در لایحه بودجه ۱۴۰۵، ردیفی به عنوان منابع حاصل از فروش بنزین وارداتی به نرخ غیریارانهای ذیل جدول منابع و مصارف هدفمندسازی یارانهها درج شده که برای این ردیف ۵۴۸ همت درنظر گرفته شده است.
اما این ردیف بسیار غیرشفاف است و سوالات مهمی را برمیانگیزد. آیا منابع حاصل از فروش بنزین وارداتی به نرخ غیریارانهای مربوط به واردات پنج تا شش میلیارد دلاری بنزین در سال است؟ یا این ردیف به واردات بنزین سوپر مربوط میشود؟
حمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، در جریان جلسه علنی روز سهشنبه ۲۰ آبان مجلس شورای اسلامی و بررسی عملکرد یکساله دولت در امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برنامه هفتم توسعه، بیان کرد: «بالغ بر شش میلیارد دلار بنزین وارد میکنیم.»
اگر در نظر گرفته شود که ۵۴۸ همت بیانشده مربوط به منابع حاصل از فروش ۶ میلیارد دلاری بنزین وارداتی به نرخ غیریارانهای باشد، باید محاسبات آن را بررسی کرد. نرخ ارز تالار دوم مرکز مبادله ارز و طلای ایران حدود ۱۱۵ هزار تومان است.
اگر ۶ میلیارد دلار مبنای میزان واردات بنزین در یک سال در نظر گرفته شود، با توجه به نرخ ۱۱۵ هزار تومانی، ۶۹۰ همت حاصل میشود. اگر در نظر گرفته شود که دولت در محاسبات خود میزان واردات بنزین در سال آینده را کمتر در نظر گرفته و حدود ۵ میلیارد دلار محاسبه کرده باشد، رقم حاصلشده ۵۷۵ همت میشود که نزدیک به منابعی است که در بودجه مشخص شده است.
اگر نرخ بنزین وارداتی به ازای هر لیتر ۶۰ سنت باشد، هر لیتر بنزین حدود ۶۹ هزار تومان میشود که نیاز به واردات نزدیک به ۸ میلیارد لیتر بنزین در سال به ارزش ۵۴۸ همت معادل ۴.۷۶ میلیارد دلار دارد.
در همین زمینه این پرسش مطرح میشود که آیا دولت قصد دارد بنزینی که از طریق واردات تامین میشود را با نرخ غیریارانهای به مردم عرضه کند؟
منابع حاصل از واردات بنزین سوپر وارداتی به حساب سازمان هدفمندی یارانهها واریز میشود؟
سناریو دوم مربوط به بنزین سوپر وارداتی است. اگر در نظر گرفته شود که رقم ۵۴۸ همت مربوط به منابع حاصل از واردات بنزین سوپر است، ابهامات اساسی در این میان مطرح میشود. یکی از ابهامات آن است که بنزین سوپر وارداتی توسط بخش خصوصی وارد میشود. از این رو چگونه قرار است منابع حاصل از آن نه به واردکنندگان، بلکه به دولت اختصاص یابد؟
بنزین سوپر وارداتی اکنون با رقم ۸۳ هزار و ۷۰۰ تومان عرضه میشود و با توجه به متغیر بودن نرخ ارز، رقم عرضه آن نیز ثابت نیست و متغیر است. بنزین سوپر به رقم ۶۵ هزار و ۸۰۰ تومان در بورس انرژی معامله شده بود و اکنون ادعا شده است که مابهالتفاوت رقم معاملهشده و عرضهشده مربوط به هزینههای حملونقل، جایگاه و… است.
حال اگر در نظر گرفته شود که این رقم وارد بودجه شده است، باید گفت در سال قرار است ۶.۵ میلیارد لیتر توزیع و به طور میانگین در هر روز حدود ۱۷.۸ میلیون لیتر عرضه شود.
این در حالی است که در روز نخست عرضه بنزین سوپر وارداتی تنها ۶۵۰۰ لیتر عرضه شده است. حال چطور ممکن است که این رقم به روزانه ۱۷.۸ میلیون لیتر برسد؟
از سوی دیگر به دلیل این که متولی واردات این بنزین بخش به اصطلاح خصوصی است، نباید منابع حاصل از آن در بودجه عمومی در نظر گرفته شود. از این رو، سناریو اول محتملتر است.
با توجه به سناریو اول، اگر قرار است بنزین واردشده توسط دولت به نرخ غیر یارانهای عرضه شود، این موضوع فشار مضاعفی بر مردم وارد میکند. بنزینی که به دلیل ناترازی موجود توسط دولت وارد میشود، به دلیل مشکلاتی است که دولتها آفریدهاند. از مصرف سوخت بالای خودروهای داخلی، پایین بودن راندمان پالایشگاهها و… گرفته که منجر به افزایش میزان مصرف بنزین میشود تا موضوع توسعهنیافتن حملونقل عمومی که مردم را مجبور به استفاده از حملونقل شخصی کرده، همگی در افزایش ناترازی بنزین نقش دارند.
تمامی موارد بیانشده موضوعات کلانی هستند که به نقش سیاستگذاریهای موجود در زمینه بنزین مربوط است و مردم در ایجاد آن نقشی ندارد. در همین زمینه این پرسش بیان میشود که آیا مردم قرار است هزینه این ناکارآمدیها را با گرانی بنزین وارداتی بپردازند؟ پرسش دیگر آن است که چگونه قرار است نرخ بنزین وارداتی با نرخ بنزین تولیدی متفاوت باشد؟ آیا این بدان معناست که دولت قرار است به طور کلی نرخ بنزین را افزایش دهد تا منابع پیشبینیشده در بودجه محقق شود؟
