مدیریت شهری به دنبال مهار قیمت مسکن از محل فروش تراکم و رونق ساختمان‌سازی در پایتخت است؛ این پاسخ روز گذشته سخنگوی شهردار در انتقاد به حاشیه‌های ایجاد شده با انتشار بنر تشویق سازندگان و مالکان به دریافت تراکم مازاد در یکی از مناطق شهر تهران بود.

رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی از تدوین دستورالعمل ساخت‌وساز در عرصه‌های فرونشست خبر داد و گفت: ۹۰۰۰ ساختمان غیرایمن در تهران شناسایی شده است.

در نیمه دوم سال، تهران با مجموعه‌ای از چالش‌های پیچیده و متداخل روبه‌رو می‌شود که هرکدام می‌توانند به بحرانی شهری منجر شوند. نخستین چالش، آلودگی هواست؛ مسئله‌ای که با شروع فصل سرد و پدیده وارونگی دما شدت می‌گیرد. با کاهش دمای هوا، ذرات آلاینده در لایه‌های پایین جو محبوس می‌شوند و کیفیت هوای شهر به‌سرعت افت می‌کند. این مسئله نه‌تنها سلامت شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه بار سنگینی بر سیستم درمانی و خدمات شهری تحمیل می‌نماید.

در سال‌های اخیر، اجاره‌نشین‌ها به گروهی از جامعه تبدیل شده‌اند که بیشترین آسیب را از نوسانات اقتصادی و تورم مداوم دیده‌اند. کاهش قدرت خرید و افزایش نرخ اجاره‌بها باعث شده تا بسیاری از خانواده‌ها بخش عمده درآمد خود را صرف تأمین مسکن کنند و دسترسی به سایر نیازهای اساسی مانند خوراک، پوشاک و آموزش محدود شود. این وضعیت، به‌ویژه برای دهک‌های پایین جامعه، فشار روانی و اقتصادی شدیدی ایجاد کرده است.

آلودگی هوا دوباره نفس شهرهای بزرگ ایران را گرفته است؛ بحرانی که دیگر نه مقطعی، بلکه مزمن و ساختاری شده است. هر سال با سرد شدن هوا، آسمان خاکستری‌تر می‌شود و دستگاه‌های سنجش آلودگی به رنگ قرمز درمی‌آیند. در چنین شرایطی، دولت‌ها معمولاً به صدور چند دستور موقت، تعطیلی مدارس و وعده‌های تکراری برای «برنامه جامع کاهش آلودگی» بسنده می‌کنند؛ وعده‌هایی که تا امروز کمتر به عمل رسیده‌اند.

برج میلاد که قرار بود ویترین مدرن تهران و یکی از موتورهای محرک صنعت گردشگری شهری در ایران باشد، امروز در وضعیتی قرار گرفته که با اهداف اولیه‌اش فاصله زیادی دارد. این سازه عظیم که با هزینه‌های کلان از جیب مردم ساخته شد، نه‌تنها نتوانسته به منبعی پایدار برای درآمدزایی شهری تبدیل شود، بلکه در بسیاری از ماه‌های سال با کاهش محسوس بازدیدکننده مواجه است. در حالی‌که در اغلب کشورها بناهای شاخص شهری به مراکز زنده فرهنگی، تفریحی و اقتصادی تبدیل شده‌اند، برج میلاد عملاً به سازه‌ای خاموش و کم‌تحرک در قلب پایتخت بدل شده است.

