ساخت‌وساز و صنعت ساختمان، صرفاً یک فعالیت عمرانی ساده نیست بلکه پدیده‌ای چندوجهی است که ابعاد اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی را در بر می‌گیرد. خانه به‌عنوان مأمن اصلی هر خانواده، نه‌تنها نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت زندگی دارد بلکه از نگاه اجتماعی، بستر شکل‌گیری روابط انسانی، فرهنگ شهری و هویت محله‌ای به شمار می‌رود.

کیانوش گودرزی، رئیس اتحادیه املاک تهران، با اشاره به کاهش شدید درآمد مردم و افت توان پرداخت اجاره‌بها در سال ۱۴۰۴، اعلام کرد که میانگین زمان خانه‌دار شدن در تهران به حدود ۸۰ سال رسیده است. او همچنین از کاهش قیمت مسکن در مناطق شمالی، افزایش فایل‌های ملکی در جنوب تهران و نقش پررنگ سایت‌های فروش ملک در قیمت‌سازی پرده برداشت.

بر اساس گزارش‌ها و آمارهای غیررسمی، بازار مسکن تهران در ماه‌های اخیر با کاهش قابل توجهی در حجم معاملات مواجه شده است؛ به طوری که تعداد خرید و فروش‌ها در برخی مناطق شهر بین ۳۰ تا ۴۰ درصد نسبت به بازه‌های زمانی قبل کاهش یافته است. این روند نزولی در معاملات مسکن به طور مستقیم بر قیمت‌ها نیز تأثیر گذاشته و شاهد کاهش محسوس نرخ‌های پیشنهادی و قطعی در برخی محله‌ها هستیم.

نگرانی‌های متقاضیان مسکن نسبت به روند ثبت‌نام‌های جدید و تامین اراضی، یکی از دغدغه‌های مهم این روزهای بازار مسکن است که تاثیر قابل توجهی بر تصمیم‌گیری خانواده‌ها دارد. بسیاری از متقاضیان نگرانند که فرآیند ثبت‌نام پیچیده و زمان‌بر باشد و در نهایت به نتیجه قابل قبولی منجر نشود. این نگرانی‌ها باعث شده تا بخشی از متقاضیان از ثبت‌نام منصرف شوند یا با تردید نسبت به آینده طرح‌های مسکنی اقدام کنند.

آیا خرافه می‌تواند نبض بازار را به حرکت درآورد؟ در ایران، مناسبت‌هایی چون «۱۳ صفر» نه‌تنها با باورهای سنتی بلکه با موجی از تبلیغات اقتصادی پیوند خورده‌اند. از خرید طلا برای افزایش رزق گرفته تا جاکلیدی‌هایی با وعده خانه‌دار شدن، این رفتارها به بازاری چندلایه بدل شده‌اند؛ بازاری که در دل تورم و کاهش قدرت خرید، همچنان مشتری خود را دارد. اما آیا این خریدها نشانه‌ای از امید است یا محصولی از ناامنی اقتصادی؟ این گزارش، از تقاطع سنت، تجارت و خرافه عبور می‌کند تا تصویری روشن‌تر از واقعیت پشت این خریدهای مناسبتی ارائه دهد.

یک تحلیل‌گر بازار مسکن با اشاره به افت شدید قدرت خرید در میان خانوارهای جوان اعلام کرد: توان مالی زوج‌های تازه‌تشکیل‌شده برای خرید خانه به پایین‌ترین حد خود در چند دهه اخیر رسیده است. به گفته او، در شرایط فعلی تنها حدود ۱۵ درصد از این خانوارها قادر به ورود به بازار خرید مسکن هستند، در حالی که اکثریت مطلق، به دلیل شکاف عمیق میان درآمد و قیمت ملک، از این چرخه خارج مانده‌اند.

مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عمرانی تهران گفت: رکود در بازار مسکن در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.

