در حالی که پنجره جمعیتی ایران رو به بسته شدن است، اخراج کارگران مهاجر می‌تواند اقتصاد کشور را به ورطه بحران بکشاند. گزارش جدید اتاق بازرگانی ایران هشدار می‌دهد: نیروی کار مهاجر، به‌ویژه اتباع افغان، نقشی حیاتی در تداوم تولید دارند و حذف آن‌ها شوکی ویرانگر به صنایع کلیدی وارد خواهد کرد.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی همدان از جریمه ۹۰ میلیارد ریالی کارفرمایان متخلف به دلیل استخدام اتباع خارجی غیرمجاز در سال جاری خبر داد. این اقدام در راستای اجرای قانون و حفظ فرصت‌های شغلی برای نیروی کار داخلی با جدیت دنبال می‌شود.

در حالی‌که بازار کار ایران با چالش‌های فزاینده‌ای از جمله بیکاری، اشتغال غیررسمی و دستمزدهای پایین دست‌وپنجه نرم می‌کند، موضوع حضور گسترده اتباع خارجی، به‌ویژه مهاجران غیرمجاز افغان، به یکی از مهم‌ترین محورهای سیاست‌گذاری در حوزه اشتغال تبدیل شده است. توافق اولیه میان ایران و افغانستان برای صدور مجوز کار قانونی و تبادل نیروی کار، می‌تواند نقطه‌عطفی در مسیر ساماندهی وضعیت فعلی باشد؛ وضعیتی که به‌گفته مسئولان، موجب اشغال بسیاری از فرصت‌های شغلی توسط نیروهای ارزان‌قیمت خارجی شده و کارگران ایرانی را به حاشیه رانده است. از سوی دیگر، آمارها از حضور میلیون‌ها مهاجر بدون مجوز در کشور حکایت دارد؛ مهاجرانی که هم از حمایت‌های قانونی محروم‌اند و هم ریسک‌های اجتماعی و اقتصادی فراوانی به‌دنبال دارند. حالا دولت با برنامه‌ریزی برای بازگشت داوطلبانه اتباع غیرمجاز و تنظیم بازار کار از طریق صدور مجوزهای رسمی، در تلاش است توازنی میان منافع ملی، حقوق انسانی مهاجران و نیاز بازار کار ایجاد کند.

در سایه اقتصاد غیررسمی ایران، میلیون‌ها کارگر بدون قرارداد رسمی، بیمه و حداقل دستمزد قانونی روزگار می‌گذرانند. ترس از بیکاری، صدای اعتراض این قشر آسیب‌پذیر را خاموش کرده و بحرانی عمیق‌تر از آنچه تصور می‌شود، در بازار کار کشور ریشه دوانده است. آیا زمان آن نرسیده که نظارت‌ها و حمایت‌های قانونی، این چرخه ناعدالتی را متوقف کند؟

با نرخ مشارکت تنها ۱۴ درصدی زنان در بازار کار، ایران در رتبه ۱۴۳ از ۱۴۶ کشور جهان قرار دارد و حتی از همسایگان خود نیز عقب مانده است. در حالی که کشورهای اسکاندیناوی، کانادا و برخی کشورهای خلیج فارس با سیاست‌های هوشمندانه به نرخ‌های بالای مشارکت زنان دست یافته‌اند، موانع ساختاری و فرهنگی در ایران همچنان زنان را از بازار کار دور نگه داشته است.

غلامرضا محمدی، معاون وزیر و رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، هشدار داد که ناترازی بین عرضه و تقاضای نیروی کار، بازار اشتغال ایران را با چالش جدی مواجه کرده است. با وجود ۱.۴ میلیون جویای کار در سال، تنها یک میلیون فرصت شغلی وجود دارد و فقر مهارتی، مانع بزرگی برای دستیابی به اشتغال پایدار است.

جنگ ۱۲ روزه تأثیر عمیقی بر بازار کار ایران گذاشته و با کاهش ۲۴ درصدی فرصت‌های شغلی و افزایش ۸ درصدی تقاضای کارجویان، رقابت در این بازار را به شدت تشدید کرده است. مدیرعامل جاب ویژن از نگرانی‌های معیشتی، ناامنی شغلی و ابهام در آینده بازار کار به عنوان اصلی‌ترین دغدغه‌های شاغلان خبر داد.

سفیر ایران در کابل و وزیر کار و امور اجتماعی طالبان در دیداری رسمی، گام‌های اولیه برای نهایی‌سازی تفاهم‌نامه‌ای مشترک جهت تبادل نیروی کار ماهر و ساماندهی اشتغال اتباع دو کشور برداشتند. این توافق می‌تواند راه را برای اشتغال قانونی و بازگشت داوطلبانه مهاجران افغان هموار کند.

خروج برنامه‌ریزی‌شده اتباع غیرمجاز از تهران، دریچه‌ای به سوی فرصت‌های شغلی برای جوانان ایرانی باز کرده است. مدیرکل امور اجتماعی استانداری تهران معتقد است این اقدام نه‌تنها امنیت اجتماعی را تقویت می‌کند، بلکه فضایی برای درخشش نیروهای متخصص داخلی در خدمات شهری و پیمانکاری فراهم می‌آورد.

جهان در حال پوست‌اندازی در مدیریت مهاجرت است و ایران با شتاب در این مسیر گام برمی‌دارد. از بازسازی اردوگاه‌های مهاجرتی با بودجه‌های کلان تا استفاده از فناوری‌های بلاک‌چین و هوش مصنوعی، استان مرکزی به‌عنوان پیشگام این تحولات، الگویی برای مدیریت هوشمند مهاجرت در کشور ارائه می‌دهد.

