چرا شاخص بورس در ۳ روز ۶ درصد ریخت؟

روند نزولی بورس امروز بیش از پیش تشدید یافت به طوری که شاخص کل ۳.۱ درصد و هم‌وزن هم ۱.۸ درصد افت داشت. حال سوالی که پیش می‌آید این است که چرا بورس دوباره منفی شده است؟ مظنون‌های افت‌های اخیر بورس چه چیزهایی بودند؟

اوج گرفتن دوباره نگرانی‌های منطقه‌ای

ترامپ در روزهای پایانی عمر سیاسی خود ژست‌های خطرناکی به خود می‌گیرد و این رفتارها در آستانه سالگرد شهادت سردار سلیمانی منجر به نگرانی بیش از پیش سهامداران برای احتمال تقابل نظامی شده است. البته ترامپ نهایت ۱۷ روز دیگر در کاخ سفید است و بعد از گذر از این ۱۷ روز می‌توان امیدوار به رفع شدن یکی از ریسک‌های سیستماتیک اقتصاد ایران باشیم.

دلار می‌ریزد؟

از دیگر نگرانی‌های بورس‌بازان هم می‌توان به افت بیشتر قیمت دلار اشاره کرد. هر چند افت دلار بعد از انتخابات امریکا و شکست ترامپ کم‌تر از حد پیش‌بینی برخی از کارشناسان بود. اما عده‌ای اعتقاد دارند که فاز دوم افت قیمت دلار بعد از رفتن ترامپ از کاخ سفید و نشستن بایدن بر کرسی ریاست جمهوری امریکا خواهد بود. اتفاقی که در صورت وقوع می‌تواند بر سودآوری شرکت‌های کامودیتی‌محور بورس تهران تاثیر بالایی داشته باشد.

گاز قطع شد

در زمستان امسال با بحران کمبود گاز در کشور مواجه شده‌ایم. به طوری که علاوه بر کاهش ۹۰ درصدی صادرات گاز به عراق، شاهد قطعی گاز برخی از شرکت‌های بورسی هم هستیم. از جمله صنایعی که به واسطه کمبود گاز با خطر تعطیلی مواجه شده‌اند می‌توان به سیمانی‌ها، نیروگاه‌ها و صنایع بزرگی مثل فولادی‌ها و پتروشیمی‌ها اشاره کرد. به طوری که برخی از سیمانی‌ها مثل سیمان تهران تعطیل شده‌اند و آن‌هایی هم که با سوخت مازوت به فعالیت خود ادامه می‌دهند با افزایش هزینه ۴۰ تا ۵۰ هزار تومانی بهای تمام شده مواجه شده‌اند. فولادسازان هم حتی با این مشکل مواجه شده‌اند و بزرگ‌ترین فولادساز کشور یعنی فولاد مبارکه از احتمال کاهش ۵۰ درصدی تولید خبر داده است. (در همین خصوص بخوانید: کمبود گاز در کمین کدام صنایع بورسی نشسته است؟)

سهام عدالت ریسک بلند مدت بورس تهران

آزادسازی سهام عدالت از سال‌ها پیش یکی از ریسک‌های جدی بازار سهام بود. بعد از آزادسازی ۶۰ درصد این سهام طی امسال یکی از دلایل افت بورس تهران همین عرضه‌های حاصل از آزادسازی سهام عدالت عنوان می‌شد. حال به نظر می‌رسد علاوه بر ۶۰ درصد پیشین که بخش زیادی از آن همچنان فروخته نشده ریسک آزادسازی ۴۰ درصد باقی مانده در روز ۲۲ بهمن هم بورس تهران را تهدید می‌کند. به همین خاطر یکی از نگرانی‌های اخیر بورس‌بازان که منجر به فشار فروش در بازار سهام شده است را می‌توان همین آزادسازی سهام عدالت باشد.

مرز روانی ۱.۴ میلیون واحد

شاخص کل هنگام صعود اخیر خود برای عبور از مرز ۱.۴ میلیون واحدی با مشکل مواجه شده بود. این مشکل حتی هنگام رالی صعودی ابتدای سال هم وجود داشت. حال به نظر می‌رسد شکسته شدن این کف طی روز چهارشنبه منجر به هجوم بیشتر سهامداران برای فروش شده است. به طوری که امروز بازار شاهد یکی از سنگین‌ترین فشار فروش‌های مدت اخیر بود و شاخص کل هم نزدیک به ۴۴ هزار واحد از ارتفاع خود را از دست داد.

دخالت‌های سیاست‌گذاران بلای جان بورس تهران

در نهایت یکی دیگر از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند منجر به خروج سرمایه‌گذاران از بازار سهام شود دستکاری‌های سیاست‌گذاران در بازار و وضع قوانین عجیب و غریب رانت‌زا است. به عنوان مثال می‌توان به شیوه‌نامه دولت برای قیمت‌گذاری زنجیره فولاد اشاره کرد که طی تنها یک هفته منجر به انتقال ۹۵۰ میلیارد تومان پول سهامداران به کام رانت‌جویان شده است. (در همین خصوص بخوانید: توزیع رانت عظیم در بورس کالا ادامه دارد)

حال در شرایطی که همین شیوه‌نامه منجر به ایجاد این رانت‌های عجیب شده مجلسی‌ها نه تنها اقدامی برای برچیده شدن رانت‌ها نمی‌کنند بلکه اصرار به افزایش این رانت‌ها هم دارند. به عنوان مثال می‌توان به طرح مجلس برای وضع مالیات و تعرفه بر صادرات فولاد و از آن عجیب‌تر اعتقاد برخی از نماینده‌ها به این که فولاد نباید گران‌تر از کیلویی ۱۰ هزار تومان باشد اشاره کرد! (در این رابطه بخوانید: پافشاری بر افزایش رانت فولادی)

در همین خصوص می‌توان به قوانین عجیبی مانند ممنوعیت خرید و فروش روزانه سهام یا معاملات الگوریتمی اشاره کرد. همچنین می‌توان به حمایت‌های دستوری حقوقی‌ها اشاره کرد که چون دستوری بودند و نه از روی جذابیت یک سهم، با شروع مثبت‌های بورس منجر به عرضه‌های آبشاری توسط حقوقی‌ها شد. چنین قوانینی در اوج دوران منفی‌های بورس عامل مهمی در رکودی‌تر شدن بازار سهام بودند. حال به نظر می‌رسد یکی عواملی که منجر به تشدید عرضه در روزهای اخیر شده است، همین نگرانی از چنین قوانین عجیبی باشد.