اتحادیه اروپا با وجود مواضع سیاسی خصمانه علیه ایران، با سرانه وارداتی ۲ دلاری از این کشور، از بسیاری از شرکای تجاری سنتی ایران پیشی گرفته است. آمار تجارت خارجی ایران نشان می‌دهد که این اتحادیه با جمعیتی ۴۵۰ میلیونی، ۹۰۰ میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده و در مقایسه با کشورهایی نظیر هند، انگلیس و آمریکا، جایگاه قابل‌توجهی در تجارت با ایران دارد.

گمرک ایران اعلام کرد که تجارت غیرنفتی کشور در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴ با وجود افزایش ۰.۴۸ درصدی وزن، از نظر ارزش با افت ۱۰ درصدی به ۳۴.۲ میلیارد دلار رسید. این کاهش تحت تأثیر افت ۵.۵۱ درصدی ارزش صادرات و ۱۴.۲ درصدی ارزش واردات بوده، در حالی که محصولات پتروشیمی نیز با کاهش قابل توجهی مواجه شده‌اند.

گزارش جدید دفتر آمار ایالات متحده نشان می‌دهد که تجارت ایران و آمریکا در ماه می ۲۰۲۵ به تنها ۲.۵ میلیون دلار رسیده، کاهشی ۵۲.۸ درصدی نسبت به سال گذشته. این افت چشمگیر، تحت تأثیر سیاست‌های فشار حداکثری دونالد ترامپ و تشدید تحریم‌ها، تجارت دو کشور را به پایین‌ترین سطح در سال‌های اخیر رسانده است.

روز گذشته، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در سفری رسمی به اسلام‌آباد با هدف تقویت روابط دوجانبه و امضای ۱۱ تفاهم‌نامه همکاری با مقامات پاکستانی دیدار کرد. این سفر که در پاسخ به دعوت شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، انجام شد، نقطه عطفی در گسترش همکاری‌های اقتصادی، تجاری و فرهنگی بین دو کشور همسایه است. در گفت‌وگو با رضا امیری مقدم، سفیر ایران در پاکستان، ابعاد این سفر و چشم‌انداز روابط دو کشور بررسی شده است.

حجم تجارت ایران و افغانستان به آستانه ۳ میلیارد دلار رسید و حالا مرز شمتیغ در خواف به عنوان «پل طلایی اقتصاد دو کشور» در آستانه جهشی تاریخی قرار گرفته است؛ منطقه ویژه اقتصادی شمتیغ نه‌تنها مسیر ترانزیت کالا، بلکه سکوی پرتابی برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک و توسعه شرق ایران خواهد بود.

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، امروز شنبه ۱۱ مرداد ۱۴۰۴ در اولین سفر رسمی دوجانبه پس از جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی، به دعوت همتای پاکستانی خود به اسلام‌آباد سفر می‌کند. این سفر با هدف تقویت روابط سیاسی و اقتصادی و ارسال پیام‌های مهم منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای انجام می‌شود. رئیس‌جمهور با اشاره به وضعیت مطلوب تجارت ایران و پاکستان، از برنامه‌ریزی برای افزایش مبادلات تجاری به ۱۰ میلیارد دلار در سال خبر داد.

تجارت غیر نفتی کشور در ۴ ماهه سال جاری به ۶۱ میلیون و ۲۰ هزار تن و به ارزش ۳۴ میلیارد و ۱۷۵ میلیون دلار رسید.

تجارت غیرنفتی ایران در چهار ماه نخست سال ۱۴۰۴ با وجود افزایش اندک در وزن، با کاهش ۱۰ درصدی ارزش روبه‌رو شد. درحالی‌که صادرات و واردات کشور در رقابتی تنگاتنگ، ارقام متفاوتی را ثبت کردند، این گزارش نگاهی به جزئیات این مبادلات و مقاصد اصلی تجارت ایران می‌اندازد.

در نشست هم‌اندیشی رایزنان بازرگانی ایران در کشورهای هدف صادراتی، رئیس سازمان توسعه تجارت بر لزوم رصد دقیق بازارها، توسعه سهم کالاهای ایرانی و رفع موانع تجاری تأکید کرد. این نشست با هدف تقویت حضور ایران در بازارهای بین‌المللی و استفاده از ظرفیت‌های تجاری کشور برگزار شد.

رئیس سازمان توسعه تجارت ایران از کاهش ۲۲ درصدی صادرات به کشورهای همسایه در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ خبر داد. افت قیمت محصولات پتروشیمی، کاهش صادرات گاز طبیعی، نوسانات ارزی و مسائل سیاسی منطقه‌ای از عوامل اصلی این کاهش اعلام شده‌اند، در حالی که تجارت خارجی ایران با همسایگان نیز ۱۶ درصد افت ارزشی داشته است.

معاون سازمان برنامه و بودجه از عزم دولت برای اصلاح ساختارهای پیچیده تجارت خارجی خبر داد. جنگ ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی، علی‌رغم خسارات سنگین، نشان داد که ساده‌سازی فرآیندهای بروکراتیک مانند تأمین ارز، ثبت سفارش و ترخیص کالا از گمرکات امکان‌پذیر است و این موضوع اکنون در اولویت سیاست‌های دولت قرار دارد.

