تخصیص زمین به اقشار آسیب‌پذیر جامعه، به‌ویژه در شرایط اقتصادی و اجتماعی کنونی، نه‌تنها یک اقدام حمایتی بلکه یک ضرورت بنیادین برای تحقق عدالت اجتماعی و توسعه پایدار در حوزه مسکن است. در کشوری مانند ایران که بحران مسکن سال‌هاست بخش بزرگی از جامعه را درگیر کرده، فراهم‌سازی زمین برای دهک‌های پایین درآمدی، اولین و مهم‌ترین گام برای عبور از چرخه فقر مسکن و محرومیت سکونتی به شمار می‌رود.

مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان‌غربی گفت: بیش از یک میلیون مترمربع زمین در مرکز استان و شهرستان‌ها شناسایی شده و در قالب بسته‌های حمایتی و تشویقی به سرمایه‌گذاران صنعتی و تولیدی واگذار می‌شود.

تأمین زمین یکی از پیش‌نیازهای بنیادین در حل بحران مسکن برای اقشار کم‌درآمد به شمار می‌رود. در کشوری مانند ایران که قیمت زمین بخش عمده‌ای از هزینه تمام‌شده مسکن را تشکیل می‌دهد، فراهم کردن زمین ارزان‌قیمت یا رایگان، نقش کلیدی در امکان‌پذیر کردن تولید مسکن مقرون‌به‌صرفه دارد. این موضوع به‌ویژه در کلان‌شهرها و شهرهای در حال رشد اهمیت دوچندانی می‌یابد، جایی که افزایش قیمت زمین به یکی از موانع اصلی ساخت‌وساز برای طبقات پایین و حتی متوسط جامعه تبدیل شده است.

پناهجویانی افغانستانی جزو ۷۰ درصد جمعیتی این کشور هستند که در خانه‌های گاه‌گلی زندگی می‌کردند، حالا طالبان گفته برای این مهاجران شهرک اختصاصی می سازد.

واگذاری رایگان زمین به اقشار کم‌برخوردار، از جمله سیاست‌های حمایتی‌ای است که می‌تواند همچون کلیدی طلایی، قفل دسترسی اقشار ضعیف جامعه به مسکن را بگشاید. در کشوری چون ایران که بهای زمین سهمی سنگین در هزینه نهایی ساخت‌وساز دارد، چنین تدبیری نه‌فقط یک تسهیل اقتصادی، بلکه گامی در راستای عدالت اجتماعی محسوب می‌شود. این اقدام می‌تواند بار سنگین هزینه‌های سرسام‌آور مسکن را از دوش خانواده‌های کم‌درآمد بردارد و آنان را به رؤیای دیرین «صاحب‌خانه شدن» نزدیک‌تر کند. از این منظر، زمین رایگان نه‌فقط یک قطعه خاک، بلکه بستری برای امید، آرامش و آینده‌سازی خانواده‌هایی است که سال‌ها در حاشیه بازار بی‌رحم ملک، در حسرت خانه‌ای امن روزگار گذرانده‌اند.

در شرایطی که بحران مسکن در ایران به یکی از عمیق‌ترین و بی‌سابقه‌ترین چالش‌های چهار دهه اخیر تبدیل شده و طبق آمارها، حدود ۸۰ درصد از شهروندان دیگر توان مالی لازم برای خرید مسکن را ندارند، ارائه راهکارهای عملی و فوری بیش از هر زمان دیگری ضرورت پیدا کرده است. در این میان، یکی از مؤثرترین و قابل اجرای‌ترین راه‌ها برای عبور از این وضعیت بحرانی، تسهیل فرآیند خانه‌دار شدن از طریق واگذاری زمین به مردم است؛ رویکردی که می‌تواند با کاهش سهم زمین در هزینه نهایی ساخت، مالکیت مسکن را برای اقشار متوسط و کم‌درآمد به رویایی دست‌یافتنی بدل کند.

بزرگ‌ترین و همیشگی‌ترین نگرانی متقاضیان نهضت ملی مسکن، وعده‌های تحویل بی‌سرانجام است. بسیاری از آن‌ها سال‌هاست در صف هستند اما هنوز پروژه‌ها وارد فاز اجرایی نشده یا با کندی پیش می‌روند. این امر باعث شده تا اعتماد به وعده‌های جدید هم کاهش پیدا کند.

