سخنگوی دولت با تأکید بر اهمیت ساماندهی اتباع خارجی، اعلام کرد که این اقدام در راستای کاهش فشار بر یارانه‌ها و بهبود شرایط اقتصادی کشور انجام می‌شود؛ موضوعی که خواست اصلی مردم نیز به شمار می‌آید.

ورود بی‌سابقه مهاجران افغان به ایران، تنها یک جابه‌جایی جمعیتی ساده نیست؛ این موج مهاجرتی به بحرانی پنهان بدل شده که هر روز فشار بیشتری بر شانه‌های منابع ملی، زیرساخت‌های فرسوده و بودجه‌ی محدود کشور وارد می‌کند. از آب و برق و گاز گرفته تا کلاس‌های درس و فرصت‌های شغلی، بخش بزرگی از امکانات عمومی در اختیار جمعیتی قرار می‌گیرد که نه مالیات می‌پردازند، نه خدمت سربازی می‌روند و نه در ساختار اقتصادی کشور مشارکت مستقیم دارند. در این میان، ایرانیانی که خود با موج گرانی، کمبود منابع و بیکاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند، احساس می‌کنند از پشت خنجر خورده‌اند. آیا وقت آن نرسیده است که با نگاهی تازه، سیاست‌های مهاجرتی ایران بازنویسی شود و میان میهمان‌نوازی و منافع ملی مرزی منطقی کشیده شود؟

در حالی که در روزهای اخیر، نگرانی‌ها درباره فعال‌شدن «مکانیسم ماشه» و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت بر اقتصاد ایران اوج گرفته، یکی از روزنامه‌های اصولگرا در گزارشی تلاش کرد خیال مردم را راحت کند. این روزنامه با تاکید بر توان اقتصاد ایران برای «سازگاری با فشارها» و «مدیریت شوک‌ها» نوشت: تجربه نشان داده اثر این‌گونه تحریم‌ها کوتاه‌مدت است و با برنامه‌ریزی دولت می‌توان آن را مهار کرد.

علی مدنی‌زاده، وزیر امور اقتصادی و دارایی، در نخستین حضور خود در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی، از عزم جدی برای کاهش تصدی‌گری دولت و واگذاری مالکیت و مدیریت بنگاه‌های دولتی به بخش خصوصی واقعی خبر داد. این وعده که با استقبال فعالان اقتصادی مواجه شد، می‌تواند نقطه عطفی در تقویت نقش مردم در اقتصاد ایران باشد، در حالی که بازار سرمایه نیز در انتظار اقدامات عملیاتی برای تحقق ثبات است.

سیاست‌های موسوم به «جراحی اقتصادی» با وعده بهبود معیشت و کاهش فساد، نه‌تنها گرهی از مشکلات اقتصاد ایران باز نکرد، بلکه با آزادسازی بی‌ضابطه قیمت‌ها و حذف یارانه‌ها، فشار تورم را بر دوش اقشار ضعیف جامعه دوچندان کرد و اقتصاد را به اسارت دلار و منافع گروه‌های خاص درآورد.

جنگ، اقتصاد را به آزمونی سخت و بی‌رحم می‌کشاند؛ جایی که یک تصمیم نادرست می‌تواند به فروپاشی، آشوب اجتماعی و کمبود کالاهای حیاتی منجر شود. برای عبور از این طوفان، اقتصاد ملی نیازمند سیاستی جامع و چندلایه است که با تمرکز بر ثبات کلان، مقاومت صنعتی، استحکام مالی و همبستگی اجتماعی، نه‌تنها در برابر شوک‌های جنگی مقاومت کند، بلکه زمینه‌ساز بازسازی سریع و پایدار پس از بحران شود.

وقتی جنگ اقتصاد یک کشور را به زانو درمی‌آورد، تنها برنامه‌ریزی هوشمندانه، اتحاد ملی و خلاقیت در سیاست‌گذاری می‌تواند چرخ‌های اقتصاد را در حرکت نگه دارد و از فروپاشی جلوگیری کند. تجربه ایران در جنگ هشت‌ساله و نمونه‌های جهانی نشان می‌دهد که با مدیریت درست منابع و جلب اعتماد مردم، حتی در تاریک‌ترین روزها می‌توان بذر امید و پیشرفت کاشت.

کمبود نیروی کار ماهر، پاشنه آشیل بازار کار ایران است. در حالی که جوانان تحصیل‌کرده در جست‌وجوی شغل مناسب سرگردانند، بنگاه‌های اقتصادی برای یافتن نیروی متخصص با چالش جدی مواجه‌اند. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با طرحی نو برای آموزش کارگران در بنگاه‌ها، گامی برای حل این بحران برداشته است.

