ایران پاییز امسال را با افت شدید بارش آغاز کرده است؛ میزان بارش نسبت به میانگین ۲۱ ساله ۴۴ درصد کاهش یافته و بارش برف نیز تا ۸۴ درصد کمتر از حد نرمال بوده است. دادههای بارش کشورهای همسایه نشان میدهد عراق، ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه و ارمنستان همگی با افت بارندگی روبهرو هستند؛ بارشها در ترکمنستان ۱۰ درصد، آذربایجان ۵۴ درصد، ترکیه ۲۱ درصد و ارمنستان ۶۲ درصد کاهش یافته است. تنها عراق افزایش خفیف دو درصدی داشته است.
با وجود این آمار، در شبکههای اجتماعی شایعاتی مطرح میشود مبنی بر اینکه «ابرهای بارانزای ایران پیش از ورود به کشور در ترکیه دزدیده میشوند». این ادعا فاقد مبنای علمی است. فناوری شناختهشده در حوزه تغییرات مصنوعی آبوهوا تنها بارورسازی ابرها (Cloud Seeding) است؛ روشی محدود که با پاشیدن ذرات یدید نقره یا نمک احتمال بارش را افزایش میدهد. این فناوری در مقیاس ملی یا قارهای قابل اجرا نیست و هیچ کشوری توانایی منحرف کردن ابرها از کشور دیگر را ندارد.
دکتر عباس رنجبر، نایبرئیس انجمن علوم و فنون دریایی ایران، در گفتوگویی تأکید کرد مقایسه اقلیم ایران با ترکیه یا عربستان اشتباه است، زیرا شرایط اقلیمی این کشورها تفاوتهای اساسی دارند. او توضیح داد ارتفاعات متعدد ترکیه و نزدیکی به دریای مدیترانه و دریای سیاه باعث میشود سیستمهای بارانزا بیشتر بر این کشور اثر بگذارند، در حالی که سیستمهای مؤثر بر ایران اغلب پیش از رسیدن به کشور تخلیه میشوند.
به گفته رنجبر، مرز کوهستانی ایران و ترکیه نقش مهمی در توزیع بارش دارد؛ باران معمولاً در دامنههای رو به باد تخلیه میشود و مناطق پشت کوه مانند بخشهایی از ایران بارش کمتری دارند. او مثال زد که کوهرنگ سالانه نزدیک به ۲۰۰۰ میلیمتر بارش دارد، در حالی که کویر لوت تقریباً بدون بارش است.
رنجبر همچنین یادآور شد حتی درون یک استان تفاوتها چشمگیر است؛ در گیلان میانگین بارش انزلی ۱۸۰۰ میلیمتر است، اما در منجیل تنها ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیمتر. بنابراین، نمیتوان با دیدن یک تصویر ماهوارهای نتیجه گرفت که ابری از ایران «دزدیده» شده است.
او درباره طرحهایی مانند «هارپ» یا سلاحهای اقلیمی گفت: اگر چنین فناوریهایی وجود داشت، کشورهایی مانند آمریکا، کانادا یا روسیه از آن برای حل مشکلات خشکسالی خود استفاده میکردند. برای نمونه، روسیه با وجود برنامههای بارورسازی در سال ۲۰۰۸، در سال ۲۰۱۰ دچار خشکسالی شدید شد.
رنجبر در پایان تأکید کرد: بارورسازی ابرها تنها در مقیاس محدود اثرگذار است و در سطح ملی یا قارهای کاربردی ندارد. بنابراین، پدیدهای به نام «ابردزدی» اساساً فاقد مبنای علمی است.
