کمبود نیروی کار در صنایع ایران به یک بحران جدی تبدیل شده است؛ کارخانه‌ها به دلیل تورم مزمن، افزایش هزینه‌های عملیاتی و کاهش درآمد، توان پرداخت دستمزد مناسب ندارند و کارگران نیز ترجیح می‌دهند به مشاغل خدماتی با درآمد سریع‌تر روی بیاورند. این روند، چراغ صنعت ایران را در معرض خاموشی قرار داده و آینده تولید را با تهدیدی جدی مواجه کرده است.

تازه‌ترین گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران از شاخص مدیران خرید (شامخ) کل اقتصاد در آبان‌ماه ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که رقم تعدیل‌شده فصلی این شاخص با ثبت عدد ۴۶.۶ برای بیستمین ماه متوالی در محدوده رکودی قرار گرفته است. این داده‌ها همراه با گزارش‌های مرکز آمار از عملکرد شش‌ماهه نخست سال، تصویری روشن از تداوم رکود در بخش‌های مولد اقتصاد ایران و ضعف در خلق ارزش‌افزوده پایدار ارائه می‌دهد.

فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، با هدف ایجاد آرامش در بازار، تاکید کرد که عرضه بنزین سوپر از فردا هیچ تغییری در قیمت بنزین معمولی و سهمیه‌های مردم ایجاد نخواهد کرد و این دو موضوع کاملاً از یکدیگر مجزا هستند.

سیدمهدی حسینی مدیرارشد صنعت هوشمند فناپ زیرساخت

خروج ناگهانی نیروی کار افغانستانی از تهران تنها خیابان‌ها و مخازن زباله را بی‌سامان نکرده است، بلکه پروژه‌های عمرانی، نگهداشت فضای سبز و حتی برخی اقدامات عمرانی و نگهداشت بهشت زهرا را نیز با بحران کمبود نیرو و کندی عملیات مواجه کرده است. با وجود ممنوعیت‌های قانونی، پیمانکاران شهرداری طی سال‌های گذشته به دلیل دستمزد پایین و فقدان تعهدات قانونی، همواره به این نیروها وابسته بوده‌اند. اکنون، نبود جایگزین کارآمد، معادله مدیریت شهری را پیچیده‌تر از همیشه کرده است.

بوت‌کمپ تخصصی مهندسی مکانیک در منطقه بین‌المللی نوآوری ایران پارک پردیس مهر تا بهمن ۱۴۰۴ برگزار خواهد شد.

در سال‌های اخیر، اعزام نیروی کار ایرانی به کشورهای خارجی به یکی از موضوعات داغ اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. این روند، ضمن ایجاد فرصت‌های بی‌نظیر برای ارزآوری و کسب مهارت‌های جدید، چالش‌هایی مانند فرار مغزها و مشکلات اجتماعی را به همراه دارد. آیا ایران می‌تواند با مدیریت هوشمندانه این پدیده، از آن به عنوان اهرمی برای توسعه پایدار استفاده کند؟

جهان در حال پوست‌اندازی در مدیریت مهاجرت است و ایران با شتاب در این مسیر گام برمی‌دارد. از بازسازی اردوگاه‌های مهاجرتی با بودجه‌های کلان تا استفاده از فناوری‌های بلاک‌چین و هوش مصنوعی، استان مرکزی به‌عنوان پیشگام این تحولات، الگویی برای مدیریت هوشمند مهاجرت در کشور ارائه می‌دهد.

در بزنگاهی تاریخی که سرنوشت نیروی کار و اقتصاد ایران در دستان تصمیم‌سازان مجلس و دولت رقم می‌خورد، طرح اخراج اتباع غیرمجاز از کشور نه‌تنها مرزهای قانونی را ترسیم می‌کند، بلکه دریچه‌ای تازه به روی کارگران ایرانی می‌گشاید؛ دریچه‌ای به سمت فرصت‌های شغلی بیشتر، دستمزدهای عادلانه‌تر و بازتعریف نقش کارگر ایرانی در اقتصاد ملی. سخنان قاطع احمد فاطمی، نماینده بابل در مجلس دوازدهم، تأکیدی دوباره است بر عزم جدی قانون‌گذاران برای اجرای این طرح بدون استثنا؛ طرحی که اگرچه در ظاهر پاسخی به دغدغه‌های امنیتی و اقتصادی کشور است، اما در عمق خود، می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای شکل‌گیری نظم تازه‌ای در بازار کار ایران؛ نظمی که در آن کارگران ایرانی، با ارتقای مهارت‌ها و جسارت در مذاکره، به جایگاه واقعی خود نزدیک‌تر شوند و اقتصاد کشور نیز از نیروی کار داخلی توانمند بهره‌مند شود.

