گسترش نیوز: طی یک دهه گذشته، عربستان تلاش کرده بود تصویر تازهای از خود در صنعت گردشگری بسازد؛ تصویری مبتنی بر هتلهای پنجستاره، پروژههای عظیم ساحلی و شهرهای آیندهمحور مانند نئوم. این رویکرد اگرچه سرمایهگذاران بزرگ را جذب کرد، اما بخش بزرگی از گردشگران منطقهای و زائران با توان مالی متوسط را عملاً از چرخه مصرف گردشگری عربستان دور نگه داشت.
افزایش هزینه اقامت، حملونقل و خدمات در شهرهایی مانند مکه و مدینه، بهویژه پس از خصوصیسازی بخشی از خدمات گردشگری، باعث شد بخشی از زائران سنتی از کشورهای منطقه، سفر خود را کوتاهتر کنند یا به دنبال گزینههای ارزانتر باشند. همین مسئله زنگ هشدار را برای سیاستگذاران سعودی به صدا درآورد؛ چراکه توریسم زیارتی همواره یکی از پایدارترین منابع درآمدی این کشور بوده است.
اکنون نشانههایی از بازنگری در این مسیر دیده میشود. برنامههای جدید وزارت گردشگری عربستان بر افزایش ظرفیت اقامت اقتصادی، توسعه هتلهای میانرده و تسهیل خدمات برای زائران کمهزینه متمرکز شدهاند. این تغییر رویکرد، تلاشی است برای حفظ حجم بالای مسافر، حتی اگر متوسط هزینه هر گردشگر کاهش یابد.
تحلیلگران معتقدند عربستان به این جمعبندی رسیده که «تعداد گردشگر» در بلندمدت میتواند بهاندازه «سطح هزینه» اهمیت داشته باشد؛ بهویژه در حوزه حج و عمره که تقاضای آن کمتر وابسته به برندهای لوکس و بیشتر متأثر از دسترسی و قیمت است.
یکی از محورهای اصلی این چرخش، افزایش ظرفیت پذیرش زائران تا افق ۲۰۳۰ است. عربستان اعلام کرده قصد دارد سالانه دهها میلیون زائر خارجی را میزبانی کند؛ هدفی که بدون توسعه زیرساختهای اقتصادی و مقرونبهصرفه، دستیافتنی نخواهد بود. به همین دلیل، پروژههای جدید اسکان ارزانتر در اطراف مکه و مدینه در دستور کار قرار گرفتهاند.
در کنار اسکان، تسهیل صدور ویزا و کاهش هزینههای جانبی سفر نیز مورد توجه قرار گرفته است. سادهسازی فرآیندهای اداری و افزایش سهم تورهای گروهی ارزانقیمت، بخشی از تلاش عربستان برای جذب زائران از کشورهای با درآمد متوسط و پایینتر محسوب میشود؛ بازارهایی که پیشتر ستون اصلی گردشگری مذهبی منطقه بودند.
این تغییر سیاست، تنها محدود به گردشگری مذهبی نیست. عربستان در حوزه توریسم تفریحی نیز بهتدریج از تمرکز صرف بر مشتریان بسیار ثروتمند فاصله میگیرد و به سمت بستههای متنوعتر با دامنه قیمتی گستردهتر حرکت میکند؛ اقدامی که میتواند حجم گردشگران منطقهای را افزایش دهد.
با این حال، این چرخش با چالشهایی نیز همراه است. حفظ استانداردهای خدمات در کنار کاهش هزینهها، و ایجاد تعادل میان گردشگر لوکس و گردشگر اقتصادی، آزمونی جدی برای مدیران گردشگری عربستان خواهد بود؛ آزمونی که نتیجه آن میتواند الگوی جدیدی برای کل خاورمیانه بسازد.
تغییر رویکرد عربستان، تأثیر مستقیمی بر بازار گردشگری کشورهای همسایه دارد. افزایش ظرفیت و کاهش نسبی هزینه سفر به این کشور میتواند بخشی از گردشگران مذهبی و منطقهای را از مسیرهای سنتی خود منحرف کند و رقابت را در بازار توریسم خاورمیانه تشدید کند.
برای کشورهایی مانند ایران، عراق و ترکیه، این تحول همزمان تهدید و فرصت است. از یکسو، جذب زائران بیشتر توسط عربستان میتواند سهم رقبا را کاهش دهد؛ از سوی دیگر، توسعه گردشگری انبوه در عربستان ممکن است تقاضا برای مسیرهای مکمل، سفرهای ترکیبی و گردشگری فرهنگی منطقهای را افزایش دهد.
اقتصاد گردشگری منطقهای در حال ورود به مرحلهای جدید است که در آن «دسترسی»، «قیمت» و «حجم مسافر» نقش پررنگتری نسبت به گذشته ایفا میکنند. در چنین شرایطی، کشورهایی که بتوانند سریعتر خود را با این منطق تطبیق دهند، سهم بیشتری از بازار خواهند گرفت.
در نهایت، چرخش عربستان از لوکسسازی صرف به سوی بازار گستردهتر، نشانهای از بلوغ سیاست گردشگری این کشور است؛ سیاستی که اگر با موفقیت اجرا شود، میتواند توازن گردشگری خاورمیانه را تغییر دهد و رقابت تازهای را میان بازیگران منطقهای رقم بزند؛ رقابتی که برنده آن، کشوری خواهد بود که بهتر نیازهای واقعی گردشگران را بشناسد.
در صورت تمایل به پیگیری اخبار روز حوزه گردشگری ایران و آخرین تحولات قیمتی تورهای مسافرتی، سرویس گردشگری پایگاه خبری گسترش نیوز را دنبال کنید.
