فرصتسوزی ۳۰ ساله در خزر؛ هنوز هم میتوانیم برگردیم
یک کارشناس حوزه انرژی تأکید کرد ایران با تعریف استراتژیهای تازه، همکاری منطقهای و جذب سرمایهگذاری خارجی میتواند دوباره به یکی از بازیگران اصلی حوزه انرژی دریای خزر تبدیل شود؛ اما این مسیر نیازمند برنامهریزی بلندمدت، شفافیت اقتصادی و اجرای پروژههای بزرگ نفت و گاز است.
محمود خاقانی، کارشناس حوزه انرژی، درباره اهمیت انرژی خزر و نقش قدرتهای منطقهای در این حوزه اظهار داشت: اگر ایران بتواند برنامهریزی بلندمدت و شفافی را در پیش گیرد و با کشورهای منطقه و شرکتهای بینالمللی همکاری کند، میتواند دوباره به یکی از بازیگران اصلی در حوزه انرژی تبدیل شود، اما این امر نیازمند تعریف استراتژیهای جدید و اجرای پروژههای بزرگ در حوزه نفت و گاز است.
وی با اشاره به نشست اخیر سران دولتهای آسیای مرکزی در کاخ سفید و ابراز علاقهمندی ترامپ به سرمایهگذاری میلیاردی در این منطقه گفت: کشورهایی مانند قزاقستان تمایل بیشتری به همکاری و اجرای طرحهای بینالمللی نشان میدهند. در این میان، ایران که در گذشته پروژههای راهبردی در منطقه تعریف کرده بود، اکنون به نظر میرسد از این رقابت عقب مانده است.
عقبماندگی ایران پس از فروپاشی شوروی
خاقانی افزود: پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی، رقابتهای شدیدی بین شرکتهای نفتی بینالمللی از جمله روسیه، آمریکا، چین و اروپا برای سرمایهگذاری در حوزه دریای کاسپین-خزر آغاز شد. ایران نیز در آن زمان سیاست دیپلماسی انرژی را تعریف کرد و پروژههایی مانند امتزاج نفت خام آسیای مرکزی در بندر نکا و پالایشگاههای تهران و تبریز را اجرایی کرد. همچنین، ساخت دکلهای حفاری و سکوهای نیمهشناور برای فعالیت در آبهای عمیق در دستور کار قرار گرفت. اما بسیاری از این پروژهها به دلیل تغییر اولویتها و تمرکز دولت بر مسائل هستهای، مسکوت ماندند.
فرصتهای از دسترفته و نقش تحریمها
این کارشناس حوزه انرژی تصریح کرد: ایران در این سالها نتوانسته از فرصتهای موجود در حوزه انرژی دریای کاسپین استفاده کند. تحریمها نقش مهمی در این موضوع داشتند، اما تنها عامل نبودند. در دولتهای مختلف، اولویتها تغییر کرد و برخی پروژهها به دلیل نبود برنامهریزی بلندمدت و عدم شفافیت در اقتصاد انرژی ناتمام ماندند. برای مثال، پروژههایی مانند معاوضه نفت خام و ایجاد بورس بینالمللی نفت در کیش که قرار بود ایران را به محور انرژی منطقه تبدیل کند، متوقف شدند. همچنین، نفوذ برخی کشورها در منطقه و رقابتهای بینالمللی باعث شد ایران جایگاه خود را به کشورهایی مانند ترکیه و قزاقستان واگذار کند.
مسیر بازگشت ایران به رقابت انرژی
وی با بیان اینکه ایران هنوز میتواند در این بازار جهانی رقابت کند و نقش خود را به عنوان تأمینکننده انرژی بازیابد، خاطرنشان کرد: ایران پتانسیلهای زیادی دارد. منطقه دریای خزر همچنان یکی از مهمترین منابع انرژی جهان است و ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی ممتاز خود، میتواند نقش کلیدی در تأمین انرژی جهانی ایفا کند. اما برای این کار، ایران باید دیپلماسی انرژی جدیدی تعریف کند و قوانین سرمایهگذاری شفاف و جذابی را برای شرکتهای بینالمللی ارائه دهد. همچنین شفافسازی اقتصاد خرد و کلان و استفاده از فناوریهای نوین در صنعت نفت و گاز ضروری است.
خاقانی در پیشبینی آینده ایران در حوزه انرژی دریای خزر تصریح کرد: اگر ایران بتواند برنامهریزی بلندمدت و شفافی را در پیش گیرد و با کشورهای منطقه و شرکتهای بینالمللی همکاری کند، میتواند دوباره به یکی از بازیگران اصلی در حوزه انرژی تبدیل شود. این امر نیازمند تعریف استراتژیهای جدید و اجرای پروژههای بزرگ در حوزه نفت و گاز است. ایران باید از فرصتهای موجود استفاده کند و با تقویت زیرساختها و جذب سرمایهگذاریهای خارجی، موقعیت خود را به عنوان تأمینکننده انرژی قابل اعتماد در صحنه جهانی تثبیت کند.
