فاجعه بزرگ دولت پزشکیان؛ انصراف ۴۰ درصدی متقاضیان مسکن ملی حقیقت دارد؟
با گذشت چند سال از آغاز نهضت ملی مسکن، روند اجرای پروژه‌ها نشان می‌دهد که باوجود استقبال اولیه گسترده، بخش قابل توجهی از متقاضیان به دلیل فشار اقتصادی، ابهام در زمان تحویل و روند طولانی پرداخت آورده، از ادامه حضور در این طرح منصرف شده‌اند و موج جدیدی از ناامیدی در میان ثبت‌نام‌کنندگان شکل گرفته است. طبق آخرین آمارها، به دلیل فشارهای مالی و تأخیر در تحویل واحدها، حدود ۳۸ تا ۴۰ درصد از ثبت‌نام‌کنندگان نهضت ملی مسکن از ادامه طرح انصراف داده‌اند. این گروه عمدتاً شامل خانوارهای کم‌درآمد است و نشان می‌دهد که مشکلات اقتصادی و طولانی شدن فرآیند، بر روحیه و انگیزه متقاضیان تأثیر منفی گذاشته است.
گسترش نیوز: به دلیل فشارهای اقتصادی و تأخیرهای طولانی در تحویل واحدهای مسکن ملی، نزدیک به چهار نفر از هر ده ثبت‌نام‌کننده تصمیم گرفتند از ادامه طرح منصرف شوند. این گروه عمدتاً شامل خانوارهای کم‌درآمد است و نشان می‌دهد که مشکلات مالی و استرس ناشی از طولانی شدن فرآیند، نه تنها روند ثبت‌نام را مختل کرده، بلکه بر انگیزه و روحیه متقاضیان نیز اثر منفی گذاشته است.
در سال‌های اخیر، نهضت ملی مسکن به عنوان یکی از اصلی‌ترین طرح‌های دولتی برای خانه‌دار کردن اقشار کم‌درآمد و متوسط کشور مطرح شد. این طرح با هدف ایجاد تعادل در بازار مسکن و کاهش فشار بر مستاجران، هزاران متقاضی را جذب کرده است. با این حال، بررسی روند اجرای پروژه‌ها نشان می‌دهد که بخشی از متقاضیان به دلیل فشار مالی و محدودیت منابع، از ادامه مسیر منصرف شده‌اند.
یکی از دلایل عمده انصراف، عدم توانایی متقاضیان در تأمین آورده نقدی مورد نیاز برای ثبت‌نام و پیش‌پرداخت‌هاست. با توجه به اینکه بسیاری از خانوارها با درآمد محدود مواجه هستند، هر گونه افزایش ناگهانی مبلغ پیش‌پرداخت یا طولانی شدن فرآیند تکمیل آورده، فشار قابل توجهی بر آن‌ها وارد می‌کند.
علاوه بر فشار مالی، روند اداری و پیچیدگی مراحل ثبت‌نام و تخصیص واحد نیز باعث نارضایتی متقاضیان شده است. برخی افراد به دلیل نبود شفافیت در زمان‌بندی تحویل واحدها و اطلاع‌رسانی ناقص، ریسک انصراف را به ادامه مسیر ترجیح می‌دهند.
تحلیل رفتار متقاضیان نشان می‌دهد که فشار اقتصادی عامل اصلی عقب‌نشینی است. بسیاری از خانوارها توان پرداخت مبلغ مورد نیاز برای تکمیل فرآیند ثبت‌نام و دریافت واحد را ندارند و ترجیح می‌دهند منابع محدود خود را برای مصارف ضروری‌تر صرف کنند.
با توجه به فشارهای مالی و طولانی شدن زمان تحویل، حدود ۳۸ تا ۴۰ درصد از ثبت‌نام‌کنندگان رسماً انصراف داده‌اند و از ادامه مسیر طرح صرف‌نظر کرده‌اند. این رقم بخش مهمی از دهک‌های پایین جامعه را شامل می‌شود و نشان می‌دهد که فشار مالی و روانی نه تنها بر روند ثبت‌نام اثر گذاشته، بلکه بر روحیه متقاضیان نیز تأثیر منفی داشته است.
به گفته کارشناسان، برای کاهش این موج ناامیدی، ضروری است دولت اقداماتی همچون تعیین جدول زمان‌بندی شفاف، ارائه تسهیلات متناسب با توان متقاضیان و اطلاع‌رسانی دقیق در مورد مراحل تحویل واحدها را در دستور کار قرار دهد تا اعتماد متقاضیان بازسازی شده و روند اجرای طرح به مسیر اصلی بازگردد.
شفافیت، کلید کاهش انصراف
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر انصراف، نبود شفافیت در فرآیند تخصیص واحدها و زمان‌بندی تحویل است. متقاضیان وقتی دقیق نمی‌دانند که چه زمانی واحد خود را دریافت می‌کنند یا وضعیت پرونده‌شان چگونه است، تمایل کمتری به ادامه مسیر دارند.
اطلاع‌رسانی ناقص و عدم دسترسی به جدول زمان‌بندی روشن، باعث ایجاد استرس و سردرگمی می‌شود و می‌تواند انگیزه افراد را برای ادامه کاهش دهد.
ارائه سامانه‌های شفاف و دقیق برای رهگیری وضعیت ثبت‌نام و تخصیص واحد، ضمن کاهش انصراف، اعتماد عمومی را نیز تقویت می‌کند.
با افزایش شفافیت، متقاضیان قادر خواهند بود تصمیمات مالی و برنامه‌ریزی خود را بهتر انجام دهند و احتمال انصراف کاهش می‌یابد.
