گسترش نیوز: در شرایطی که بازار کار ایران طی سالهای اخیر تحتتأثیر رکودهای اقتصادی، تورم مزمن و شوکهای بیرونی مانند تحریمها با کاهش قدرت جذب نیروی انسانی مواجه بوده، سیاستگذاران حوزه اشتغال ناگزیر به طراحی ابزارهایی شدند که هم فشار هزینهای را از دوش کارفرمایان بردارد و هم مسیر ورود جوانان و شغلاولیها به بازار کار را هموارتر کند. در همین چارچوب، «طرح یارانه دستمزد» بهعنوان یکی از مهمترین سیاستهای حمایتی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، جایگاه ویژهای در میان برنامههای فعال بازار کار پیدا کرده است.این طرح با هدف کاهش هزینه استخدام نیروی جدید و ایجاد انگیزه برای کارفرمایان، بخشی از دستمزد نیروی کار شغلاولی را بهصورت مستقیم و برای مدت مشخص پرداخت میکند.
طرح یارانه دستمزد در ابتدا بهعنوان پاسخی به شرایط بحرانی بازار کار، به ویژه در مناطق کمتر برخوردار و بخشهایی که بیشترین آسیب را از رکود و همهگیری کرونا دیده بودند، طراحی شد. تمرکز اولیه طرح بر بنگاههایی بود که با محدودیتهای مالی جدی مواجه بودند و در عین حال، تمایل به حفظ یا جذب نیروی انسانی داشتند اما توان پرداخت کامل هزینههای دستمزد را نداشتند.
نتایج اولیه اجرای این سیاست، از افزایش تمایل کارفرمایان به جذب نیرو و کاهش ریسک استخدام حکایت داشت. همین تجربه باعث شد دامنه اجرای طرح بهتدریج گسترش یابد و از یک سیاست واکنشی کوتاهمدت، به ابزاری نسبتاً پایدار در سبد سیاستهای حمایتی بازار کار تبدیل شود. امروز یارانه دستمزد نهتنها در مناطق هدف، بلکه در قالب دستورالعملهای مشخص و برای دورههای زمانی معین، بهعنوان یکی از برنامههای اصلی توسعه اشتغال دنبال میشود.
بر اساس سازوکار تعریفشده در طرح یارانه دستمزد، کارفرمایان و بنگاههای اقتصادی که اقدام به استخدام شغلاولیها، اعم از فارغالتحصیلان دانشگاهی و جوانان بیکار زیر ۳۵ سال میکنند، به مدت ۱۲ ماه مشمول دریافت یارانهای معادل ۳۰ درصد حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار خواهند شد. این یارانه بهصورت ماهانه پرداخت میشود و مستقیماً به کاهش هزینههای جاری کارفرما در دوره جذب و تثبیت نیروی کار جدید کمک میکند.
فلسفه این حمایت روشن است؛ دولت بخشی از هزینهای را که معمولاً در سال اول استخدام، بیشترین فشار را بر بنگاهها وارد میکند، تقبل میکند تا ریسک استخدام کاهش یابد. در مقابل، نیروی کار جوان فرصت پیدا میکند وارد محیط واقعی کار شود، مهارت بیاموزد و تجربه عملی کسب کند؛ تجربهای که اغلب حلقه مفقوده مسیر اشتغال شغلاولیهاست.
در ادامه مسیر، طرح یارانه دستمزد با رویکردی هدفمندتر، توجه ویژهای به بنگاههای خرد، کوچک و متوسط نشان داد؛ بنگاههایی که سهم قابلتوجهی در ایجاد اشتغال دارند اما بیش از سایر بخشها از نوسانات اقتصادی آسیب میبینند. برای این دسته از بنگاهها، حتی جذب یک نیروی جدید میتواند بار مالی قابلتوجهی ایجاد کند. یارانه دستمزد در چنین شرایطی، بهمثابه یک اهرم حمایتی عمل میکند؛ اهرمی که هم هزینه استخدام را کاهش میدهد و هم به بنگاهها اجازه میدهد با اطمینان بیشتری به توسعه فعالیت خود فکر کنند. از سوی دیگر، این سیاست به توزیع متوازنتر فرصتهای شغلی در مناطق کمتر برخوردار کمک میکند و مانع تمرکز اشتغال صرفاً در کلانشهرها میشود.