در راستای تقویت روابط دوجانبه و با هدف گشایش فصل جدیدی در همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای، ایران و عربستان سعودی اولین نشست مجازی صندوق سرمایه‌گذاری مشترک را برگزار می‌کنند. این رویداد با تمرکز بر سرمایه‌گذاری هوشمند و ایجاد هم‌افزایی اقتصادی، فرصتی بی‌نظیر برای ترسیم چشم‌اندازی نوین در تعاملات بخش خصوصی و دولتی دو کشور فراهم می‌آورد و می‌تواند نقطه عطفی در مسیر توسعه همکاری‌های پایدار منطقه‌ای باشد.

اقتصاد ایران در سه‌ماهه منتهی به اردیبهشت ۱۴۰۴ با رشد ۱.۹ درصدی، به بالاترین سطح خود در ماه‌های اخیر رسیده است. پژوهشکده پولی و بانکی با بهره‌گیری از روش‌های نوین یادگیری عمیق، نقش کلیدی بخش‌های نفت و خدمات را در این روند صعودی برجسته کرده و نشان می‌دهد که این دو بخش، موتور محرکه اقتصاد کشور در این دوره بوده‌اند. اما آیا این رشد می‌تواند پایدار بماند؟

در سال‌های اخیر، حضور کارگران اتباع خارجی، به‌ویژه از کشورهای همسایه شرقی، در مشاغل خدماتی، عمرانی و صنعتی ایران پررنگ‌تر شده است. از رفتگری تا کار در پروژه‌های ساختمانی، دیگر کمتر کارگر ایرانی در این عرصه‌ها دیده می‌شود. این در حالی است که آمارهای رسمی، سهم اتباع در بازار کار را تنها ۵ درصد اعلام می‌کنند، اما مشاهدات میدانی و منابع غیررسمی، از حضور تا ۷۰ درصدی آن‌ها در برخی مشاغل خبر می‌دهند. این تضاد، پرسش‌های جدی را پیش روی سیاست‌گذاران و کارفرمایان قرار داده است: آیا بازار کار ایران در حال از دست رفتن برای نیروی کار بومی است؟

در جهانی پر از چالش‌های یکجانبه‌گرایی و حمایت‌گرایی، چین و ایران با تکیه بر همکاری‌های استراتژیک در چارچوب ابتکار کمربند و جاده، سازمان همکاری شانگهای و بریکس، در مسیر ساختن اقتصادی جهانی پویا و عادلانه گام برمی‌دارند. سفیر چین در ایران از چشم‌انداز توسعه پایدار و اشتراک فناوری‌های نوین با ایران سخن می‌گوید و نوید آینده‌ای روشن برای همکاری‌های دوجانبه می‌دهد.

در اوج تنش‌ها و فشارهای اقتصادی ناشی از جنگ ۱۲ روزه، دولت با صدور دستور تمدید خودکار سه‌ماهه مجوزهای کسب‌وکار، بار دیگر نقش «فرمانده» بحران را بازی کرد و مانع از تعطیلی گسترده کسب‌وکارها و فروپاشی بازار شد. این اقدام به موقع، نه‌تنها زنجیره تولید و عرضه را حفظ کرد، بلکه امید و ثبات روانی را به فعالان اقتصادی بازگرداند و نشان داد دولت آماده حمایت بی‌وقفه از اقتصاد کشور است.

سخنگوی هیئت رئیسه مجلس با تأکید بر اینکه جنگ ۱۲ روزه به دلیل محدودیت زمانی و گستردگی کم، تأثیر عمیقی بر بازار کار نداشته، از وزارت کار، صمت و دستگاه‌های نظارتی خواست از حقوق کارگران دفاع کنند و اجازه ندهند این شرایط به بهانه‌ای برای کاهش حقوق یا تعدیل نیرو تبدیل شود.

در حالی که تجارت خارجی ایران در بهار ۱۴۰۴ با کاهش مواجه شده، واردات طلای خام با رشدی خیره‌کننده به ۹۶۵ میلیون دلار رسید. این افزایش دو برابری نسبت به سال گذشته، طلا را به یکی از کلیدی‌ترین اقلام وارداتی کشور تبدیل کرده و نقش آن در رفع تعهدات ارزی و مقابله با تورم را بیش از پیش برجسته ساخته است.

