دولت با هدف اجرای عدالت اقتصادی، شناسایی دهک‌های پردرآمد را آغاز کرده و این‌بار «درآمد بالای ۱۰ میلیون تومان» ملاک اصلی حذف یارانه‌ها اعلام شده است؛ تصمیمی که می‌تواند میلیون‌ها خانوار را در تیررس حذف قرار دهد.

فرایند جداسازی اعضای مجرد بالای ۱۸ سال از خانوار برای دریافت یارانه به‌صورت مستقل آغاز شد. سرپرستان خانوار از این پس می‌توانند با مراجعه به سامانه ثبت احوال، اقدام به ثبت درخواست کنند. این تصمیم، گامی در جهت عادلانه‌سازی یارانه‌ها و کاهش فشار اقتصادی بر خانواده‌ها به شمار می‌رود.

یارانه نقدی ایرانیان از اردیبهشت ۱۴۰۱ بدون تغییر باقی مانده، اما طرح کالابرگ الکترونیکی با هدف افزایش قدرت خرید دهک‌های کم‌درآمد، می‌تواند یارانه دریافتی را در خرداد ۱۴۰۴ به‌طور چشمگیری افزایش دهد. این طرح که در اسفند ۱۴۰۳ آغاز شد، به‌زودی مرحله سوم خود را از سر خواهد گرفت.

در هفته‌های اخیر، بحث حذف یارانه نقدی برخی خانوارها و شروط جدید آن به یکی از موضوعات داغ خبری تبدیل شده است. اظهارات وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره حذف ۱۷ میلیون نفر از لیست یارانه‌بگیران و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره معیارهای جدید، موجی از نگرانی و پرس‌وجو در میان مردم ایجاد کرده است.

قطعی‌های مکرر برق در ایران، زندگی روزمره مردم و چرخه تولید صنایع را مختل کرده است. این خاموشی‌ها که در بخش خانگی به طور متوسط روزانه ۲ ساعت است، در تابستان ممکن است به ۶ تا ۲۴ ساعت افزایش یابد. اما در بخش صنایع، این بحران با توقف تولید، خسارت‌های مالی سنگین و فشار بی‌سابقه بر کارگران، به یک فاجعه اقتصادی و انسانی تبدیل شده است.

درحالی‌که گرانی کالاهای اساسی، سفره اقشار ضعیف جامعه را کوچک‌تر کرده، یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس از طرح کالابرگ به عنوان نسخه‌ای موثر برای حمایت هدفمند از دهک‌های کم‌درآمد یاد کرد و خواستار اصلاح سریع اشکالات این طرح و تسریع در اجرای مرحله سوم آن شد.

با وجود توقف موقت طرح کالابرگ الکترونیکی در اردیبهشت‌ماه، حالا دولت بار دیگر از اجرای مرحله سوم این طرح سخن می‌گوید. اگر وعده‌ها محقق شود، یارانه دریافتی خانوارهای دهک‌های پایین در خردادماه با جهش قابل‌توجهی همراه خواهد بود؛ تا جایی که میزان یارانه برخی دهک‌ها به ۹۰۰ هزار تومان در ماه می‌رسد.

چنانچه طرح کالابرگ در خردادماه اجرا شود، مبلغ یارانه اختصاص داده شده به یارانه بگیران در این ماه افزایش خواهد یافت.

سرنوشت کالابرگ مرحله سوم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از وجود حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان اعتبار باقی‌مانده برای حمایت از برخی دهک‌ها خبر داده است.

در آستانه اجرای سیاست‌های جدید بودجه‌ای و با توجه به محدودیت منابع، دولت تصمیم گرفته یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی را حذف کند؛ تصمیمی که پرسش‌های زیادی را در میان مردم درباره جزئیات و معیارهای دقیق این حذف به‌وجود آورده است. آیا درآمد شما در مرز خطر قرار دارد؟ چقدر تراکنش مالی ممکن است یارانه شما را قطع کند؟ این گزارش به تمام سؤالات شما پاسخ می‌دهد.

طرح کالابرگ الکترونیکی به‌عنوان یکی از اقدامات حمایتی مهم دولت، با هدف بهبود وضعیت معیشتی خانوارهای کم‌درآمد و ارتقای امنیت غذایی دهک‌های متوسط و پایین، در حال اجراست. این طرح که دهک‌های اول تا هفتم درآمدی را تحت پوشش قرار می‌دهد، با اختصاص اعتبار مشخص به هر فرد، امکان خرید کالاهای اساسی را فراهم کرده و در نهایت منجر به افزایش قدرت خرید خانوارها می‌شود.

در حالی که اعتبار مرحله دوم کالابرگ الکترونیکی رو به پایان است، ابهام درباره اجرای مرحله سوم همچنان پابرجاست. با وجود باقی‌ماندن ۱۲ هزار میلیارد تومان از بودجه اولیه، این مبلغ تنها پاسخگوی سه دهک پایین درآمدی است؛ آن‌هم نه به‌طور کامل. حالا پرسش این است: دولت چگونه می‌خواهد این شکاف را پر کند؟

دولت در تصمیمی جنجالی اعلام کرد یارانه نقدی ۱۷ میلیون نفر از دهک‌های بالای درآمدی حذف خواهد شد. اما آیا این تصمیم کارگران، کارمندان و بازنشستگان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد؟ جزئیات جدید از معیارهای حذف یارانه و گروه‌هایی که همچنان مشمول دریافت آن هستند، در ادامه بررسی می‌شود.

