تهدید تازه ؛ چاقوی آمریکا زیر گلوی چین | شرایط برای ایران سخت شد ؟
آمریکا برای جلوگیری از فلج شدن زنجیره تأمین فناوری خود، حاضر به کاهش ۱۰ درصدی تعرفه‌ها شد و در مقابل، پکن متعهد به کنترل فنتانیل شد؛ اما این بازی شطرنج جهانی، معادلات را برای بازیگران منطقه‌ای مانند ایران به شکلی ناخواسته تغییر می‌دهد.
چین، پنجشنبه گذشته اعلام کرد: محدودیت‌هایی را که در اکتبر بر مواد و فناوری‌های عناصر خاکی کمیاب اعمال کرده بود، به مدت یک سال به حالت تعلیق در می‌آورد اما بسنت ابراز نگرانی کرد که چین، همیشه به تعهدات خود عمل نکرده است.
هشدار بسنت: شریک تجاری غیرقابل اعتماد
بسنت روز یکشنبه به شبکه خبری فاکس نیوز گفت: «چینی‌ها بازار عناصر خاکی کمیاب را در دست گرفته‌اند و متأسفانه، گاهی اوقات ثابت کرده‌اند که شرکای غیرقابل اعتمادی هستند.» چنین فلزاتی در چندین کشور، از جمله آمریکا، استخراج می‌شوند اما چین انحصار مجازی در فرآوری این فلزات برای استفاده در صنعت دارد.
این تعلیق پس از مذاکرات اخیر بین ترامپ و همتای چینی‌اش، شی جین پینگ، در کره جنوبی اعلام شد. برخی از محدودیت‌های صادراتی که قبلاً توسط پکن تعیین شده بود، همچنان پابرجا هستند.
ریسک‌زدایی و تعرفه‌های متقابل
بسنت گفت: «پس از توافق و حسن نیت میان رهبران دو اقتصاد بزرگ جهان، او امیدوار است بتوانیم روی آنها به عنوان شرکای قابل اعتمادتری حساب کنیم.» وزیر خزانه‌داری آمریکا، هشدار داد که اگر این اتفاق نیفتد، ما می‌توانیم دوباره به اعمال تعرفه تهدید کنیم. او گفت: «ما نمی‌خواهیم از چین جدا شویم اما باید ریسک‌زدایی کنیم.»
طبق گزارش خبرگزاری فرانسه، بسنت همچنین دولت‌های قبلی آمریکا را به خواب‌آلودگی در زمان تدوین راهبرد پکن در مورد عناصر خاکی کمیاب متهم کرد.
واشنگتن به عنوان بخشی از توافق اعلام شده، سطح تعرفه‌های اعمال شده بر صادرات چین به آمریکا را ۱۰ درصد کاهش خواهد داد. این توافق همچنین چین را ملزم می‌کند تا اقدامات قابل‌توجهی را برای جلوگیری از ورود فنتانیل به آمریکا انجام دهد. / ایسنا
تاثیر این امر بر ایران و جهان
۱. تأثیر بر قیمت جهانی و زنجیره تأمین
عناصر خاکی کمیاب (REEs) برای تولید فناوری‌های کلیدی مانند توربین‌های بادی، خودروهای برقی، تجهیزات دفاعی و همچنین بسیاری از قطعات الکترونیکی مصرفی حیاتی هستند.
تأثیر کوتاه‌مدت (کاهش تنش): تعلیق محدودیت‌های چین باعث می‌شود که عرضه این مواد به بازار جهانی افزایش یابد یا حداقل چشم‌انداز عرضه پایدارتر شود.
نکته مثبت برای ایران: اگر ایران در زنجیره تولید یا مصرف این مواد (مستقیم یا غیرمستقیم از طریق واردات قطعات) درگیر باشد، ثبات در قیمت‌ها و دسترسی، به نفع بخش‌های صنعتی و فناوری خواهد بود.
نکته منفی (عدم قطعیت بلندمدت): این تعلیق یک‌ساله و تهدید به اعمال مجدد تعرفه‌ها نشان می‌دهد که مسئله ساختاری حل نشده است. در صورت بازگشت تنش، قیمت‌ها می‌توانند مجدداً جهش کنند که این امر می‌تواند بر هزینه‌های پروژه‌های زیرساختی و صنعتی در ایران تأثیر بگذارد.
۲. تأثیر بر روابط تجاری چین و ایران (تحریم‌های ثانویه)
روابط تجاری ایران و چین تحت تأثیر تحریم‌های آمریکا است. تصمیم آمریکا مبنی بر “ریسک‌زدایی” (De-risking) از وابستگی به چین، یک پیام گسترده‌تر دارد:
کاهش ریسک برای چین: با کاهش تنش‌ها در حوزه REE و تعهدات فنتانیل، ممکن است چین انگیزه‌ی کمتری برای نادیده گرفتن کامل تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران داشته باشد، زیرا نمی‌خواهد یک جبهه جدید تنش تجاری با واشنگتن باز کند. این امر می‌تواند به سخت‌تر شدن شرایط برای شرکت‌های چینی که با ایران همکاری می‌کنند، منجر شود.
فنتانیل به عنوان اهرم فشار: تعهد چین به کنترل قاچاق فنتانیل (که یک اولویت شدید برای آمریکا است) ممکن است به عنوان یک امتیاز، فشار آمریکا بر چین را در سایر حوزه‌ها کم کند. این فضا می‌تواند به طور ناخواسته، فشار بر شرکای تجاری چین مانند ایران را افزایش دهد، زیرا آمریکا تمرکز کمتری بر “همکاری با چین” در مقابل “تحریم ایران” خواهد داشت.
۳. تأثیر بر تلاش‌های ایران برای توسعه معادن
ایران خود دارای منابع نسبتاً خوبی از عناصر خاکی کمیاب است، اما در مرحله استخراج و فرآوری عقب‌تر است.
فرصت یادگیری: اگر چین در این دوره تعلیق، به دنبال تثبیت روش‌های استخراج و فرآوری خود باشد، ممکن است در بلندمدت فرصت‌هایی برای انتقال دانش فنی (در صورت امکان‌پذیر بودن همکاری‌ها) فراهم شود.
چالش در بازاریابی: اگر آمریکا و غرب بتوانند زنجیره تأمین خود را بدون اتکا به چین تقویت کنند، ممکن است بازار جهانی برای محصولات ایرانیِ احتمالی در آینده رقابتی‌تر شود.
به طور خلاصه: در کوتاه‌مدت، ثبات در بازار جهانی برای ایران بهتر از نوسان است. اما در بلندمدت، این مذاکرات بیشتر نشان‌دهنده یک محیط ژئوپلیتیکی متلاطم است که در آن ایران باید با احتیاط بیشتری شرکای استراتژیک خود (به ویژه چین) را مدیریت کند تا از پیامدهای جانبی تنش‌های بزرگ‌تر تجاری دور بماند.