در حالی که تنش‌ها در منطقه به اوج خود رسیده بود و حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران موجی از واکنش‌های جهانی را برانگیخته بود، پاکستان با اتخاذ موضعی صریح و همه‌جانبه در کنار تهران ایستاده؛ از تصویب قطعنامه حمایتی در سنای این کشور تا تماس تلفنی نخست‌وزیر با رئیس‌جمهور ایران و تلاش برای برگزاری نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی. در این میان، سفر قریب‌الوقوع مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، به اسلام‌آباد نیز در دستور کار قرار گرفته است؛ سفری که نه‌تنها در مقطع پرتنش کنونی اهمیتی مضاعف دارد، بلکه می‌تواند به تقویت روابط اقتصادی، گسترش همکاری‌های مرزی و ارتقای حجم مبادلات تجاری دو کشور تا سقف ۱۰ میلیارد دلار کمک کند. حمایت کم‌سابقه اسلام‌آباد از تهران، ریشه‌دار در اشتراکات تاریخی و فرهنگی و مبتنی بر اصول حقوق بین‌الملل، جایگاه پاکستان را به‌عنوان بازیگری کلیدی در معادلات منطقه‌ای و محور وحدت جهان اسلام بیش از پیش برجسته کرده است؛ رویکردی که می‌تواند مسیر تازه‌ای برای صلح و ثبات در خاورمیانه و جنوب آسیا بگشاید.

تجارت ایران و ترکیه در بهار ۱۴۰۴ شتاب گرفت و حجم مبادلات دو کشور با عبور از ۲.۲ میلیارد دلار، ترکیه را به سومین شریک تجاری ایران رساند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که گاز طبیعی و آلومینیوم مهم‌ترین کالاهای صادراتی ایران به همسایه غربی هستند و در مقابل، طلای خام و مواد غذایی بیشترین سهم واردات را به خود اختصاص داده‌اند. جالب آن‌که متوسط ارزش هر تن کالای صادراتی ایران به ترکیه تقریباً دو برابر میانگین کشوری است؛ موضوعی که علاوه بر سودآوری بیشتر، ظرفیت‌های این بازار مهم را برای توسعه صادرات غیرنفتی ایران نمایان می‌کند.

موافقتنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا که از ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ اجرایی شد، با حذف تعرفه ۸۷ درصد کالاها، دریچه‌ای به سوی بازار ۳۱۱ میلیارد دلاری این اتحادیه گشوده است. ایران با پتانسیل صادراتی حداقل ۱۲ میلیارد دلار، آماده فتح این بازار است، اما موفقیت در این مسیر به زیرساخت‌های حمل‌ونقل، تولید باکیفیت و نقش‌آفرینی بخش خصوصی وابسته است.

در حالی که روابط تجاری ایران و آذربایجان با قدرت ادامه دارد، مذاکرات اخیر روسای جمهور دو کشور راه را برای حضور شرکت‌های ایرانی در بازسازی مناطق آسیب‌دیده آذربایجان هموار کرده است. با تردد روزانه صدها کامیون و افزایش پروازها، این دو همسایه در مسیر تقویت پیوندهای اقتصادی گام برمی‌دارند.

لایحه تجارت گرچه سعی دارد بخشی از خلأهای حقوقی بازار ایران را پر کند، اما بدون جراحی اساسی در قانون مدنی، همچنان دست فعالان اقتصادی را کوتاه خواهد گذاشت.

کاهش ۱۶ درصدی تجارت ایران با ۱۵ کشور همسایه در بهار ۱۴۰۴، آن‌ هم در شرایطی که توسعه تجارت منطقه‌ای یکی از ارکان اصلی سیاست اقتصادی کشور محسوب می‌شود، زنگ خطری جدی برای اقتصاد ایران به صدا درآورده است. افت چشمگیر صادرات به بازارهای کلیدی همچون عراق و امارات، در کنار مشکلات بانکی، محدودیت‌های ترانزیتی و رقابت فشرده در منطقه، تصویر روشنی از چالش‌های پیش‌روی بازرگانان ایرانی ترسیم می‌کند. با این‌ حال، رشد مبادلات با کشورهایی مانند قطر، روسیه و عمان، کورسوی امیدی برای بازگشت ایران به مسیر توسعه صادرات غیرنفتی است؛ فرصتی که اگر با بازنگری در سیاست‌های تجاری، بهبود زیرساخت‌های لجستیکی و فعال‌تر شدن دیپلماسی اقتصادی همراه شود، می‌تواند موقعیت ایران را در بازارهای منطقه‌ای تثبیت کرده و حتی ارتقا دهد. اکنون بیش از هر زمان دیگری، احیای ظرفیت‌های مغفول بازارهای همسایه می‌تواند به راهکاری راهبردی برای تقویت اقتصاد ملی تبدیل شود.

تجارت غیرنفتی ایران در بهار ۱۴۰۴ با کاهش ۹درصدی در وزن و ۱۲درصدی در ارزش، زنگ خطر را برای اقتصاد کشور به صدا درآورده است. فشارهای داخلی و خارجی، از تحریم‌ها تا مشکلات لجستیکی، اقتصاد ایران را در تنگنا قرار داده و آینده تجارت خارجی به تحولات سیاسی گره خورده است. آیا ایران می‌تواند با تنوع‌بخشی به صادرات و اصلاح سیاست‌های تجاری، از این بحران عبور کند؟

در دنیای پررقابت تجارت بین‌الملل، واردات و صادرات کالا نقشی کلیدی در توسعه اقتصادی کشورها ایفا می‌کند. اما بدون رعایت قوانین و طی مراحل قانونی، این فعالیت‌ها می‌توانند به چالش‌های جدی منجر شوند. ثبت سفارش کالای وارداتی، یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای قانونی کردن فرآیند واردات است که بدون آن، ترخیص کالا از گمرک غیرممکن خواهد بود.

در بهار سال ۱۴۰۴، تجارت ایران با ۱۵ کشور همسایه به بیش از ۱۳.۴ میلیارد دلار رسید. هرچند مبادلات تجاری نسبت به سال گذشته کاهش یافته، اما رشد تجارت با کشورهایی مانند قطر و روسیه نشان‌دهنده پتانسیل بالای دیپلماسی اقتصادی ایران در منطقه است.