نهایت توان بانکها برای ارائه سود چقدر است؟

چند روز پیش بانک مرکزی در راستای افزایش نرخ سود در بازار بین بانکی و هدایت نرخ تورم به سمت نرخ تورم مد نظرش(۲۲درصد)، نرخ سود سپرده‌گذاری بانک‌ها را با یک واحد درصد افزایش، ۱۴درصد تعیین کرد. بر اساس این تصمیم دامنه نرخ سود در بازه ۲۲-۱۴ درصد قرار گرفت. بانک‌ها در پایان دوره مالی کوتاه‌مدت (روزانه یا هفتگی) با مازاد یا کسری نقدینگی مواجه می‌شوند و لازم است آن را به تعادل برسانند.

پس از این تصمیم از سوی سیاستگذار، برخی سقف بهره بانکی اعلام شده ۲۲ درصد را به اشتباه نرخ سود سپرده خواندند.

نرخ سود بین‌بانکی چیست؟

در حالتی که بانکی با کسری مواجه شده باشد، باید رو به استقراض یا وام گرفتن بیاورد تا آن را جبران کند. در سوی دیگر اگر مازاد نقدینگی داشته باشد، لازم است اقدام به عرضه آن کنند.

بانک‌ها برای اینکه این مشکل را حل کنند اما مجبور هم نباشند دست به دامن به بانک مرکزی شوند، بازاری را به نام بازار بین‌ بانکی تشکیل داده‌اند تا در آن عرضه و تقاضای نقدینگی را به صورت وام انجام دهند.

بنابراین در بازار بین بانکی، نقدینگی از موسسات مالی که مازاد دارند به موسسات مالی دارای کسری وجه منتقل می‌شود. عمده وام‌های بین بانکی سررسید یک هفته یا کمتر دارند. اکثرا وام‌های یک شبه بر مبنای یک نرخ سودی است که به آن نرخ سود بین‌بانکی می‌گویند.

اصولا در دنیا نرخ بهره بانکی یکی از مقدمات تعیین نرخ بهره کلی اقتصاد است. بنابراین زمانی که نرخ بهره بین بانکی شروع به افزایش می‌کند، می‌توان گفت بانک مرکزی به نوعی در حال کنترل سپرده‌های غیر‌دیداری خود است.

بنابراین افزایش نرخ سود بین ‌بانکی می‌تواند مقدمه‌ای برای تعدیل نرخ سود بانکی در جهت افزایش باشد. این که این نرخ چقدر می‌تواند بر نرخ سود سپرده اثرگذار باشد سوال مهمی است.

شمشیر دولبه نرخ سود

سید کمال سیدعلی، کارشناس حوزه بانکی در پاسخ به این سوال که در شرایط فعلی آیا افزایش نرخ سود بین‌بانکی لزوما بر سود سپرد تاثیر خواهد گذاشت؟ می‌گوید: بله. افزایش نرخ سود بین بانکی همیشه روی نرخ سود سپرده‌ها تاثیر داشته است. اما اگر این اقدام را به قصد جذب سپرده در بانک‌ ها صورت داده‌اند، اکنون فاصله به قدری با نرخ تورم زیاد است که به نظرم با این یک درصد و دو درصد انگیزه جذب سپرده ایجاد نخواهد شد.

به گفته این کارشناس سود سپرده و حتی اوراقی هم که می‌فروشند اگر بخواهند با ۱۹ درصد بفروشند جاذبه خاصی برای مردم نخواهد داشت. مگر برای افراد محافظه کاری که به دلایل مختلف امکان وروذ به سایر بازارها را ندارند، مثل کسانی که پولشان کم است و نمی‌توانند وارد بازار مسکن شوند یا نگران این هستند که سکه بخرند و نتوانند از آن نگه‌داری کنند، یا وضعیت فعلی بورس آنان را تحت تاثیر قرارداده است.

سید علی معتقد است نرخ سود باید عددی باشد که مردم را جذب کند اما این عدد هم شمشیر دو لبه است، چرا که وضعیت بانک‌های ما به وضوح نشان می‌دهد توانایی پرداخت ندارند. بنابراین بانک‌ها باید به نظر به میزانی که می‌توانند از منابع سپرده پول دربیاورند، نرخ سود را تعیین کنند.

معاون پیشین ارزی بانک مرکزی ادامه می‌دهد: برخی بانک‌ها که امکان سرمایه‌گذاری مناسب دارند می‌توانند تا نرخ ۲۵ یا حتی ۲۶ درصد سود بدهند. همچنین ممکن است آنان توانایی دادن وام‌ها را با نرخ بالاتر داشته باشند. به نظرم حداقل سودی که در پی افزایش نرخ سود بین‌بانکی می‌توانیم داشته باشیم نرخ ۲۴ یا ۲۵ درصد است تا بلکه بتواند بر سایر بازارها تاثیر بگذارد.

این کارشناس تاکید می‌کند که اکنون زمان خوبی برای جذب سپرده‌ها است، چرا که اگر ریزش بورس ادامه پیدا کند افراد پولشان را به صورت کوتاه‌مدت حداکثر یکساله سپرده‌گذاری خواهند کرد. اما افرادی که منابع مالی دارند، با نرخ زیر ۲۰ درصد جایی سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. اگر تورم را طبق آمار بانک‌مرکزی نه ۴۱ درصد بلکه ۴۰ درصد هم درنظر بگیریم باز فاصله‌ای ۲۰ درصدی با نرخ سود خواهد داشت. این تفاوت زیادی است که موجب می‌شود سرمایه‌گذار ارزش پولش را از دست بدهد.

سیدعلی درباره توانایی بانک‌ها برای پرداخت سودهای بالای ۲۰ درصد عنوان می‌کند: توانایی در پرداخت بستگی دارد به جایی که بانک در آن سرمایه‌گذاری کرده‌ است. اگر بازدهی سرمایه‌گذاری‌شان در سایر بازارها فقط به اندازه ۴۰ درصد، یعنی به اندازه تورم، باشد، مثل بانکی که در املاک سرمایه‌گذاری کرده است، بله؛ می‌توانند تا ۲۵ درصد هم سود بپردازند. البته در نهایت واحد نظارت بر بانک‌های بانک‌مرکزی برای سود سپرده سقف تعیین خواهد کرد.