در بزنگاهی تاریخی که سرنوشت نیروی کار و اقتصاد ایران در دستان تصمیم‌سازان مجلس و دولت رقم می‌خورد، طرح اخراج اتباع غیرمجاز از کشور نه‌تنها مرزهای قانونی را ترسیم می‌کند، بلکه دریچه‌ای تازه به روی کارگران ایرانی می‌گشاید؛ دریچه‌ای به سمت فرصت‌های شغلی بیشتر، دستمزدهای عادلانه‌تر و بازتعریف نقش کارگر ایرانی در اقتصاد ملی. سخنان قاطع احمد فاطمی، نماینده بابل در مجلس دوازدهم، تأکیدی دوباره است بر عزم جدی قانون‌گذاران برای اجرای این طرح بدون استثنا؛ طرحی که اگرچه در ظاهر پاسخی به دغدغه‌های امنیتی و اقتصادی کشور است، اما در عمق خود، می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای شکل‌گیری نظم تازه‌ای در بازار کار ایران؛ نظمی که در آن کارگران ایرانی، با ارتقای مهارت‌ها و جسارت در مذاکره، به جایگاه واقعی خود نزدیک‌تر شوند و اقتصاد کشور نیز از نیروی کار داخلی توانمند بهره‌مند شود.

خروج اتباع خارجی از بازار کار ایران، فرصتی بی‌سابقه برای کارگران ایرانی به ارمغان آورده است. مهرداد لاهوتی، نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، با تأکید بر آموزش و صنعتی‌سازی، راهکاری نوین برای جایگزینی نیروی کار خارجی با کارگران داخلی ارائه کرده است. در حالی که برخی از کمبود نیروی کار در بخش‌هایی مانند ساخت‌وساز و پاکبانی ابراز نگرانی می‌کنند، این تحول می‌تواند با حمایت دولت و اراده کارگران، به نقطه عطفی برای توانمندسازی نیروی کار ایرانی و ارتقای استانداردهای شغلی تبدیل شود. آیا ایران آماده است تا با مهارت‌آموزی و فناوری، این چالش را به فرصتی طلایی برای اقتصاد و جامعه بدل کند؟

خیابان‌های منطقه صنعتی سیاه‌سنگ، که روزگاری از شلوغی و رونق پر بود، حالا در سکوتی غریب فرو رفته است. اخراج گسترده مهاجران افغان، کارگاه‌های این منطقه را با کمبود نیروی کار مواجه کرده و کرکره‌های بسیاری از مغازه‌ها و کارگاه‌ها پایین کشیده شده است. آگهی‌های استخدام روی دیوارها حکایت از بحرانی عمیق در بازار کار دارد. آیا این منطقه می‌تواند از این شوک اقتصادی جان سالم به در ببرد؟

در حالی که تورم افسارگسیخته و شوک‌های اقتصادی ناشی از جنگ، معیشت کارگران را بیش از پیش تحت فشار قرار داده، یک کارشناس بازار کار معتقد است بازنگری فصلی دستمزدها با وجود حقانیت، به دلیل پیچیدگی‌های اجرایی بعید به نظر می‌رسد.

در سال‌های اخیر، کمبود نیروی کار به یکی از موانع اصلی رشد اقتصادی ایران تبدیل شده است. دستمزدهای پایین و عدم تطابق مهارت‌های نیروی کار با نیازهای بازار، صنایع را با چالش‌های جدی مواجه کرده و روند توسعه کشور را کند کرده است. اما چگونه می‌توان این بحران را مدیریت کرد؟

در حالی که بازار کار ایران با چالش‌های بیکاری جوانان و شکاف مهارتی دست‌وپنجه نرم می‌کند، شورای عالی اشتغال با مصوبات جدید خود، از جمله امکان دریافت دوباره تسهیلات برای بنگاه‌های اقتصادی، نویدبخش تحولی بزرگ در ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه کسب‌وکارهاست. این تصمیمات، چراغ امیدی برای کارآفرینان و نیروی کار کشور روشن کرده است.

در حالی که زنان ایرانی با شتابی چشمگیر در عرصه آموزش عالی پیش می‌روند، بازار کار همچنان برای آن‌ها میدان نابرابری است. از شکاف دستمزد و مشاغل غیررسمی گرفته تا موانع فرهنگی و آزار در محیط کار، زنان در ایران برای دستیابی به جایگاه شایسته خود در بازار کار با چالش‌های بزرگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اما این پایان ماجرا نیست؛ آیا زمان تغییر فرا نرسیده است؟

کارفرمایان حق ندارند به بهانه رکود یا کاهش فروش، کارگران را بیکار کنند؛ آرمین خوشوقتی، کارشناس ارشد حقوق و روابط کار، تأکید کرد که تعلیق قرارداد کار تنها در صورت تخریب کارگاه به دلیل حوادث غیرمترقبه ممکن است و کارگران در این شرایط باید بیمه بیکاری دریافت کنند.

کارگران و کارفرمایان استان فارس در گرداب مشکلات بیمه‌ای، تأخیر در پرداخت حقوق و اختلافات بر سر تأمین مواد اولیه گرفتار شده‌اند. این چالش‌ها نه‌تنها تولید را تهدید می‌کند، بلکه آینده اشتغال و امنیت شغلی در این استان را با مخاطره جدی مواجه کرده است.

کمبود نیروی کار در ایران بیشتر از آنکه ناشی از نبود نیرو باشد، نتیجه دستمزدهای ناکافی و شرایط نامطلوب کاری است؛ مشکلی ساختاری که اقتصاد را تهدید می‌کند.