حذف یارانه‌ کارگران به‌دلیل خطاهای سامانه‌ای در دهک‌بندی درآمدی، موجی از نارضایتی در میان اقشار کارگری به‌وجود آورده است. استفاده از شاخص‌های نامعتبر و استناد به تراکنش‌های بانکی که الزماً بیانگر سطح واقعی درآمد و دارایی افراد نیست، موجب شده میلیون‌ها کارگر از دریافت حمایت‌های دولتی محروم شوند؛ مسئله‌ای که معیشت این قشر آسیب‌پذیر را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد که مرحله سوم طرح کالابرگ الکترونیکی به دلیل کمبود منابع مالی هنوز آغاز نشده است. با صرف ۵۱ همت از ۵۷ همت بودجه تخصیص‌یافته، اجرای این مرحله به تأمین منابع جدید، از جمله حذف یارانه سه دهک ثروتمند در بودجه ۱۴۰۴، وابسته است.

طرح کالابرگ الکترونیکی به‌عنوان یکی از اقدامات حمایتی دولت با هدف ارتقای معیشت خانوارهای کم‌درآمد و تقویت امنیت غذایی دهک‌های متوسط، در حال اجراست. این طرح که دهک‌های اول تا هفتم درآمدی را تحت پوشش قرار می‌دهد، با اختصاص اعتباری مشخص به هر فرد، امکان خرید اقلام اساسی را فراهم کرده و عملاً قدرت خرید خانوارها را بهبود می‌بخشد.یکی از ویژگی‌های شاخص این طرح، انعطاف در انتخاب کالاهاست. برخلاف روش‌های گذشته که یارانه به صورت یکسان و محدود صرف خرید کالاهای خاص می‌شد، در این طرح خانوارها می‌توانند از میان گروه‌هایی چون لبنیات، مواد پروتئینی و سایر اقلام خوراکی ضروری، بر اساس نیاز خود خرید کنند. این رویکرد نه‌تنها موجب آزادی عمل بیشتر در مدیریت هزینه‌ها می‌شود، بلکه مانع تحمیل یک الگوی مصرف واحد بر همه خانوارهاست.

با وجود باقی‌ماندن ۱۲ هزار میلیارد تومان از منابع دو مرحله یارانه‌ای و بلاتکلیفی پرداخت خردادماه، دولت با دستور مستقیم رئیس‌جمهور بررسی امکان اجرای مرحله جدید کالابرگ برای سه دهک پایین را در دستور کار قرار داده است؛ تصمیمی که می‌تواند سرنوشت سیاست حمایتی دولت در ماه‌های پیش‌رو را رقم بزند.

با وجود تأکید صریح قانون بودجه ۱۴۰۴ بر حذف یارانه نقدی ثروتمندان، دولت هنوز در اجرای کامل این تکلیف عقب مانده است؛ منابعی که باید صرف حمایت از اقشار ضعیف و تأمین کالابرگ شوند، همچنان به حساب ثروتمندان و حتی مقیمان خارج از کشور واریز می‌شود. با فشار فزاینده بودجه‌ای و هشدار صریح رئیس‌جمهور، حالا چشم‌ها به ماه‌های آینده دوخته شده؛ آیا حذف ۱۷ میلیون نفر از فهرست یارانه‌بگیران بالاخره کلید می‌خورد؟

یارانه نقدی اردیبهشت ۱۴۰۴ در دو مرحله برای دهک‌های مختلف واریز شد، اما تغییر دهک‌بندی برخی خانوارها باعث کاهش یا افزایش یارانه آن‌ها شده است. همزمان، دولت چهاردهم با اجرای مصوبه حذف یارانه پردرآمدها، گام جدیدی برای حمایت هدفمند از اقشار کم‌درآمد برداشته است.

با نزدیک شدن به روزهای گرم تابستان و پایان مهلت استفاده از اعتبار مرحله دوم طرح کالابرگ الکترونیکی، بلاتکلیفی درخصوص زمان و نحوه اجرای مرحله سوم این طرح حمایتی، به دغدغه‌ای جدی برای بسیاری از خانوارهای مشمول تبدیل شده است. دولت پیش‌تر وعده داده بود که این سیاست با هدف حفظ قدرت خرید دهک‌های پایین درآمدی به‌صورت مستمر ادامه خواهد داشت، اما گذر اردیبهشت‌ماه بدون هیچ‌گونه واریزی، تردیدها را نسبت به تداوم این طرح افزایش داده است.در حالی که برخی منابع غیررسمی در فضای مجازی زمان‌هایی را برای واریز مرحله سوم اعلام کرده‌اند، مقامات وزارت رفاه تأکید دارند که آغاز فاز سوم منوط به تصویب در هیأت دولت و تأمین منابع مالی مورد نیاز است. هنوز هیچ اطلاعیه رسمی درباره زمان اجرای مرحله جدید منتشر نشده و این موضوع باعث سردرگمی میلیون‌ها خانوار واجد شرایط شده که چشم‌انتظار آغاز مرحله سوم هستند.