با ۵۰۰ میلیون تومان صاحب خانه شوید!

در شرایطی که خرید خانه در بسیاری از کشورها به چالشی جدی و آرزویی دور از دسترس برای اقشار متوسط و ضعیف بدل شده، خانه‌های پیش‌ساخته در برخی کشورها به‌عنوان راهکاری عملی و کارآمد برای کاهش هزینه‌ها و سرعت‌بخشی به فرآیند ساخت‌وساز مطرح شده‌اند. 

این سازه‌ها به‌صورت صنعتی و استاندارد در کارخانه‌ها تولید می‌شوند و پس از انتقال به محل مورد نظر خریدار، در مدت زمانی بسیار کوتاه نصب و آماده بهره‌برداری می‌گردند. استفاده از خانه‌های پیش‌ساخته نه‌تنها زمان ساخت را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد، بلکه با هزینه‌ای کمتر نسبت به روش‌های سنتی، امکان خانه‌دار شدن را برای طیف وسیع‌تری از افراد فراهم می‌کند. این الگوی ساخت، در کنار انعطاف‌پذیری در طراحی و اجرا، به‌ویژه در مناطق دارای بحران مسکن یا شرایط جغرافیایی خاص، به‌سرعت در حال گسترش است و از آن به‌عنوان یکی از امیدبخش‌ترین گزینه‌ها برای مقابله با کمبود مسکن یاد می‌شود.

سازه‌های خانه های پیش ساخته اولین بار در قرن ۱۹ در بریتانیا ظهور کرد و برای اسکان سریع مهاجران به استرالیا، سازه‌هایی به صورت پیش‌ساخته تولید و صادر می‌شد. اما اوج رواج این طرح، در قرن بیستم، به‌ویژه بعد از جنگ جهانی دوم در کشورهای اروپایی و آمریکا رقم خورد.

نیاز شدید به بازسازی سریع مناطق جنگ‌زده و همچنین اسکان مردم باعث شد تا این مدل ساخت‌وساز به‌طور گسترده به کار گرفته شود. همچنین در حال حاضر کشورهایی مانند آلمان، ژاپن، چین، سوئد و آمریکا در زمینه خانه های پیش ساخته پیش‌رو هستند.

این طرح حالا در ایران مورد توجه قرار گرفته و شرکت‌های بسیاری آماده ساخت این خانه های پیش ساخته هستند. با این همه، پیشینه و تاریخچه این سازه‌ها چیست و با چه ویژگی‌ها و چه قیمت‌هایی عرضه می‌شوند؟

ورود خانه‌ های پیش ساخته به ایران، از کجا شروع شد؟

خانه های پیش ساخته در ایران، از دهه ۵۰ مورد توجه دولت قرار گرفت؛ در برخی از پروژه‌های دولتی، سازه‌هایی برای اسکان اضطراری یا کمپ‌های کارگری ساخته شدند. با این حال، این طرح هیچ‌گاه مانند کشورهای توسعه‌یافته اجرایی نشد.

با این همه، طی سال‌های اخیر با جهش قیمت مسکن و افزایش تقاضا، بار دیگر برخی شرکت‌ها به سمت ساخت و فروش خانه های پیش ساخته روی آوردند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، در حال حاضر شرکت‌‎های زیادی در این حوزه فعال هستند که بیشتر پروژه‌های خود را در استان‌های شمالی کشور اجرا می‌کنند؛ این خانه‌ها با متراژ کوچک ساخته و با هزینه کمتری به خریداران تحویل داده می‌شوند؛ همین موضوع باعث شده تا بازار اجاره ویلا و کلبه در شمال کشور رونق بگیرد. همچنین سازه‌های تولیدی این شرکت‌ها از نظر متراژ، طراحی، نوع مصالح و امکانات داخلی بسیار متنوع هستند.

در دهه‌های بعد، پس از وقوع بحران‌ها و بلایای طبیعی، استفاده از خانه های پیش ساخته برای اسکان موقت نیز مورد توجه قرار گرفت. برای مثال، جمعیت هلال احمر ایران از خانه های پیش ساخته ۱۲ متری برای اسکان موقت آسیب‌دیدگان استفاده کرده بود.

با این حال، سازه‌های فعلی تفاوت زیادی با سازه‌های ساخته شده در دهه‌های گذشته دارند و اغلب با متراژ بزرگتری ساخته می‌شوند.

قیمت خانه های پیش ساخته و مدت ساخت و تحویل آن‌ها چقدر است؟

هزینه ساخت خانه های پیش ساخته، بسته به نوع طرح، متریال و شرکت سازنده بسیار متغیر است. با این حال پیگیری‌های تجارت‌نیوز نشان می‌دهد که خانه های پیش ساخته به‌طور میانگین با هزینه‌ای بین ۲۲ تا ۲۵ میلیون تومان در هر متر ساخته می‌شوند.

مدیر یکی از این شرکت‌ها می‌گوید که سازه‌های چوبی را با طرح سفارشی و دلخواه خریدار، با متری ۲۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان می‌سازند. همچنین سازه‌های فلزی با متری ۲۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان ساخته می‌شوند. این شرکت همچنین اشاره می‌کند که ساخت و تحویل خانه‌های سفارشی ممکن است تا ۱۲۰ روز طول بکشد.