اجرای این طرح بدون زیرساخت الکترونیکی منسجم، عملاً امکانپذیر نبود. به همین دلیل، سامانه ملی یارانه دستمزد به نشانی almp.mcls.gov.ir بهعنوان بستر رسمی ثبتنام، بررسی و پایش این طرح راهاندازی شد. این سامانه نقش واسط میان کارفرمایان، جویندگان کار و نهادهای اجرایی را ایفا میکند و فرآیندهای مرتبط با یارانه دستمزد را بهصورت غیرحضوری و شفاف در اختیار متقاضیان قرار میدهد.
در این سامانه، کارفرمایان واجد شرایط میتوانند مراحل ثبتنام، بارگذاری اطلاعات، ارسال درخواست و پیگیری وضعیت پرداخت یارانه را بهصورت آنلاین انجام دهند. جویندگان کار نیز امکان ثبت مشخصات فردی، تحصیلی و شغلی خود را دارند و میتوانند وضعیت مشمولیت خود در طرح را مشاهده کنند. دسترسی به راهنماها، اطلاع از آخرین ضوابط و تغییرات و کاهش بروکراسی اداری، از مهمترین مزایای این سامانه به شمار میرود.
ورود به سامانه یارانه دستمزد از طریق جستوجوی نشانی almp.mcls.gov.ir انجام میشود. متقاضیان پس از انتخاب گزینه ورود، با وارد کردن شماره ملی و رمز عبور یا استفاده از سامانه احراز هویت یکپارچه، وارد پنل کاربری خود میشوند. پس از ورود، تمامی اطلاعات مرتبط با طرح، وضعیت درخواستها و فرآیندهای در حال انجام بهصورت متمرکز در دسترس قرار دارد.
ثبتنام در این سامانه برای دو گروه اصلی طراحی شده است؛ نیروی کار و بنگاه اقتصادی. نیروی کار در فرآیند ثبتنام، اطلاعاتی مانند محل سکونت، آخرین مقطع و رشته تحصیلی، وضعیت شغلی و مدارک مرتبط را ثبت میکند. در پایان، وضعیت مشمولیت فرد در طرح بهصورت شفاف اعلام میشود.
در مقابل، بنگاههای اقتصادی موظفاند اطلاعاتی نظیر کد بیمه کارگاه، مشخصات محل فعالیت و وضعیت قانونی واحد خود را درج کنند. یکی از معیارهای کلیدی در بررسی درخواستها، تطابق محل سکونت نیروی کار و محل فعالیت بنگاه با فهرست مناطق مشمول طرح است.
پرداخت یارانه دستمزد منوط به احراز مجموعهای از شرایط مشخص است. جوینده کار باید شرایط سنی و تحصیلی تعیینشده را داشته و سابقه بیمهای او محدود یا فاقد سابقه باشد. کارگاه نیز باید فعال، دارای کد بیمه و متعهد به استمرار فعالیت نیروی جذبشده باشد. این شروط باعث میشود منابع حمایتی بهصورت هدفمند تخصیص یابد و از انحراف طرح جلوگیری شود. در مجموع، یارانه دستمزد را میتوان یکی از واقعبینانهترین سیاستهای حمایتی بازار کار دانست؛ سیاستی که نهتنها به کاهش هزینههای کارفرمایان کمک میکند، بلکه با ایجاد فرصتهای واقعی اشتغال برای جوانان، زمینهساز تقویت سرمایه انسانی و پایداری اشتغال در اقتصاد کشور میشود. در بازاری که هر تصمیم استخدامی با تردید و ریسک همراه است، چنین ابزارهایی میتوانند موتور خاموش اشتغال را دوباره به حرکت درآورند.
