رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تأمین مالی اتاق بازرگانی ایران تأکید کرد که پذیرش FATF می‌تواند هزینه‌های مبادلات تجاری ایران را کاهش داده و راه را برای ارتباط بانکی با جهان هموار کند. در شرایطی که تحریم‌های آمریکا همچنان سایه‌ای سنگین بر اقتصاد ایران دارد، پیوستن به کنوانسیون‌های بین‌المللی می‌تواند مسیر تجارت، سرمایه‌گذاری خارجی و حتی واردات کالاهای ضروری مانند دارو را تسهیل کند.

بهنام ملکی، کارشناس اقتصادی، با اشاره به دعوت اخیر گروه ویژه اقدام مالی (FATF) از ایران برای ارائه اطلاعات بیشتر، این اقدام را نشانه‌ای از بهبود تعاملات مالی ایران با جهان دانست. او تأکید کرد که پیوستن به FATF می‌تواند از سوءاستفاده صرافی‌های واسط در کشورهایی مانند ترکیه و امارات جلوگیری کرده و مبادلات تجاری ایران را امن‌تر و کارآمدتر کند.

تجارت ایران و آمریکا در نیمه نخست ۲۰۲۵ به شدت سقوط کرد و به تنها ۱۷.۸ میلیون دلار رسید، کاهشی ۵۷ درصدی نسبت به سال گذشته! با روی کار آمدن دولت تندرو دونالد ترامپ و تشدید سیاست‌های ضدایرانی، آیا این افت تجارت نشانه‌ای از انزوای اقتصادی ایران است یا استراتژی جدید تهران برای تمرکز بر بازارهای منطقه‌ای؟

ایران و پاکستان با امضای توافقنامه تجارت آزاد، فصل جدیدی در روابط اقتصادی خود گشودند. این توافق نه‌تنها نوید افزایش تجارت دوجانبه به ۱۰ میلیارد دلار را می‌دهد، بلکه با تکیه بر اشتراکات فرهنگی و جغرافیایی، راهکاری هوشمندانه برای دور زدن تحریم‌ها و تقویت جایگاه منطقه‌ای ایران ارائه می‌کند. آیا این توافق، الگویی برای همکاری‌های آینده خواهد شد؟

محسن رضایی، دبیر شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا، با انتشار پیامی قاطع در شبکه‌های اجتماعی، هرگونه تلاش برای مسدود کردن مسیر تجاری و ترانزیتی ایران به روسیه و اروپا از طریق کریدور زنگزور را محکوم به شکست دانست. این اظهارات، هشداری جدی به طراحان این اقدام و نشانه‌ای از عزم ایران برای حفظ جایگاه استراتژیک خود در منطقه است.

گمرک دوغارون، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شریان‌های اقتصادی شرق ایران، این روزها نه‌تنها در عرصه تجارت با افغانستان نقش بی‌بدیلی ایفا می‌کند، بلکه با توسعه زیرساخت‌های امنیتی و بهره‌گیری از فناوری بومی، گام‌های مهمی در ارتقای کارایی و ایمنی فعالیت‌های مرزی برداشته است. نصب هفت دستگاه آشکارساز جدید تا پایان سال جاری، در کنار بهره‌برداری از ۳۲ دستگاه فعال ساخته‌شده توسط مهندسان داخلی، نشان از رویکرد جدی گمرک ایران در تقویت نظارت و مقابله با قاچاق دارد. این مرز پرتردد که روزانه پذیرای هزاران مسافر و صدها هزار تن کالا است، نه‌تنها مسیر اصلی صادرات و ترانزیت به افغانستان به شمار می‌رود، بلکه نقطه اتصال راهبردی تجارت منطقه‌ای میان ایران، افغانستان، پاکستان و هند محسوب می‌شود.

سرمایه‌گذاری‌های متقابل ایران و عراق، دریچه‌ای به بازار ۴۸ میلیون نفری عراق و ۴۸۰ میلیون نفری کشورهای عربی تا شمال آفریقا باز کرده است. با طرح‌های جدید اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق و افزایش سرمایه‌گذاری‌های عراقی‌ها در ایران به ۷۰۰ میلیون دلار، فرصت‌های بی‌نظیری برای همکاری اقتصادی بین دو کشور ایجاد شده است.