علاوه بر این، مدت‌زمان ساخت این خانه‌ها نیز بسته به متراژ، مدل و شرکت سازنده متفاوت است؛ برخی شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که اگر متراژ سازه کوچک باشد و از طرح‌های آماده استفاده شود، در کمتر از ۴۵ روز خانه را تحویل می‌دهند.

با این حال، میانگین زمان ساخت و تحویل حدود ۱۲۰ روز برآورد شده است. در مورد خانه‌های بزرگ متراژ یا طرح‌های خاص و سفارشی، این مدت‌زمان ممکن است تا یک سال هم طول بکشد.

برای مثال، یک خانه ۶۰ متری سوئدی با مدت‌زمان تحویل ۸۰ تا ۱۲۰ روزه، حدود ۹۷۲ میلیون تومان ساخته می‌شود. قیمت سازه‌های کوچکتر نیز از این مبلغ پایین‌تر است؛ برای نمونه، خانه‌های زیر ۴۰ متر اغلب کمتر از ۶ هزار دلار هزینه دارند که با نرخ دلار ۸۳ هزار تومانی، زیر ۵۰۰ میلیون تومان تمام می‌شوند.

البته باید در نظر داشت، سازه‌هایی با متراژ بالا و امکانات خاص نیز وجود دارند که بسته به طراحی و سفارش خریدار، می‌توانند چند میلیارد تومان قیمت داشته باشند.

متریال و جنس خانه های پیش ساخته از چیست؟

خانه های پیش ساخته با متریال مختلفی تولید و ساخته می‌شوند. از رایج‌ترین آنها می‌توان به سازه‌های چوبی، فلزی وLSF یا Light Steel Frame  اشاره کرد که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند؛ برای مثال، سازه‌های چوبی سبک‌تر و گرم‌ترند، اما به نگهداری بیشتری نیاز دارند و متناسب با مناطق شمالی کشور هستند. در مقابل، سازه‌های LSF و فلزی‌ها دوام بیشتری دارند و برای مناطق شهری مناسب‌ترند.

عمر مفید این خانه‌ها به‌طور معمول ۵۰ سال برآورد شده است. با این حال در صورت استفاده از مصالح با کیفیت و رعایت اصول نگهداری، می‌توان انتظار داشت عمر این خانه‌ها بیشتر از این مدت نیز طول بکشند.

آیا بهره‌برداری از خانه های پیش ساخته نیاز به اخذ مجوز دارد؟

ساخت خانه های پیش ساخته در شمال کشور رونق گرفته، اما اخذ مجوز در تهران و برخی از شهرها تا حدی دشوار است. بنابراین، استفاده از این خانه‌ها و سکونت در آنها نیاز به اخذ مجوز از سوی شهرداری‌ها دارد.

به نظر می‌رسد خانه های پیش ساخته با متراژ بالای ۴۰ متر نیاز به دریافت مجوز دارند و تنها سازه‌های قابل‌ حمل کوچک‌متراژی که کمتر از ۴۰ مترند، از این قانون معاف هستند. به همین دلیل، بسیاری از شرکت‌ها، خانه‌های کوچکتر را به‌عنوان گزینه‌ای بدون نیاز به مجوز معرفی می‌کنند. البته باید توجه داشت که سکونت در این سازه‌ها مشروط به مالکیت زمین است.

این طرح، به‌ویژه در کلانشهر تهران مناسب‌‎تر به نظر می‌رسد؛ زیرا در شرایطی که برخی انبوه‌سازان و تعاونی‌ها از ساخت واحدهای کوچک‌متراژ ۲۰ تا ۲۵ متری سخن می‌گویند، خانه های پیش ساخته در تهران می‌توانند گزینه کاربردی و منطقی‌تری باشند؛ این سازه‌ها هم قیمت پایین‌تری دارند، هم قابل‌ حمل هستند و هم می‌توانند بر اساس سلیقه خریداران طراحی شوند.

از سوی دیگر، وزارت راه و شهرسازی وعده واگذاری زمین به مردم برای ساخت مسکن را داده است. اگر این طرح اجرایی شود، متقاضیان می‌توانند روی همین زمین‌های دولتی، خانه های پیش ساخته سفارش دهند؛ خانه‌هایی که سریع‌تر تحویل می‌شوند، هزینه کمتری دارند و مطابق با نیاز و سلیقه خانواده‌ها هستند.

خانه های پیش ساخته با وجود مزایای مشخصی همچون سرعت بالا در اجرا، هزینه کمتر، امکان حمل‌ونقل و جابه‌جایی و طراحی دلخواه، همچنان با چالش‌هایی مانند نبود حمایت‌های قانونی، دید منفی عموم نسبت به سکونت در این نوع سازه‌ها، و فقدان سیاست‌های حمایتی برای تولید انبوه مواجه‌ هستند.

با این وجود، در شرایطی که بازار مسکن ایران با رکود عمیق و شکاف عمیق بین درآمد خانوار و قیمت خانه مواجه است، توجه به چنین مدل‌هایی می‌تواند بخشی از مشکلات بازار مسکن را جبران کند، به‌ویژه در تهران که متوسط قیمت هر متر مسکن دست کم به ۱۱۲ میلیون تومان رسیده است!