درآمدهای نفتی زیر تیغ تحریم ؛ ترامپ به خواسته دلش رسید ؟
در حالی که کرملین با کاهش ۳۵ درصدی درآمد حاصل از فروش نفت و گاز روبه‌رو شده، محاسبات جدید رویترز نشان می‌دهد فشار تحریم‌ها و افت قیمت جهانی انرژی، اقتصاد روسیه را به پایین‌ترین سطح درآمدی پنج‌ساله رسانده است؛ پیش‌بینی‌ها از سقوط کل درآمد انرژی این کشور به ۸ تریلیون روبل تا پایان سال میلادی حکایت دارد.
به نقل از خبرگزاری «رویترز»، محاسبات این خبرگزاری در روز دوشنبه (سوم آذر) نشان داد درآمدهای روسیه حاصل از فروش نفت خام و گاز طبیعی تاکنون در نوامبر ۲۰۲۵ نسبت به ماه مشابه سال گذشته میلادی با ۳۵ درصد کاهش به ۵۲۰ میلیارد روبل (۶ میلیارد و ۵۹۰ میلیون دلار) رسیده است.
درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز روسیه همچنان مهم‌ترین منبع نقدی کرملین است و حدود یک‌چهارم کل درآمد بودجه فدرال را تشکیل می‌دهد. درآمد حاصل از مالیات بر سود، بدون احتساب پرداخت‌های دوره‌ای، قرار است نسبت به ماه اکتبر ۷.۴ درصد کاهش یابد.
درمجموع پیش‌بینی می‌شود درآمدهای نفت و گاز روسیه در ۱۱ ماه نخست سال جاری میلادی با ۲۲ درصد کاهش به ۸ تریلیون روبل برسد.
فشار تحریم‌ها و نوسانات ارزی بر درآمدهای کرملین
طبق محاسبات رویترز، قیمت نفت روسیه برای مقاصد مالیاتی در ژانویه تا نوامبر به ۵۷ دلار و ۳۰ سنت برای هر بشکه رسیده است، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته میلادی ۶۸ دلار و ۳۰ سنت به ازای هر بشکه بود.
هم‌زمان ارزش روبل از ۹۱.۷ در برابر دلار در ژانویه تا نوامبر ۲۰۲۴ به ۸۱.۱ در برابر دلار افزایش یافته است. وزارت دارایی روسیه قرار است برآوردهای رسمی خود را در سوم دسامبر (۱۲ آذر) منتشر کند.
اوکراین و متحدان غربی بارها تأکید کرده‌اند که هدف آن‌ها تضعیف اقتصاد روسیه برای توقف تنش‌های مسکو و کی‌یف است.
پیش‌بینی سقوط درآمد سالانه به ۸ تریلیون روبل
وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز ۱۷ نوامبر (۲۶ آبان) اعلام کرد تحریم‌های تازه علیه «روسنفت» و «لوک‌اویل» درآمدهای نفتی مسکو را کاهش داده و احتمالاً در بلندمدت حجم صادرات نفت روسیه را نیز محدود خواهد کرد.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، بارها گفته است کشورش هرگز مجبور به انجام کاری نخواهد شد و اگرچه تحریم‌ها برای اقتصاد روسیه چالش‌برانگیز هستند، این کشور می‌تواند بدون غرب زنده بماند و حتی رونق بگیرد.
وزارت دارایی روسیه در ابتدا انتظار داشت امسال ۱۰ تریلیون و ۹۴۰ میلیارد روبل از فروش نفت و گاز درآمد کسب کند، اما افت قیمت نفت این پیش‌بینی را در ماه گذشته میلادی به ۸ تریلیون و ۶۵۰ میلیارد روبل کاهش داد.
مجموع درآمدهای حاصل از فروش نفت خام و گاز طبیعی روسیه در سال گذشته میلادی ۱۱ تریلیون و ۱۳۰ میلیارد روبل بود.
