آمارهای مرکز آمار ایران نشان میدهد که کاهش صدور پروانههای ساختمانی دیگر محدود به تهران نیست و سراسر کشور را دربر گرفته است. افت ۲۷.۹ درصدی تعداد واحدهای پیشبینیشده و کاهش بیش از ۳۰ درصدی تعداد پروانهها در مقایسه با تابستان گذشته، نشاندهنده بیمیلی سازندگان به ورود به پروژههای جدید است. این روند، برخلاف برخی دورههای گذشته که کاهش پروانهها با افزایش زیربنا یا تعداد واحدها جبران میشد، این بار همزمان در همه شاخصها رخ داده و رکود را عمیقتر کرده است.
کاهش جذابیت سرمایهگذاری در صنعت ساختمان، ریشه اصلی این افت محسوب میشود. تورم بالا، افزایش هزینههای ساخت، و نبود سیاستهای حمایتی مؤثر، سازندگان را به سمت احتیاط و توقف پروژهها سوق داده است. در چنین شرایطی، حتی تمرکززدایی از تهران و کاهش ساختوسازهای متراکم در پایتخت، به جای آنکه نشانهای از سیاستگذاری هدفمند باشد، بیشتر بهعنوان بخشی از رکود عمومی در کشور دیده میشود. این وضعیت میتواند سرمایههای ساختمانی را به سمت بازارهای موازی مانند ارز و طلا هدایت کند و چرخه رکود را تشدید نماید.
پیامد مستقیم این رکود، کاهش عرضه در بازار مسکن و شکلگیری فشار تقاضای پنهان است. در حالی که جمعیت شهری همچنان در حال رشد است، نبود پروژههای جدید میتواند به افزایش شدید قیمتها در آینده منجر شود. اگرچه کاهش ساختوساز در تهران ممکن است بهظاهر با سیاست تمرکززدایی همخوانی داشته باشد، اما افت همزمان در سراسر کشور نشان میدهد که بازار مسکن در آستانه بحرانی جدی قرار دارد؛ بحرانی که بدون اصلاح سیاستهای مالی و ایجاد مشوقهای سرمایهگذاری، میتواند به آشفتگی بیشتر قیمتها و تشدید نابرابری در دسترسی به مسکن بینجامد.
نتایج تازهترین گزارش مرکز آمار ایران از افت صدور پروانه های ساختمانی و کاهش تعداد واحدهای مسکونی پیشبینیشده در تابستان ۱۴۰۴ حکایت دارد. بر این اساس، تعداد واحدهای مسکونی درجشده در پروانههای صادرشده برای احداث بنا در سراسر کشور نسبت به تابستان ۱۴۰۳ کاهش ۲۷.۹ درصدی را تجربه کرده است. این شاخص در شهر تهران نیز روندی نزولی داشته و تعداد واحدهای پیشبینیشده در پروانههای ساختمانی پایتخت، بالغ بر ۱۱.۱ درصد کمتر از مدت مشابه سال گذشته بوده است.
مرکز آمار ایران، نتایج طرح «گردآوری اطلاعات پروانه های ساختمانی صادرشده توسط شهرداریهای کشور» در تابستان ۱۴۰۴ را منتشر کرده است؛ بررسی این دادهها تصویری روشن از تعمیق رکود ساختوساز و کاهش فعالیتهای ساختمانی، بهویژه در سراسر کشور ارائه میدهد.
بررسیهای ما از دادههای مرکز آمار نشان میدهد که در تابستان ۱۴۰۴ شهرداری تهران بر اساس پروانههای صادرشده برای احداث بنا، ساخت ۱۳ هزار و ۱۵۲ واحد مسکونی را پیشبینی کرده است؛ این شاخص نسبت به بهار امسال ۱۹.۱ درصد افزایش داشته، اما در مقایسه با تابستان ۱۴۰۳ کاهش ۱۱.۱ درصدی را نشان میدهد. بر این اساس، متوسط تعداد واحد مسکونی در هر پروانه صادرشده به ۸.۹ واحد رسیده است.