جایگاه تهران در رنکینگ جهانی شهرها، در طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷، نسبتا مناسب بود؛ اما از ۲۰۱۸ به بعد، در مسیر نزولی قرار گرفت. سالانه ۴شاخص معتبر بین‌المللی، وضعیت «کیفیت زندگی»، «فعالیت‌های اقتصادی» و «جذابیت سرمایه‌‌گذاری» ۱۰۰۰شهر جهان را محک می‌زنند. تهران در شاخص «شهر جهانی آکسفورد اکونومیست ۲۰۲۴»، در جایگاه ۴۴۳ و در شاخص «زیست‌پذیری»،‌ بین ۱۷۲شهر، در رتبه ۱۶۳ قرار دارد. فشارهای تحریمی، علت اصلی تنزل شرایط زندگی در تهران است. «مسکن در استطاعت» اثر معناداری بر کیفیت‌زندگی دارد و به مناسبت امروز -روز جهانی مستاجرین- به شهرداران دو توصیه شده است.

بامداد جمعه، زمین پایتخت را لرزاند، هرچند مرکز اصلی زمین‌لرزه ۲۴۷ کیلومتر دورتر و خارج از استان تهران قرار داشت. روز گذشته، زمین‌لرزه‌ای به قدرت ۵.۳ ریشتر در عمق ۱۰ کیلومتری زواره در استان اصفهان رخ داد. یک زلزله‌شناس درباره علت «احساس لرزش زمین‌لرزه زواره در مناطق گسترده‌ای از تهران» توضیح داد که عواملی مانند عمق فعالیت گسل، فاصله مرکز زلزله تا شهرهای تحت تأثیر و نوع خاک هر منطقه در شدت انتشار امواج و احساس لرزش نقش دارند. این گزارش همچنین به دو پرسش مهم دیگر درباره زمین‌لرزه پاسخ داده است.

موضوع ساماندهی حضور اتباع خارجی در ایران، در سال‌های اخیر به یکی از دغدغه‌های جدی اجتماعی، اقتصادی و امنیتی کشور تبدیل شده است. حضور چند میلیونی اتباع، به‌ویژه از کشورهای همسایه، تأثیرات مستقیمی بر بازار کار، خدمات عمومی، بافت اجتماعی و حتی امنیت ملی دارد. از این رو، برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت هدفمند این حضور، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.

پایتخت در هفته اول مهر و همزمان با آغاز سال تحصیلی و بازگشایی مدارس قفل نشد. مشاهدات میدانی شهروندان از آن حکایت داشت که طی ۳ روز سپری شده از سال تحصیلی جدید یعنی اول، دوم و پنجم مهر؛ جریان ترافیکی پایتخت تغییر محسوسی نسبت به روزهای تابستان نداشت.

بخش ساختمان در بهار امسال با تغییر قابل‌توجهی در مسیر رشد مواجه شد. در حالی که در زمستان سال گذشته، میزان تولید این بخش رشدی معادل ۱.۵ درصد را تجربه کرده بود، اما در بهار ۱۴۰۴ سرعت این رشد به شدت کاهش یافت و تنها به ۰.۴ درصد محدود شد. بررسی آمارهای رسمی از وضعیت ساخت‌وساز نیز تصویر روشن‌تری از این روند ارائه می‌دهد. بر اساس داده‌های منتشرشده، «تیراژ» یا حجم پروژه‌های مسکن‌سازی در فصل بهار نسبت به مدت مشابه سال قبل با افتی حدود ۲۰ درصدی همراه بوده است. کارشناسان دو عامل اصلی را محرک این افت سنگین می‌دانند؛ عواملی که نشان می‌دهد موتور محرک ساختمان‌سازی نه‌تنها ضعیف شده بلکه با موانعی جدی در مسیر ادامه فعالیت روبه‌رو است.

ساختمان‌های ناایمن در پایتخت به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های شهری و اجتماعی بدل شده‌اند. رشد بی‌رویه ساخت‌وساز در سال‌های اخیر، ضعف نظارت بر اجرای دقیق مقررات ملی ساختمان و فرسودگی بخشی از بافت‌های قدیمی شهر، شرایطی را به وجود آورده که خطرات جانی و مالی جدی برای شهروندان به همراه دارد. وقوع حوادثی همچون آتش‌سوزی، ریزش یا زلزله می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان، فاجعه‌ای انسانی و اقتصادی رقم بزند.

