اسرائیل یار تازه پیدا کرد ؛ کار ایران سخت شد
توافق جدید گازی میان قاهره و تل‌آویو، مصر را از رؤیای مرکز انرژی منطقه‌ای به وابستگی عمیق به منابع اسرائیل سوق داده است؛ قراردادی که ساخت یک خط لوله جدید را رقم می‌زند و نگرانی‌ها درباره استقلال انرژی قاهره را افزایش می‌دهد.
شرکت خطوط گاز طبیعی اسرائیل (INGL) جزئیات توافق جدید برای صادرات گاز به مصر را اعلام کرد و از برنامه ایجاد یک خط لوله جدید برای انتقال حجم بالای گاز به این کشور خبر داد. روزنامه «جروزالم پست» گزارش داد که این شرکت با سه صادرکننده اصلی گاز، شامل شرکت‌های «تامار»، «لویتان» اسرائیلی و «انرجین» انگلیسی، به توافق رسیده تا خط لوله‌ای جدید به ارزش ۲ میلیارد شیکل (معادل ۶۰۹ میلیون دلار) برای صادرات گاز توسعه دهند. این قرارداد ۳۵ میلیارد دلاری، صادرات حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب گاز از میدان لویاتان در سرزمین‌های اشغالی به مصر را تا سال ۲۰۴۰ در بر می‌گیرد. این در حالی است که مصر، با وجود وعده‌هایش برای تبدیل شدن به مرکز صادرات گاز، در عمل به واردکننده خالص گاز بدل شده است.
زیرساخت جدید؛ اتصال ۶۵ کیلومتری رمات هوفاف تا نیتسانا
طول این خط لوله جدید حدود ۶۵ کیلومتر خواهد بود و مسیر آن بین رمات هوفاف، اشالیم و نیتسانا تعیین شده است. پیش‌بینی می‌شود این خط قادر باشد سالانه حدود ۶ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به مصر منتقل کند. بر اساس بیانیه شرکت اسرائیلی، صادرات این حجم از گاز می‌تواند بیش از ۱۵۰ میلیون شیکل درآمد سالانه برای توسعه بخش گاز طبیعی اسرائیل ایجاد کند. علاوه بر گسترش صادرات به مصر، این خط لوله به افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در بخش گاز، از جمله اکتشاف میادین جدید و توسعه میادین موجود، کمک خواهد کرد. این همکاری علاوه بر مزایای اقتصادی، دارای جنبه‌های ژئوپلیتیک مهمی است که موقعیت اسرائیل را به‌عنوان یک قدرت انرژی در منطقه تقویت می‌کند.
وابستگی فزاینده؛ تضاد میان استقلال انرژی مصر و قراردادهای صادراتی
نکته قابل توجه این است که اعلام این پروژه همزمان با آن صورت گرفت که عملیات تعمیر و نگهداری در میدان گاز تامار اسرائیل، مصر را مجبور به خرید محموله‌های گاز طبیعی مایع (LNG) برای تأمین تقاضای داخلی کرد. همچنین شرکت انگلیسی «انرجین» نیز از امضای توافق ۱۵ ساله‌ای برای انتقال گاز طبیعی از طریق خط لوله «نیتسانا» خبر داد. این پروژه در مصر با مخالفت‌هایی نیز مواجه شده است. برخی فعالان و کارشناسان اقتصادی معتقدند که مصر باید بر میادین گازی خود تمرکز کند و وابستگی به گاز اسرائیل را کاهش دهد. آن‌ها پیشنهاد می‌کنند که مصر به استخراج میادین داخلی خود ادامه دهد یا در صورت نیاز، گاز مورد نیاز خود را از کشورهای دیگر وارد کند تا استقلال انرژی خود را حفظ نماید.
اعتراضات داخلی
اقتصاد مصر و معیشت مردم این کشور اما اکنون به جریان گاز از سرزمین‌های اشغالی وابسته شده است و بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی، صنعتی و تولید برق مصر بر میادین گازی شرق دریای مدیترانه متکی شده‌اند. این وابستگی باعث شده خط لوله گاز به ابزاری مهم در روابط اقتصادی با اسرائیل تبدیل شود و عملاً روند عادی‌سازی اقتصادی با رژیم اشغالگر در سطحی گسترده و بدون مانع دنبال شود.همزمان روشن است که این توافق، اسرائیل را در موقعیتی قرار می‌دهد تا از طریق کنترل منابع گاز، بر نهادهای تصمیم‌گیر مصر فشار بیاورد. اکنون روشن شدن کارخانه‌ها، تولید برق و حتی تأمین انرژی خیابان‌ها می‌تواند تحت تأثیر تصمیمات تل‌آویو قرار گیرد و اقتصاد مصر با نوسانات ارزی و صنعتی جدی مواجه شود. اگرچه در غزه آتش‌بس برقرار است، اما اسرائیل همچنان می‌تواند طرح‌ها و فشارهای دیگری در منطقه دنبال کند و پرونده گاز را به ابزاری برای تأثیرگذاری بر سیاست‌ها و امنیت اقتصادی مصر تبدیل کند.