تأثیر کاهش درآمد برای روسیه و همچنین پیامدهای آن برای ایران
تأثیر بر قیمت جهانی نفت (بهای نفت خام)
کاهش درآمد نفتی روسیه (که یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان جهان است) می‌تواند ناشی از دو عامل اصلی باشد: کاهش حجم صادرات یا کاهش قیمت فروش نفت روسیه (که اغلب به دلیل اعمال سقف قیمتی یا تخفیف‌های اجباری برای فروش به بازارهای جایگزین است).
سناریوی کاهش عرضه: اگر کاهش درآمد ناشی از کاهش حجم صادرات باشد، این امر می‌تواند منجر به کاهش کلی عرضه نفت در بازار جهانی شده و به طور بالقوه قیمت نفت (مانند برنت یا WTI) را افزایش دهد. افزایش قیمت جهانی نفت به نفع ایران خواهد بود، زیرا درآمد صادرات نفت ایران را افزایش داده و اهرم چانه‌زنی آن را در مجامع بین‌المللی تقویت می‌کند.
سناریوی کاهش قیمت فروش (تخفیف اجباری): اگر قیمت نفت روسیه به طور غیرطبیعی پایین‌تر از قیمت‌های جهانی (به دلیل تحریم‌ها) معامله شود، این تخفیف ممکن است به طور کلی میانگین قیمت نفت در جهان را به سمت پایین بکشد، هرچند این تأثیر کمتر از عامل عرضه است. این سناریو برای ایران (که خود نیز با چالش فروش نفت با تخفیف مواجه است) می‌تواند رقابت را در بازار سخت‌تر کند.
نتیجه‌گیری اولیه: با توجه به اینکه روسیه تحت تحریم‌های شدید است و تلاش می‌کند بازار خود را حفظ کند، احتمالاً شاهد ایجاد یک تخفیف ساختاری بر نفت روسیه هستیم که ممکن است کمی فشار کاهشی بر قیمت‌های جهانی اعمال کند، هرچند که در کل، وضعیت عرضه جهانی در اولویت قرار دارد.
تأثیر بر همکاری‌های دوجانبه و ائتلاف اوپک پلاس
روسیه و ایران هر دو عضو و شرکای کلیدی در ائتلاف اوپک پلاس هستند و در تلاش برای مدیریت قیمت نفت در سطح بالا با یکدیگر همکاری می‌کنند.
افزایش فشار بر روسیه: کاهش شدید درآمدها، روسیه را تحت فشار بیشتری برای پایبندی کامل به سهمیه‌های توافق شده اوپک پلاس قرار می‌دهد تا قیمت جهانی تقویت شود.
تقویت اهرم ایران: اگر روسیه برای جبران درآمد از دست رفته، به سمت اتخاذ سیاست‌های حمایتی‌تر از ایران (که ممکن است به دلیل تحریم‌ها نیاز به هماهنگی بیشتری در فروش داشته باشد) متمایل شود، این همکاری‌ها می‌تواند تقویت شود. با این حال، هدف اصلی هر دو کشور حفظ قیمت‌ها در سطح بالا است.
تأثیر بر روابط ژئوپلیتیک و ثبات منطقه‌ای
کاهش درآمد می‌تواند بر توانایی روسیه برای حفظ نفوذ منطقه‌ای و ارائه حمایت‌های مالی یا نظامی تأثیر بگذارد. این امر می‌تواند معادلات قدرت در خاورمیانه را به نفع سایر بازیگران (مانند ایران) تغییر دهد، هرچند که این تأثیر در کوتاه‌مدت کمتر ملموس است.
به طور خلاصه:
تأثیر مستقیم و کوتاه‌مدت این خبر بر اقتصاد ایران عمدتاً از طریق تأثیر بر قیمت‌های جهانی نفت خواهد بود. اگر کاهش درآمد روسیه منجر به کاهش بیشتر عرضه جهانی شود، قیمت‌ها افزایش یافته و به نفع صادرات نفتی ایران خواهد بود. اما اگر بازار این کاهش را به عنوان نتیجه موفقیت تحریم‌ها و قیمت‌های اجباری پایین‌تر ببیند، ممکن است فشار رقابتی بر فروش نفت ایران نیز افزایش یابد.