مدیریت شهری و پلیس راهور به‌عنوان دو بازوی اصلی کنترل ترافیک با اعلام برنامه‌های خود برای روان‌سازی جریان ترافیک پایتخت به استقبال از مهر ۱۴۰۴ رفتند. درحالی‌که شهروندان تهرانی از افزایش ترافیک شهر در ساعات ابتدایی روز سه‌شنبه اول مهر به سیاق سال‌های قبل گله دارند؛ مدیران ترافیکی شهر معتقدند که هنوز ترافیک اول مهر به اوج نرسیده و پیش‌بینی افزایش ترافیک در هفته آینده را دارند.

تهران به‌رغم جایگاه پایتختی، زیرساخت لازم برای میزبانی رویدادهای بزرگ فرهنگی و تفریحی را ندارد. تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد حتی برنامه‌های معمولی هم می‌تواند شهر را دچار اختلال و قفل ترافیکی کند. حسین ایمانی جاجرمی علت این وضعیت را شلختگی فضایی پایتخت می‌داند و معتقد است تهران توانایی برگزاری ایمن و روان رویدادهای پرجمعیت را ندارد.

ساماندهی بافت فرسوده با جمعیت ۱۱‌میلیون نفری و سکونتگاه‌های غیر رسمی با جمعیت ۶.۸‌میلیون نفری در زمره مطالبات اساسی شهروندان و جزو قوانین بالادستی کشور است. با این وجود سال‌ها برنامه‌ و قانون‌ریزی در خصوص این موارد به نتیجه مطلوبی نرسیده است.

بازار اجاره مسکن در ایران این روزها در سایه رکود تورمی دست‌وپا می‌زند. هرچند قیمت‌ها همچنان رو به صعود است، توان مالی مستأجران برای پرداخت اجاره کاهش چشمگیری یافته است. این شرایط باعث شده تعداد قراردادهای جدید کاهش یابد و بسیاری از واحدهای مسکونی مدت طولانی‌تری خالی بمانند.

محدودیت آب‌رسانی به روستاها در برخی استان‌ها، «محرک تازه‌» مهاجرت به مرکز شده و از آنجا که پایتخت، قوی‌ترین نیروی‌ جاذبه را در مسیر عزیمت مهاجران بین‌استانی اعمال می‌کند، خطر «افزایش نوع بد» سکونت در تهران احساس می‌شود.

اداره کل راه و شهرسازی استان تهران با ارسال پیامکی به متقاضیان نهضت ملی مسکن به آنها تا ۹ مهر برای واریز قسط ۱۰۰ میلیون تومانی و افزایش آورده به ۶۰۰ میلیون تومان مهلت داد.

نرخ «فرونشست زمین» در بخش‌هایی از مناطق شهری استان اصفهان تا ۳برابر آنچه در تهران رخ می‌دهد، شدت گرفته و اصفهان اکنون به لحاظ «تعداد شهرهای درگیر فرونشست»، خطرناک‌ترین استان کشور است؛ به‌طوری‌که ۳۱شهر آن از جمله شهر اصفهان در معرض «عوارض ثانویه فرونشست» قرار دارد.

با وجود اینکه تهران نزدیک به ۴ میلیون واحد مسکونی دارد و حداقل ۳ میلیون مالک رسمی شناسایی شده‌اند، تعداد پرونده‌های مالیاتی برای خانه‌های خالی طی چهار سال گذشته تنها ۶ هزار مورد بوده است. این آمار نشان‌دهنده شکافی بزرگ میان مالکیت واقعی و نظارت مالیاتی است. وقتی ابزارهای کنترل و پیگیری ناکافی باشند، بخش قابل توجهی از بازار مسکن در سایه قوانین باقی می‌ماند و امکان استفاده از ظرفیت کامل مالیاتی و اقتصادی ملک‌ها کاهش می‌یابد.