صادرات گاز اضافی به اروپا
کارشناسان معتقدند، احتمالاً اسرائیل قصد دارد گاز اضافی صادر شده به مصر را از طریق این کشور به بازارهای دیگر، به‌ویژه اروپا، منتقل کند. در توافق‌نامه‌ای که در ژوئن ۲۰۲۲ میان اسرائیل، مصر و اتحادیه اروپا امضا شد، هدف افزایش صادرات گاز طبیعی اسرائیل به اروپا از طریق مصر مشخص شده است. در این چارچوب، گاز اسرائیل از طریق تاسیسات مایع‌سازی گاز طبیعی در سواحل مدیترانه‌ای مصر به اروپا ارسال می‌شود. این مسیر به‌ویژه از آن جهت اهمیت دارد که اسرائیل فاقد زیرساخت‌های صادرات مستقیم به اروپا است و تنها مسیر عملی برای صادرات گاز اضافی خود به بازارهای جهانی از طریق مصر می‌باشد.
تحلیل تأثیر قرارداد گازی اسرائیل-مصر بر ایران
توافق صادرات گاز اسرائیل به مصر عمدتاً بر موقعیت ژئوپلیتیک و استراتژیک اسرائیل، و همچنین بر جایگاه انرژی مصر، متمرکز است؛ اما این تحولات می‌تواند پیامدهایی برای ایران داشته باشد:
۱. تقویت جایگاه منطقه‌ای اسرائیل و تضعیف محور مقاومت:
تقویت ائتلاف: این قرارداد، به‌ویژه با توجه به عادی‌سازی روابط اسرائیل و برخی کشورهای عربی، به تقویت ائتلاف‌های منطقه‌ای علیه نفوذ ایران کمک می‌کند. تبدیل شدن اسرائیل به یک تأمین‌کننده انرژی برای کشوری کلیدی مانند مصر، عمق روابط استراتژیک آن‌ها را افزایش می‌دهد.
کاهش اهرم ایران: ایران همواره تلاش کرده است تا با تأکید بر موضوعات فلسطین و اختلافات منطقه‌ای، کشورهای عربی را از پیوستن به ائتلاف‌های تحت رهبری آمریکا/اسرائیل دور نگه دارد. موفقیت اسرائیل در این توافق، نشان می‌دهد که منافع اقتصادی (مانند امنیت انرژی) می‌تواند بر اختلافات سیاسی سایه افکند و اهرم ایران برای نفوذ در تصمیم‌گیران قاهره را کاهش دهد.
۲. تشدید رقابت در بازار انرژی اروپا:
رقابت با قطر و ایران: اسرائیل با صادرات گاز از طریق خط لوله به مصر و احتمالاً اتصال به شبکه‌های انتقال گاز اروپا (از طریق مصر)، به عنوان یک تأمین‌کننده جدید وارد بازار انرژی اروپا می‌شود. این امر می‌تواند سهم بازار احتمالی ایران (که همواره به دنبال افزایش صادرات گاز به اروپا بوده است) را محدود سازد.
پیامد تحریم‌ها: در حالی که ایران همچنان تحت شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی در بخش انرژی قرار دارد، اسرائیل بدون مشکل مسیرهای صادراتی جدیدی می‌یابد. این تفاوت، شکاف اقتصادی بین دو کشور را در بازارهای انرژی افزایش می‌دهد.
۳. تأثیر بر پرونده هسته‌ای و روابط بین‌الملل:
تثبیت قدرت نرم: هرچه اسرائیل بتواند پروژه‌های زیربنایی بزرگ و موفق منطقه‌ای (مانند این قرارداد) را به سرانجام برساند، چهره‌ای مثبت‌تر و باثبات‌تر از خود به جامعه جهانی ارائه می‌دهد. این امر می‌تواند به طور غیرمستقیم بر مذاکرات هسته‌ای ایران و تصویر ایران در مجامع بین‌المللی تأثیر منفی بگذارد، زیرا محور مقابل (اسرائیل) قوی‌تر و متحدتر به نظر می‌رسد.
