نروژ کشور کوچکی است که جمعیتی کمتر از تهران دارد، اما از آغاز استخراج نفت در دریای شمال فهمید که نفت باید ابزار ثروتسازی باشد نه خرج روزمره.
در حالی که ایران از همان ابتدا نفت را ستون اصلی بودجه قرار داد، نروژ با جداکردن بودجه عمومی از درآمد نفت، اقتصاد را در برابر نوسان قیمتها مقاوم ساخت.
امروز، صندوق ثروت ملی نروژ از مرز ۲ تریلیون دلار عبور کرده و به بزرگترین صندوق ثروت ملی جهان تبدیل شده است؛ در حالی که ایران با دههها درآمد نفتی، هنوز نتوانسته پشتوانهای پایدار بسازد.
تفاوت میان دو صندوق فقط در عدد نیست؛ در فلسفه نگاه به نفت است. نروژ از ابتدا قانونی ساده، اما سخت و مقدس گذاشت: اصل سرمایه صندوق نباید خرج شود؛ تنها سود آن قابل استفاده است.
در ایران اما، صندوق توسعه ملی بارها به منبع تأمین مالی دولتها تبدیل شد؛ چه با مجوز قانونی و چه با فشار شرایط اضطراری. همین تداوم مصرف، صندوق را از مسیر انباشت بیننسلی خارج کرد و به حساب جاری دولت فروکاست.
صندوق نروژ نهادی شفاف، حرفهای و مستقل از سیاست روز است. تمام گزارشهای مالی آن بهصورت عمومی منتشر میشود و معیارهای سرمایهگذاری اخلاقی دارد.
در مقابل، صندوق توسعه ملی ایران هیچگاه نتوانسته از سایه سیاست فاصله بگیرد؛ فشارهای بودجهای، ضعف در سرمایهگذاری خارجی و کمبود پاسخگویی، کارکرد بلندمدت آن را تضعیف کردهاند.
نتیجه، دو مسیر متضاد است: نروژ امروز از سود صندوق آینده میسازد، و ایران هنوز بخشی از آیندهاش را خرج امروز میکند.