یک تحلیل‌گر ارشد حوزه مسکن با نگاهی به روند چند ماه گذشته بازار، از ورود این بخش به عمیق‌ترین رکود سال‌های اخیر خبر می‌دهد؛ رکودی که نه‌تنها خرید و فروش را متوقف کرده، بلکه حتی نشانه‌ای از بازگشت به تعادل در کوتاه‌مدت نیز در آن دیده نمی‌شود. به گفته او، مجموعه‌ای از عوامل در هم‌تنیده باعث شده تا بازار مسکن به وضعیت سکون و انتظار فرو برود.

بازار مسکن ایران درگیر یکی از بغرنج‌ترین و عمیق‌ترین دوره‌های رکود خود شده؛ رکودی متفاوت که تحلیل‌گران از آن با عنوان تازه‌ای یاد می‌کنند: «تقاضای معلق». این وضعیت نوظهور، تنها به خاموشی معاملات خرید و فروش ختم نمی‌شود، بلکه کل چرخه‌ ساخت، تولید و عرضه مسکن را نیز در حالت ایست کامل قرار داده است. گویی بازار در حالتی از انتظار فرو رفته؛ نه رمقی برای خرید باقی مانده، نه انگیزه‌ای برای ساخت و عرضه.

ایران، با سابقه‌ای قوی در شهرسازی و زیرساخت‌های عمرانی، اکنون با بحران مزمن در بازار مسکن دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ بحرانی که خود را در قیمت‌های نجومی و دور از دسترس اقشار متوسط و ضعیف نشان می‌دهد. از سوی دیگر، کشور همسایه یعنی عراق، با وجود دهه‌ها جنگ، ناامنی، فساد اقتصادی و ضعف خدمات عمومی، شاهد قیمت‌های به‌مراتب پایین‌تری در بازار مسکن است. این واقعیت، در ظاهر متناقض است و همین تضاد، توجه بسیاری از تحلیلگران حوزه اقتصاد مسکن را جلب کرده است.

بررسی‌ها حکایت از آن دارد که برای خرید یک آپارتمان نوساز با متراژ ۴۰ تا ۵۰ متر در تهران، باید حداقل بین ۳.۵ تا ۴.۵ میلیارد تومان هزینه کرد. در سوی دیگر بازار، ارزان‌ترین واحدهای مسکونی که عمدتاً بیش از دو دهه از عمرشان گذشته و از امکانات رفاهی اولیه بی‌بهره‌اند، با قیمت‌هایی در حدود ۱.۵ میلیارد تومان عرضه می‌شوند. این اختلاف چشمگیر، شکاف عمیق میان سطح کیفیت و توان مالی متقاضیان را به‌روشنی نشان می‌دهد.

در سال‌های اخیر، یکی از چالش‌های جدی در حوزه مسکن، ناتوانی اقشار کم‌درآمد و آسیب‌پذیر در تأمین سرپناهی ایمن و پایدار بوده است. این مسئله به‌ویژه در کلان‌شهرها و مناطق پرجمعیت به شکل حادتری خود را نشان داده است؛ چراکه افزایش تورم، جهش‌های پیاپی قیمت ملک و رشد افسارگسیخته اجاره‌بها، شکاف میان توان مالی این اقشار و هزینه‌های مسکن را به‌طرز چشم‌گیری افزایش داده است. در این میان، دولت‌ها تلاش کرده‌اند با طراحی و اجرای بسته‌های حمایتی، فشار بر این گروه‌ها را تا حدی کاهش دهند.

پس از پایان جنگ ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی، بازار مسکن کشور با شوکی عمیق و نابسامانی کم‌سابقه مواجه شد. افزایش ناگهانی نرخ ارز، تشدید نااطمینانی اقتصادی و خروج بخشی از سرمایه‌گذاران از پروژه‌های ساختمانی، موجب توقف یا کندی در روند ساخت‌وساز شد و بر التهابات قیمتی دامن زد. در این میان، کاهش شدید قدرت خرید خانوارها، مهاجرت معکوس به حاشیه شهرها و هجوم به بازار اجاره، فشار مضاعفی بر دهک‌های پایین وارد کرده است. نبود سیاست‌های حمایتی فوری و فقدان زیرساخت‌های مقابله با بحران، وضعیت بازار را بیش از پیش بی‌ثبات و غیرقابل پیش‌بینی کرده است.