در حالی که ارزش پول ملی ایران در پایین‌ترین سطوح جهانی قرار دارد، تحریم‌ها، کسری بودجه و فرار سرمایه، اقتصاد کشور را در تنگنا قرار داده‌اند. آیا مذاکرات ایران و آمریکا و توافق احتمالی می‌تواند سایه جنگ را دور کند، تولید را رونق دهد یا منابع ارزی را افزایش دهد؟ پاسخ به این پرسش‌ها به سیاست‌گذاری‌های دولت و اراده بانک مرکزی بستگی دارد.

درحالی‌که ایران سال‌هاست بار سنگین میزبانی میلیون‌ها تبعه افغان را بدون مشارکت مؤثر آنان در تأمین هزینه‌ها به دوش می‌کشد، پیامدهای این حضور بی‌ضابطه از حوزه اقتصاد و بازار کار گرفته تا امنیت ملی و زیرساخت‌های آموزشی و رفاهی کشور، هر روز آشکارتر می‌شود؛ از یارانه‌های کلانی که می‌توانست مستقیماً رفاه شهروندان ایرانی را بهبود بخشد، تا افزایش فشار بر بازار مسکن و کاهش دستمزد کارگران داخلی. در این میان، تهدیدات امنیتی نیز به نگرانی‌ها دامن زده و گزارش‌هایی از بهره‌برداری سرویس‌های اطلاعاتی دشمن از اتباع غیرمجاز، زنگ خطر تازه‌ای را برای ساختار امنیتی کشور به صدا درآورده است. در چنین شرایطی، صاحب‌نظران و مسئولان بر این باورند که تنها راه برون‌رفت از این بحران چندوجهی، تدوین یک سیاست مهاجرتی شفاف و ضابطه‌مند، بازنگری فوری در نظام یارانه‌ها و ساماندهی جدی ورود و اقامت اتباع خارجی است؛ اقدامی که نه‌تنها می‌تواند تعادل را به اقتصاد و جامعه بازگرداند، بلکه با رعایت اصول انسانی و هم‌جواری، به تقویت جایگاه ژئوپلیتیکی ایران در منطقه نیز منجر خواهد شد.

جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در ژوئن ۲۰۲۵، اقتصاد ایران را به لرزه درآورد و کارگران روزمزد، کسب‌وکارهای اینترنتی، گردشگری و بازار کالاهای بادوام را در معرض فروپاشی قرار داد. در این میان، سیاست‌های فوری دولت برای بازسازی زیرساخت‌ها، حمایت از بنگاه‌های کوچک و رفع نااطمینانی‌ها، می‌تواند از تشدید بحران بیکاری و فقر جلوگیری کند.

در حالی که تورم افسارگسیخته سفره کارگران ایران را کوچک‌تر کرده، مطالبات اساسی آن‌ها برای امنیت شغلی، دستمزد عادلانه و ایمنی محیط کار همچنان بی‌پاسخ مانده است. فعالان کارگری هشدار می‌دهند که بی‌توجهی به قانون کار و تفسیرهای سلیقه‌ای، شکاف میان جامعه کارگری و عدالت را عمیق‌تر کرده و بحران‌های اجتماعی را تشدید می‌کند.

در قلب تهران، جایی که صدای چرخ خیاطی‌ها و بوی چرم داغ، نبض یک بازار قدیمی را زنده نگه می‌داشت، حالا سکوتی سنگین حکم‌فرماست؛ کرکره‌های نیمه‌باز، مغازه‌های خالی و راهروهایی که روزگاری مملو از مشتری و چمدان‌های رنگارنگ بود، امروز نشانی از رونق گذشته ندارند. خروج هزاران کارگر افغانستانی که ستون فقرات تولید و فروش کیف و چمدان در راسته مصطفی خمینی و چهارراه سیروس بودند، نه‌تنها کارخانه‌ها و کارگاه‌ها را زمین‌گیر کرده، بلکه بسیاری از فروشندگان را نیز در بلاتکلیفی رها کرده است. برخی این اتفاق را فرصتی برای بازسازی بازار و بازگشت قدرت به تولیدکنندگان داخلی می‌دانند؛ برخی دیگر اما با نگرانی به آینده نگاه می‌کنند و از روزهایی می‌گویند که کیف، چمدان و کوله‌پشتی در تهران فقط کالایی برای فروش نبود، بلکه نمادی از جنب‌وجوش یک اقتصاد محلی بود که حالا نفس‌هایش به شماره افتاده است.