گسترش نیوز: صندوق ضمانت صادرات ایران بهعنوان یکی از بازوهای کلیدی حمایت از تجارت خارجی، مجموعهای متنوع از بیمهنامهها را طراحی کرده است که هدف اصلی آنها کاهش ریسکهای سیاسی و تجاری پیشروی صادرکنندگان، بانکها و سرمایهگذاران ایرانی است. این بیمهنامهها، در عمل نقش ضربهگیر را در برابر نااطمینانیهای بازارهای خارجی ایفا میکنند؛ نااطمینانیهایی که از بیثباتی سیاسی گرفته تا ناتوانی خریداران خارجی در ایفای تعهدات مالی را دربرمیگیرد.
در صدر این ابزارهای حمایتی، «بیمهنامه کل گردش صادرات» قرار دارد؛ بیمهنامهای که برای صادرکنندگانی طراحی شده که طی یک سال، به کشورهای مختلف و برای خریداران متعدد صادرات انجام میدهند. ویژگی متمایز این بیمهنامه، پوشش یکپارچه کل صادرات سالانه است. به بیان ساده، صادرکننده با دریافت این بیمهنامه میتواند اطمینان داشته باشد که در صورت بروز ریسکهای سیاسی یا تجاری و عدم وصول مطالبات از هر یک از خریداران خارجی، صندوق ضمانت صادرات خسارت وارده را مطابق شرایط بیمهنامه جبران خواهد کرد.
میزان حق بیمه در این نوع پوشش، متغیری وابسته به چند عامل کلیدی است؛ از جمله وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور مقصد، شرایط اعتباری اعطاشده به خریدار خارجی، سررسید پرداختها، تعداد خریداران و تنوع کشورهای هدف صادرات. پس از صدور بیمهنامه، هر محموله صادراتی با ارائه پیشفاکتور یا اسناد مشابه، از طریق صدور «نامه شمولیت» ذیل این بیمهنامه قرار میگیرد و از حمایت صندوق برخوردار میشود.
در کنار پوششهای کلی، صندوق ضمانت صادرات برای صادرکنندگانی که تمایل دارند تنها یک محموله یا یک قرارداد خاص را بیمه کنند، «بیمهنامه خاص صادرات» را پیشبینی کرده است. این بیمهنامه، یک خریدار مشخص و یک محموله معین را هدف قرار میدهد و پیش از صدور آن، خریدار خارجی یا بانک عامل وی بهطور دقیق اعتبارسنجی میشود. همچنین قرارداد فروش یا اعتبار اسنادی مربوطه مورد بررسی تخصصی قرار میگیرد.
حق بیمه این نوع پوشش، متناسب با شرایط سیاسی و تجاری کشور مقصد، شیوه پرداخت، نوع اعتبار و تاریخ سررسید دریافت وجه تعیین میشود و پرداخت آن معمولاً بهصورت ارزی و براساس ارز مندرج در قرارداد انجام میگیرد. این بیمهنامه بیشتر مورد توجه صادرکنندگانی است که معاملات موردی یا پروژهای دارند و ترجیح میدهند ریسک هر قرارداد را بهطور جداگانه مدیریت کنند.
صادرات خدمات فنی و مهندسی بهدلیل ماهیت پروژهای و بلندمدت، با ریسکهایی متفاوت از صادرات کالا مواجه است. صندوق ضمانت صادرات برای این حوزه نیز بیمهنامهای اختصاصی در نظر گرفته است. فرآیند صدور این بیمهنامه از دریافت درخواست صادرکننده آغاز میشود و با بررسی مدارک، از جمله اسناد مربوط به مناقصه و قرارداد، ادامه مییابد. پس از اعتبارسنجی خریدار یا بانک خارجی و تصویب در کمیته فنی یا هیأتمدیره، بیمهنامه صادر میشود.
در صورت بروز خسارت، پس از اعلام رسمی از سوی بیمهگذار و طی شدن دوره انتظار، خسارت به ذینفع پرداخت میشود و سپس صندوق با واگذاری حقوق صادرکننده، فرآیند بازیافت مطالبات را پیگیری میکند. این سازوکار، امکان حضور فعالتر شرکتهای ایرانی در پروژههای بینالمللی را فراهم میسازد.
یکی دیگر از ابزارهای صندوق، «بیمهنامه سرمایهگذاری» است که با هدف حمایت از سرمایهگذاران ایرانی در خارج از کشور طراحی شده است. این بیمهنامه، ریسکهای مرتبط با قراردادها و سرمایهگذاریهای خارجی را پوشش میدهد و فرآیند صدور و پرداخت خسارت آن شباهت زیادی به بیمهنامه خدمات فنی و مهندسی دارد. اهمیت این بیمهنامه در شرایطی دوچندان میشود که سرمایهگذاری خارجی با ریسکهای سیاسی بالا همراه باشد.
در برخی موارد، ریسکها حتی پیش از مرحله حمل کالا خود را نشان میدهند. «بیمهنامه بلااثر شدن قرارداد صادراتی» دقیقاً برای چنین شرایطی طراحی شده است. این بیمهنامه، خطراتی را پوشش میدهد که از زمان تولید کالا تا پیش از حمل آن رخ میدهند و در صورت وقوع، امکان فروش کالای تولیدشده را از صادرکننده سلب میکنند. بدین ترتیب، تولیدکننده یا صادرکننده از زیانهای سنگین ناشی از توقف ناگهانی قرارداد مصون میماند.
نقش بانکها در زنجیره صادرات غیرقابل انکار است و صندوق ضمانت صادرات برای این بخش نیز بیمهنامههای تخصصی پیشبینی کرده است. «بیمهنامه خرید دین اسناد صادراتی» به نفع بانکها و موسسات مالی صادر میشود و آنها را نسبت به بازپرداخت اسناد صادراتی در سررسید مقرر مطمئن میسازد. این پوشش شامل اسنادی است که بدهکار خارجی بهصورت کتبی پرداخت آنها را تعهد کرده باشد.
همچنین «بیمهنامه تضمین مطالبات بانک بابت اعتبارات اسنادی دیداری» ریسک عدم پرداخت وجه اعتبار اسنادی توسط بانک گشایشکننده یا تأییدکننده را پوشش میدهد. در این حالت، بانک معاملهکننده اسناد میتواند با اطمینان بیشتری وجه اعتبار را به صادرکننده پرداخت کند و در صورت بروز مشکل، خسارت خود را از صندوق دریافت نماید.
مجموعه بیمهنامههای صندوق ضمانت صادرات ایران، نشاندهنده تلاش برای ایجاد یک چتر حمایتی گسترده بر سر صادرات کالا، خدمات، سرمایهگذاری و حتی فعالیتهای بانکی مرتبط با تجارت خارجی است. در شرایطی که صادرکنندگان ایرانی با محدودیتها و ریسکهای متنوعی در بازارهای جهانی مواجهاند، این ابزارها میتوانند نقش تعیینکنندهای در تداوم حضور ایران در عرصه تجارت بینالملل ایفا کنند؛ نقشی که بدون مدیریت حرفهای ریسک، دستیابی به آن دشوار خواهد بود.