خروج اتباع خارجی از بازار کار ایران، فرصتی بی‌سابقه برای کارگران ایرانی به ارمغان آورده است. مهرداد لاهوتی، نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، با تأکید بر آموزش و صنعتی‌سازی، راهکاری نوین برای جایگزینی نیروی کار خارجی با کارگران داخلی ارائه کرده است. در حالی که برخی از کمبود نیروی کار در بخش‌هایی مانند ساخت‌وساز و پاکبانی ابراز نگرانی می‌کنند، این تحول می‌تواند با حمایت دولت و اراده کارگران، به نقطه عطفی برای توانمندسازی نیروی کار ایرانی و ارتقای استانداردهای شغلی تبدیل شود. آیا ایران آماده است تا با مهارت‌آموزی و فناوری، این چالش را به فرصتی طلایی برای اقتصاد و جامعه بدل کند؟

در سال‌های اخیر، کمبود نیروی کار به یکی از موانع اصلی رشد اقتصادی ایران تبدیل شده است. دستمزدهای پایین و عدم تطابق مهارت‌های نیروی کار با نیازهای بازار، صنایع را با چالش‌های جدی مواجه کرده و روند توسعه کشور را کند کرده است. اما چگونه می‌توان این بحران را مدیریت کرد؟

معاون وزیر کار گفت: از مجموع بیش از ۶ میلیون مهاجر افغانستانی در کشور، تنها زیر ۷۰۰ هزار نفر بازگشته‌اند، و حدود ۵ میلیون نفر همچنان اغلب در بخش غیررسمی بازار کار حضور دارند؛ موضوع اصلی، ساماندهی، احراز هویت و تضمین حقوق هر دو طرف، کارگر و کارفرماست.

مسئله ساماندهی اتباع افغانستانی بار دیگر به کانون توجه افکار عمومی و تصمیم‌گیران بازگشته؛ از طرفی نگرانی هایی از بابت کمبود نیروی کار در زمینه های ساختمانی و کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است.

با وجود کاهش نسبی نرخ بیکاری در زمستان ۱۴۰۳، بحران اشتغال فارغ‌التحصیلان همچنان پا برجاست؛ آمارها نشان می‌دهد بیش از ۷۹۵ هزار نفر از تحصیل‌کردگان کشور بیکارند و سهم بالای آنان از کل بیکاران، زنگ خطری جدی برای بازار کار و آینده توسعه کشور است. در حالی که دولت سیزدهم وعده‌هایی درباره اختصاص ۲۵ درصد اشتغال ایجادشده به فارغ‌التحصیلان داده بود، حالا با پایان عمر این دولت، سرنوشت این وعده‌ها در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای کشور با هشدار درباره عقب‌ماندگی مهارتی در بازار کار اعلام کرد: تا سال ۲۰۳۰، حدود ۴۰ درصد مهارت‌های فعلی منسوخ خواهند شد و ۶۰ درصد کارگران نیاز فوری به بازآموزی دارند. غلامحسین محمدی با اشاره به ضرورت آموزش‌های به‌روز، از سرکوب مزدی به‌عنوان یکی از موانع جذب نیروی ماهر در واحدهای تولیدی یاد کرد و گفت: فقر مهارتی زنگ خطری برای آینده اشتغال در کشور است.

محسن باقری، نماینده کارگران در شورای عالی کار، با اشاره به مهاجرت معکوس کارگران ایرانی گفت: «کارگران ایرانی برای دریافت دستمزد بهتر در حال مهاجرت به عراق و افغانستان هستند.» این روند، به باور او، نتیجه شرایط نامناسب بازار کار داخلی است که کارگران را به جست‌وجوی فرصت‌های شغلی در کشورهای همسایه واداشته است. وی افزود که بسیاری از کارگران ایرانی در این کشورها به دنبال «کارهای ساده» هستند، در حالی که در داخل کشور، فرصت‌های شغلی مناسب برای آن‌ها به دلیل حضور مهاجران و سیاست‌های ناکارآمد اقتصادی کاهش یافته است.

افزایش نرخ ارز و نوسان‌های ارزی، پس از بحران‌های ناترازی برق و گاز، چالش جدیدی برای صنعت ایران ایجاد کرده است. بر اساس شاخص مدیران خرید (شامخ)، مصرف انرژی در دی‌ماه افزایش یافته و قیمت مواد اولیه و محصولات نهایی نیز رشد داشته است. این عوامل باعث شده‌اند که فعالیت‌های تولیدی از رکود خارج شوند. با این حال، کاهش موجودی مواد اولیه و کاهش استخدام نیروی کار به دلیل عدم تناسب دستمزدها با هزینه‌های معیشت، نشان‌دهنده چالش‌های جدید صنعت است. پیش‌بینی‌ها برای رشد فعالیت‌های صنعتی در بهمن‌ماه خوش‌بینانه به نظر می‌رسد، زیرا شوک‌های ارزی اخیر می‌تواند مانع از تداوم رونق در این بخش شود.

زهیر مرشدی؛ مدیر راهکارهای اینترنت اشیا فناپ‌زیرساخت

پدرام باقرنژاد؛ روزنامه نگاروکارشناس ارشد مدیریت