تفاوت استانی و تنوع پروژه‌ها
بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان انصراف متقاضیان در استان‌ها و شهرهای مختلف متفاوت است. در برخی مناطق، انصراف‌ها بیشتر به دلیل کمبود تسهیلات محلی و تأخیر در تحویل واحدها رخ داده است، در حالی که در استان‌های دیگر، انصراف‌ها به دلیل فشار مالی و قیمت زمین و مصالح بیشتر بوده است.
این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که طرح مسکن ملی نیازمند سیاست‌های انعطاف‌پذیر متناسب با شرایط محلی است. عدم توجه به تفاوت‌های منطقه‌ای، می‌تواند موج انصراف را افزایش دهد و بهره‌وری طرح را کاهش دهد.
همچنین نوع پروژه‌ها نیز در انصراف تأثیرگذار است. واحدهای با متراژ بزرگ یا امکانات ویژه، بار مالی بیشتری بر متقاضیان وارد می‌کنند و احتمال انصراف را افزایش می‌دهند.
از این منظر، طراحی پروژه‌ها با توجه به توان مالی متقاضیان و شرایط منطقه‌ای، می‌تواند میزان مشارکت را بهبود بخشد.
پیامدهای بلندمدت و چشم‌انداز
موج انصراف می‌تواند پیامدهای بلندمدتی برای طرح داشته باشد. بخشی از ظرفیت پروژه‌ها ممکن است بلااستفاده باقی بماند و هدف اصلی طرح یعنی خانه‌دار کردن اقشار کم‌درآمد با اختلال مواجه شود.
از دید اقتصادی، این انصراف‌ها فشار بر بازار مسکن را کاهش نمی‌دهد، بلکه ممکن است توزیع مسکن دولتی به سمت دهک‌های بالاتر سوق پیدا کند.
راهکارهای پیشنهادی شامل کاهش فشار مالی، افزایش تسهیلات متناسب، ارائه برنامه‌های پرداخت انعطاف‌پذیر و افزایش شفافیت در تخصیص واحدهاست.
اگر این اقدامات به درستی اجرا شوند، امکان کاهش موج انصراف و ارتقای بهره‌وری طرح وجود دارد و اهداف بلندمدت نهضت ملی مسکن تحقق خواهد یافت.
انصراف متقاضیان؛ واقعیتی اجتناب‌ناپذیر
حبیب‌الله طاهرخانی، معاون مسکن وزیر راه و شهرسازی، اخیراً با صراحت اعلام کرد که انصراف از نهضت ملی مسکن امری «امکان‌پذیر و طبیعی» است و در میان ۸۰۰ هزار متقاضی ثبت‌نام‌کننده، قطعا تعدادی از افراد مسیر خود را ترک خواهند کرد. این اظهارنظر نشان می‌دهد که حتی مقام‌های مسئول طرح، با وجود تمام تلاش‌ها برای فراهم کردن تسهیلات و زمین، به محدودیت‌های اقتصادی و اجتماعی متقاضیان آگاه هستند.
به گفته طاهرخانی، انصراف‌ها لزوماً به معنای شکست طرح نیست، بلکه بخشی از روند طبیعی مشارکت در پروژه‌ای با حجم گسترده و منابع مالی متنوع است. فشار مالی متقاضیان، تأخیر در تکمیل واحدها و پیچیدگی مراحل اداری، عواملی هستند که می‌توانند انگیزه خانوارها را برای ادامه کاهش دهند.
این اظهارنظر همچنین تاکید می‌کند که برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری برای کاهش انصراف‌ها، از جمله از طریق ارائه تسهیلات متناسب، تسریع در آماده‌سازی واحدها و افزایش شفافیت، یک ضرورت عملی و فوری است. بدون توجه به این عوامل، موج انصراف‌ها ممکن است بیش از پیش افزایش یابد و تأثیر آن بر اهداف طرح محسوس شود.
در مجموع، سخنان معاون وزیر نشان می‌دهد که نهضت ملی مسکن، با تمام ظرفیت‌ها و اهداف بلندمدت خود، همچنان با چالش‌های واقعی مشارکت متقاضیان مواجه است و مدیریت این چالش‌ها، کلید موفقیت و تحقق اهداف بلندمدت طرح خواهد بود.
| عامل مؤثر | اثر بر انصراف | توضیح |
|---|---|---|
| فشار مالی | بسیار بالا | افزایش آورده نقدی و هزینه‌های پیش‌بینی نشده باعث انصراف خانوارهای کم‌درآمد می‌شود |
| پیچیدگی اداری | متوسط | مراحل ثبت‌نام و تخصیص پیچیده و طولانی، انگیزه ادامه را کاهش می‌دهد |
| شفافیت | بالا | نبود اطلاع‌رسانی دقیق درباره زمان تحویل و وضعیت پرونده، نارضایتی ایجاد می‌کند |
| تفاوت استانی | متوسط | برخی استان‌ها به دلیل شرایط محلی، موج انصراف بالاتری دارند |
| نوع پروژه | متوسط | پروژه‌های با متراژ بزرگ یا امکانات اضافی، فشار مالی بیشتری ایجاد می‌کنند |
| پیامد بلندمدت | بالا | انصراف گسترده می‌تواند بهره‌وری طرح و عدالت در توزیع مسکن را کاهش دهد |
| درصد انصراف تا پاییز ۱۴۰۴ | ۲۸–۳۰٪ | درصد تقریبی متقاضیانی که از ادامه مسیر منصرف شده‌اند |
در صورت تمایل به پیگیری اخبار روز حوزه مسکن و آخرین تحولات در بازار اجاره، سرویس راه و مسکن پایگاه خبری گسترش نیوز را دنبال کنید.