در همین بازه زمانی، شهرداری تهران هزار و ۴۸۲ فقره پروانه احداث بنا صادر کرده که نسبت به بهار گذشته ۱۱.۳ درصد افزایش یافته، اما در مقایسه با تابستان سال گذشته ۲۵.۴ درصد کاهش داشته است.
همچنین مجموع مساحت زیربنا در پروانه های ساختمانی صادرشده از سوی شهرداری تهران در تابستان ۱۴۰۴ حدود دو میلیون و ۳۷۶ هزار مترمربع برآورد میشود که نسبت به بهار گذشته، رشدی ۲۸.۳ درصدی داشته، اما نسبت به فصل مشابه سال گذشته ۹.۸ درصد کمتر شده است. متوسط مساحت زیربنای هر پروانه در این دوره نیز، حدود هزار و ۶۰۳ مترمربع برآورد شده است.
در کل نقاط شهری کشور نیز دادهها از تشدید رکود ساختوساز حکایت دارد. شهرداریهای سراسر کشور در تابستان ۱۴۰۴ ساخت ۸۲ هزار و ۱۹۹ واحد مسکونی را در پروانههای صادرشده برای احداث بنا پیشبینی کردهاند؛ این شاخص نسبت به بهار سال جاری حدود ۲۴.۷ درصد و نسبت به تابستان سال گذشته، ۲۷.۹ درصد کاهش داشته است. متوسط تعداد واحد مسکونی در هر پروانه ساختمانی در کشور نیز حدود ۳.۷ واحد بوده است.
تعداد کل پروانههای احداث بنا صادرشده توسط شهرداریهای کشور در تابستان امسال به ۲۲ هزار و ۴۱۴ فقره رسیده که نسبت به بهار سال جاری ۲۳.۵ درصد و در مقایسه با تابستان سال گذشته ۳۲.۲ درصد کاهش را نشان میدهد.
علاوه بر این، مجموع مساحت زیربنا در پروانههای صادرشده برای احداث بنا در کشور، حدود ۱۷ میلیون و ۴۲۶ هزار مترمربع بوده که نسبت به بهار اسمال ۱۱.۹ درصد و نسبت به تابستان سال گذشته ۱۵ درصد افت کرده است. همچین متوسط زیربنای هر پروانه در این مدت ۷۷۷ مترمربع اعلام شده است.
کاهش همزمان تعداد پروانهها و واحدهای مسکونی نشانهای از رکود ساختوساز
خلاف برخی دورههای گذشته که کاهش تعداد پروانه های ساختمانی با افزایش تعداد واحدهای پیشبینیشده یا رشد زیربنا همراه بود، آمارهای تابستان ۱۴۰۴ نشان میدهد که این بار هر سه شاخص اصلی ساختوساز، یعنی تعداد پروانهها، تعداد واحدهای مسکونی و حجم زیربنا، بهطور همزمان در مقایسه با سال گذشته کاهش داشته است.
این وضعیت بهویژه در سراسر کشور پررنگتر و از تعمیق رکود ساختوساز در خارج از پایتخت حکایت دارد؛ بررسیهای تجارتنیوز از دادههای مرکز آمار نشان میدهد که افت ساختوساز در تهران نه در قالب یک سیاست تمرکززدا، بلکه همزمان با کاهش شدید صدور پروانه های ساختمانی در کل کشور رخ داده است.
بنابراین، وضعیت فعلی از بیمیلی سازندگان و نبود جذابیتهای سرمایهگذاری در صنعت ساختمان کشور خبر میدهد؛ در حالی که تمرکززدایی از ساخت پروژههای متراکم و توسعه عمودی در پایتخت میتواند رخدادی مثبت تلقی شود، اما تعمیق رکود ساختوساز، بازار مسکن در باتلاقی خطرناک فرو خواهد برد؛ بازاری که در نهایت میتواند با نبود عرضه و رشد تقاضای ینهان، وضعیت قیمتها را آشفتهتر از گذشته کند.
