیتی و اقتصادی کشور است، اما در عمق خود، می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای شکل‌گیری نظم تازه‌ای در بازار کار ایران؛ نظمی که در آن کارگران ایرانی، با ارتقای مهارت‌ها و جسارت در مذاکره، به جایگاه واقعی خود نزدیک‌تر شوند و اقتصاد کشور نیز از نیروی کار داخلی توانمند بهره‌مند شود.

خروج اتباع خارجی از بازار کار ایران، فرصتی بی‌سابقه برای کارگران ایرانی به ارمغان آورده است. مهرداد لاهوتی، نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، با تأکید بر آموزش و صنعتی‌سازی، راهکاری نوین برای جایگزینی نیروی کار خارجی با کارگران داخلی ارائه کرده است. در حالی که برخی از کمبود نیروی کار در بخش‌هایی مانند ساخت‌وساز و پاکبانی ابراز نگرانی می‌کنند، این تحول می‌تواند با حمایت دولت و اراده کارگران، به نقطه عطفی برای توانمندسازی نیروی کار ایرانی و ارتقای استانداردهای شغلی تبدیل شود. آیا ایران آماده است تا با مهارت‌آموزی و فناوری، این چالش را به فرصتی طلایی برای اقتصاد و جامعه بدل کند؟

خیابان‌های منطقه صنعتی سیاه‌سنگ، که روزگاری از شلوغی و رونق پر بود، حالا در سکوتی غریب فرو رفته است. اخراج گسترده مهاجران افغان، کارگاه‌های این منطقه را با کمبود نیروی کار مواجه کرده و کرکره‌های بسیاری از مغازه‌ها و کارگاه‌ها پایین کشیده شده است. آگهی‌های استخدام روی دیوارها حکایت از بحرانی عمیق در بازار کار دارد. آیا این منطقه می‌تواند از این شوک اقتصادی جان سالم به در ببرد؟

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از برقراری پوشش بیمه‌ای و مستمری برای تمام کارگران جانباخته در حادثه بندر شهید رجایی خبر داد. این اقدام در کنار تخصیص مسکن برای خانواده‌های قربانیان، گامی در جهت حمایت از حقوق کارگران است، در حالی که وزیر بر رعایت استانداردهای انسانی در محیط کار تأکید کرد.

خروج گسترده اتباع خارجی از ایران، به‌ویژه در شرایطی که جمعیت مهاجران نقش قابل‌توجهی در بازار اجاره ایفا می‌کردند، می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث کاهش فشار تقاضا در برخی مناطق شهری شود. با کاهش ناگهانی تقاضا برای اجاره مسکن، خصوصاً در مناطق مهاجرپذیر و حاشیه‌نشین، احتمال کاهش یا دست‌کم ثبات نسبی نرخ اجاره در این نواحی افزایش می‌یابد.

خروج صدها هزار مهاجر افغان از ایران، بازار کار کشور را در آستانه تحولی بزرگ قرار داده است. آیا این موج مهاجرت معکوس، اقتصاد ایران را به سوی بهره‌وری و شفافیت سوق می‌دهد یا شوک کمبود نیروی کار، بخش‌های کلیدی مانند ساخت‌وساز و کشاورزی را فلج خواهد کرد؟

نماینده مردم لنگرود در مجلس، با رد تاثیر منفی خروج اتباع غیرمجاز بر صنعت ساخت‌وساز، بر ضرورت نیروسازی و استفاده از ظرفیت صنعتی‌سازی در این بخش تأکید کرد.

خروج اتباع خارجی، به‌ویژه افغانستانی‌ها، از ایران می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر بازار اجاره در برخی مناطق شهری بگذارد. این تأثیر بیشتر در مناطقی احساس می‌شود که حضور اتباع در آن‌ها پررنگ بوده؛ مناطقی چون جنوب تهران، مشهد یا شهرهای حاشیه‌ای. با کاهش ناگهانی تقاضا در این مناطق، ممکن است اجاره‌بها به‌صورت موقتی کاهش یابد یا بازار به سمت رکود حرکت کند.

بازار مسکن به‌ویژه بخش اجاره در مناطق کم‌برخوردار با افزایش فایل و کاهش تقاضا به‌ سوی تعادل قیمتی و بازتنظیم مجدد درحال حرکت است.

عضو هیات رئیسه اتحادیه مشاوران املاک گفت: اتباع بیگانه علاوه بر آن‌که در بخش کارگری فرصت‌های شغلی را در صنعت ساختمان از نیروی کار ایرانی گرفته‌اند، در سال‌های اخیر به فعالیت‌های غیررسمی از جمله دلالی سرپایی در بازار مسکن رو آورده‌اند.

دیپلمات پیشین ایران در افغانستان و مسئول پیشین ستاد پشتیبانی افغانستان در وزارت امور خارجه به واکاوی علت های این مهاجرت و شیوه بازگشت مهاجرین به افغانستان پرداخته است.

ورود بی‌سابقه مهاجران افغان به ایران، تنها یک جابه‌جایی جمعیتی ساده نیست؛ این موج مهاجرتی به بحرانی پنهان بدل شده که هر روز فشار بیشتری بر شانه‌های منابع ملی، زیرساخت‌های فرسوده و بودجه‌ی محدود کشور وارد می‌کند. از آب و برق و گاز گرفته تا کلاس‌های درس و فرصت‌های شغلی، بخش بزرگی از امکانات عمومی در اختیار جمعیتی قرار می‌گیرد که نه مالیات می‌پردازند، نه خدمت سربازی می‌روند و نه در ساختار اقتصادی کشور مشارکت مستقیم دارند. در این میان، ایرانیانی که خود با موج گرانی، کمبود منابع و بیکاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند، احساس می‌کنند از پشت خنجر خورده‌اند. آیا وقت آن نرسیده است که با نگاهی تازه، سیاست‌های مهاجرتی ایران بازنویسی شود و میان میهمان‌نوازی و منافع ملی مرزی منطقی کشیده شود؟

وزیر کشور گفت: از ابتدای امسال تا امروز حدود ۸۰۰ هزار نفراز اتباع از کشور خارج شدند که بیش از ۷۰ درصد آنها خود معرف و داوطلبانه بودند.

ایران به تنهایی حدود ۲۰درصد مهاجران جهان را عمدتا از افغانستانی ها در خود جایی داده و این جمعیت، از طریق زاد و ولد نیز همچنان در حال افزایش بوده است.

خروج گسترده اتباع غیرمجاز از ایران می‌تواند تأثیرات چندوجهی و قابل توجهی بر بازار اجاره مسکن داشته باشد که این تأثیرات از جهات مختلف اقتصادی، اجتماعی و حتی روانی قابل بررسی است. نخستین و بارزترین تأثیر این رویداد، تغییر در سطح تقاضای مسکن است. اتباع خارجی، به ویژه در کلان‌شهرها و مناطق پرجمعیت، بخش قابل توجهی از متقاضیان اجاره مسکن را تشکیل می‌دهند. کاهش ناگهانی این جمعیت، به معنای کاهش تقاضا برای واحدهای اجاره‌ای است که می‌تواند فشار قیمت‌ها را کاهش دهد، اما این کاهش تقاضا در کنار مسائل دیگر می‌تواند پیامدهای متفاوتی به همراه داشته باشد