حمیدرضا روشن، معاون سازمان توسعه تجارت، با انتقاد صریح از حکمرانی نادرست و پراکندگی تصمیم‌گیری‌ها در حوزه تجارت خارجی، هشدار داد که خطاهای سیاستی و نبود مطالعات دقیق بازار، هزینه صادرات ایران را تا ۴۰ درصد بالاتر از رقبا برده است. او با تأکید بر ضرورت تدوین نقشه راه برای بازارهای هدف، معتقد است که بدون اصلاح ساختارها و تقویت شرکت‌های مدیریت صادرات، ایران فرصت‌های طلایی در تجارت جهانی را از دست خواهد داد.

در دورانی که صادرات غیرنفتی به ستون اصلی اقتصاد ایران تبدیل شده، بیش از ۲۳ رایزن بازرگانی در کشورهایی مانند عراق، چین، ترکیه و آفریقای جنوبی، با شناسایی فرصت‌های تجاری و رفع موانع صادراتی، نقشی کلیدی در تحقق اهداف دیپلماسی اقتصادی کشور ایفا می‌کنند. این نمایندگان تجارت ایران، با فعالیت در قلب بازارهای جهانی، پلی برای اتصال تجار ایرانی به زنجیره‌های ارزش بین‌المللی ساخته‌اند.

صد و نوزده سال پس از فرمان مشروطیت، رسول رئیس‌جعفری، استاد تاریخ سیاسی، در نشستی با عنوان «ریشه‌های انقلاب مشروطه در شکل‌گیری ایران مدرن و درس‌هایی برای آینده» از اهمیت بی‌بدیل مشروطه در پایه‌ریزی ایران مدرن سخن گفت. او با تأکید بر اینکه قانون‌گرایی، اصلاحات مالی و نهادسازی‌های مشروطه نقطه عطفی در تاریخ ایران بود، هشدار داد که بی‌توجهی به جایگاه ایران در اقتصاد جهانی، کشور را در تله‌ای خطرناک گرفتار کرده است. رئیس‌جعفری بازگشت به روح مشروطه را کلید عبور از بحران‌های کنونی می‌داند.

در حالی که تجارت ایران با همسایگان در بهار امسال کاهش یافته، چهار کشور در میان آن‌ها رشد چشم‌گیر مبادلات تجاری با ایران داشته‌اند؛ فرصتی طلایی که در صورت برنامه‌ریزی دقیق، می‌تواند موتور محرک صادرات غیرنفتی ایران شود.

در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴، گمرک فرودگاه امام خمینی(ره) با ترخیص ۱۳ هزار و ۸۱۸ تن کالا به ارزش ۳ میلیارد دلار، نقش مهمی در تأمین نیازهای کشور ایفا کرده است. عمده کالاهای وارداتی شامل طلا، تلفن همراه، دارو، مواد اولیه دارویی و تجهیزات پزشکی بوده است.

امضای بیانیه مشترک نهایی‌سازی متن موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران و پاکستان، گامی بزرگ برای تحول در روابط تجاری دو همسایه است. این توافق، که با حضور سران دو کشور به امضا رسید، با هدف حذف موانع تعرفه‌ای و افزایش حجم تجارت تا ۱۰ میلیارد دلار، نویدبخش تقویت همکاری‌های اقتصادی در منطقه است.

در حالی که کشور با محدودیت‌های ارزی دست‌وپنجه نرم می‌کند، اسنادی به دست این رسانه رسیده که نشان می‌دهد وزارت صمت نه‌تنها برای واردات کالاهای اساسی مانند گندم و ذرت سقف تعیین کرده، بلکه با چراغ سبز به واردات بی‌حد و حصر سگ، گربه و حیوانات خاص، اولویت‌های اقتصادی کشور را زیر سؤال برده است.

با وجود مواضع سیاسی سرد و گاه خصمانه، اتحادیه اروپا در سال گذشته توانسته جایگاهی فراتر از برخی شرکای سنتی ایران در تجارت خارجی به‌دست آورد. داده‌های رسمی نشان می‌دهند که اروپا با سرانه وارداتی ۲ دلار به ازای هر شهروند، بالاتر از کشورهایی نظیر هند، انگلیس و حتی آمریکا قرار گرفته است. در حالی که بسیاری از کشورهای همسایه یا دارای روابط تاریخی با ایران در حجم و سرانه واردات عملکرد ضعیف‌تری داشته‌اند، کشورهایی مانند سوئیس و ترکیه با سرانه‌های چشمگیر، نقش مهمی در اقتصاد صادراتی ایران ایفا کرده‌اند. این آمار نه‌تنها تصویر دقیق‌تری از بازارهای هدف ایران ارائه می‌دهد، بلکه ظرفیت‌های مغفول در تجارت بین‌المللی ایران را نیز آشکار می‌سازد.