در پی درگیری ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی و هم‌زمان با تشدید روند خروج اتباع غیرمجاز از کشور، بازار مسکن وارد مرحله‌ای تازه و پرابهام شده است. کاهش چشمگیر معاملات، سردرگمی در میان خریداران و فروشندگان، و گمانه‌زنی‌هایی درباره سقوط قیمت‌ها که در فضای مجازی گسترده شده، همگی نشان از فضایی غیرقابل پیش‌بینی دارند. در این فضای پرنوسان، پرسش اصلی آن است که آینده بازار مسکن به کدام سو خواهد رفت؟

گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که هم‌زمان با شعله‌ور شدن آتش جنگ ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی، بازار مسکن نیز دچار شوک شد و روند خرید و فروش به‌طور محسوسی کاهش یافت. کاهش سطح تقاضا باعث شده تا برخی مالکان در مناطق مختلف تهران، برای جلوگیری از رکود بیشتر، قیمت‌های پیشنهادی خود را تا حدود ۸.۵ درصد پایین بیاورند. این افت قیمتی، بازتابی از نگرانی‌های عمومی، نااطمینانی اقتصادی و انتظار برای ثبات پس از تنش‌های اخیر در منطقه است.

در شرایطی که برخی گمانه‌زنی‌ها در فضای مجازی از کاهش چشمگیر قیمت مسکن در روزهای اخیر حکایت دارد، واقعیت میدانی بازار روایت متفاوتی را بیان می‌کند. بازار مسکن، برخلاف بازارهای هیجانی مانند ارز یا طلا، معمولاً با تأخیر و بر اساس منطق عرضه و تقاضا واکنش نشان می‌دهد. به همین دلیل نیز نباید انتظار داشت که هر تحول سیاسی یا نظامی بلافاصله موجب جهش یا ریزش در قیمت‌ها شود.

با پایان جنگ ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی، بسیاری از متقاضیان خرید مسکن در کشور با امیدواری چشم به کاهش قیمت‌ها دوخته‌اند.

در حالی‌که فصل‌های بهار و تابستان طبق عرف سال‌های گذشته، همواره به‌عنوان زمان طلایی معاملات مسکن شناخته می‌شدند، فصل‌هایی که به دلیل بهبود شرایط آب‌وهوایی، افزایش جابه‌جایی خانوارها، پایان سال تحصیلی و شروع پروژه‌های ساخت‌وساز، تقاضا برای خرید، فروش و اجاره ملک به اوج می‌رسید، امسال شرایط به‌گونه‌ای متفاوت و نگران‌کننده رقم خورده است.

با ادامه روند افزایشی نرخ اجاره در پایتخت، مستأجران مجرد بیش از پیش ناچار شده‌اند گزینه‌های خود را به‌سمت واحدهایی با قیمت پایین‌تر سوق دهند. بررسی آگهی‌ها و داده‌های میدانی بازار اجاره حاکی از آن است که این گروه از متقاضیان که غالباً دارای درآمد ثابت یا محدود هستند، تمایل دارند به سراغ خانه‌های کوچک‌متراژ، قدیمی‌ساز یا حتی واحدهای واقع در طبقات زیرهمکف بروند. این نوع واحدها به‌دلیل شرایط فیزیکی خاص یا ضعف در موقعیت مکانی و امکانات، معمولاً نرخ اجاره کمتری دارند و در شرایط فعلی، گزینه‌های در دسترس‌تری برای مستأجران تنها محسوب می‌شوند.