با امضای ۱۲ تفاهم‌نامه همکاری میان ایران و پاکستان، افق‌های جدیدی برای افزایش تجارت دوجانبه تا ۲۰ میلیارد دلار گشوده شده است. این همکاری‌ها، با تمرکز بر توسعه زیرساخت‌های ریلی و مرزی، می‌تواند تحولی عظیم در روابط اقتصادی دو همسایه ایجاد کند.

در روزگاری که دیپلماسی اقتصادی به برگ برنده کشورها برای نفوذ منطقه‌ای تبدیل شده، ایران و پاکستان با امضای توافق ایجاد دروازه مرزی مشترک، گامی بلند در مسیر تسهیل تجارت، مهار قاچاق و اتصال به شبکه ترانزیت آسیایی برداشتند. این توافق در جریان سفر رسمی رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان به اسلام‌آباد به امضا رسید؛ اقدامی که نه‌فقط برای حل معضلات قدیمی در مرزهای مشترک، بلکه برای حضور فعال‌تر ایران در طرح‌های بزرگ منطقه‌ای مانند «کمربند و جاده چین» و کریدور اقتصادی گوادر-چابهار اهمیت دارد. گمرکات مرزی میرجاوه-تفتان، که سال‌ها درگیر صف‌های طولانی کامیون‌ها، قطع ارتباطات دیجیتال و ناهماهنگی‌های گمرکی بوده‌اند، حالا قرار است به قلب تپنده تجارت نوین ایران و پاکستان تبدیل شوند؛ مسیری که اگر با تداوم اراده سیاسی همراه شود، می‌تواند بازی را در مرزهای جنوب شرقی ایران تغییر دهد.

سازمان توسعه تجارت ایران با رد شایعات درباره مجوز واردات حیوانات خانگی، تأکید کرد که موافقتنامه‌های تجاری کشور صرفاً برای تسهیل تجارت کالاهای اساسی و بی‌اثر کردن تحریم‌ها طراحی شده‌اند. این اطلاعیه، نقش کلیدی این توافقات در رشد ۲۲ درصدی صادرات ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا را برجسته می‌کند.

در جریان سفر خارجی مسعود پزشکیان در قامت رئیس‌جمهور به همسایه شرقی، توافق تاریخی تجارت آزاد میان ایران و پاکستان به امضا رسید؛ توافقی راهبردی که فراتر از گسترش مبادلات دوجانبه، به عنوان گامی بلند در مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها و تقویت همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای ارزیابی می‌شود.

در حالی که دهمین سالگرد توافق هسته‌ای برجام به‌جای جشن دستیابی به ثبات اقتصادی، با سایه سنگین بازگشت تحریم‌ها و تنش‌های فزاینده منطقه‌ای همراه شده است، آینده اقتصاد ایران بیش از هر زمان دیگری در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. حملات بی سابقه اسرائیل و ایالات متحده به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران، تهران را به سمت تعلیق همکاری‌های داوطلبانه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سوق داده؛ اقدامی که سه کشور اروپایی عضو برجام را برای فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» مصمم‌تر کرده است. هم‌زمان، بازارها و فعالان اقتصادی با نگرانی به سه سناریوی پیش رو می‌نگرند: بازگشت تحریم‌های شورای امنیت و انزوای بیشتر اقتصاد، تشدید درگیری‌های نظامی که می‌تواند زنجیره تأمین و مسیرهای تجاری ایران را مختل کند، و در نهایت، امکان دستیابی به توافقی تازه که هرچند می‌تواند التهاب بازارها را کاهش دهد، اما در شرایط کنونی احتمال آن اندک به نظر می‌رسد. در چنین فضایی، تاب‌آوری اقتصاد ایران و توانایی آن برای عبور از این گرداب تحولات، به مهم‌ترین پرسش پیش‌روی سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی تبدیل شده است.