وزیر راه و شهرسازی تأکید کرد که فقط زمین‌هایی که دارای زیرساخت‌های ضروری مانند آب و انرژی باشند، در اولویت واگذاری قرار خواهند گرفت. این اظهارنظر در پاسخ به انتقادات برخی نمایندگان مجلس درباره سخت‌گیری در روند واگذاری زمین‌های دولتی مطرح شده است.

عضو کمیسیون عمران مجلس، با انتقاد از کاهش ارزش واقعی وام مسکن، تأکید کرد که با توجه به تورم و افزایش نرخ ارز، وام ۶۵۰ میلیونی فعلی در عمل فقط ۴۰۰ میلیون تومان قدرت خرید دارد و این نشان‌دهنده عدم تحقق وعده‌های حمایتی دولت در حوزه مسکن است.

سرپرست سازمان ملی زمین و مسکن اعلام کرد که به منظور تأمین مسکن برای کارگران، اراضی دولتی به صورت رایگان و برای مدت ۹۹ سال در اختیار آن‌ها قرار خواهد گرفت. وی افزود: در صورت نیاز کارگران به مسکن و با توجه به موقعیت کارخانه‌ها، اراضی نزدیک به این واحدها به کارفرمایان واگذار می‌شود تا آن‌ها بتوانند برای ساخت مسکن مناسب برای کارگران خود اقدام کنند. این تصمیم بر اساس توافقات انجام شده میان سازمان ملی زمین و مسکن و کارفرمایان به اجرا درخواهد آمد.

مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید اعلام کرد که در راستای حمایت از قانون جوانی جمعیت و افزایش نرخ زاد و ولد، زمین به ۳۰۰۰ خانواده که دارای سه فرزند یا بیشتر هستند، اختصاص داده شده است. وی تأکید کرد که این اقدام بخشی از برنامه‌های جامع دولت برای تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری و ایجاد شرایط بهتر برای زندگی خانوادگی است.

دولت به‌جای اختصاص یارانه، می‌تواند با عرضه ۱.۸ میلیون هکتار زمین‌های تحت تملک خود، به‌طور چشمگیری هزینه‌های مسکن در سبد خانوارها را کاهش دهد، کسری بودجه را کاهش داده و فشارهای اقتصادی بر مردم را تسهیل کند. این اقدام نه‌تنها می‌تواند به کاهش هزینه‌های مسکن برای خانوارها کمک کند، بلکه با فراهم کردن زمین برای ساخت و ساز، بازار مسکن را متعادل‌تر کرده و از فشارهای معیشتی به‌ویژه در اقشار کم‌درآمد بکاهد.

کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۴، دولت را موظف کرد تا به خانواده‌هایی که چهار فرزند زیر ۲۰ سال دارند، زمین رایگان اختصاص دهد.

با دستور رئیس مجلس، بندی از لایحه بودجه که به اختصاص زمین رایگان به خانواده‌های دارای ۴ فرزند و بیشتر زیر ۲۰ سال مربوط می‌شد، برای بررسی بیشتر به کمیسیون تلفیق ارجاع شد.

عضو هیئت رئیسه مجلس گفت: هزینه مصالح ساختمانی برای هر مترمربع بین دوازده تا پانزده میلیون تومان است، اما قیمت فروش هر مترمربع همان واحد مسکونی به دویست میلیون تومان می‌رسد. این تفاوت قیمت ناشی از سوداگری در بازار زمین است.

یک کارشناس حوزه اقتصاد مسکن اعلام کرد که اقداماتی نظیر انحصار زمین و عدم الحاق آن به محدوده شهری، باعث افزایش ناپایدار قیمت مسکن می‌شود. وی افزود: برخی نهادها و سازمان‌های دولتی در حال حاضر بزرگ‌ترین انحصارطلبان زمین‌های کشور هستند. با این حال، خانم صادق‌مالواجرد، وزیر راه و شهرسازی، وعده‌هایی در خصوص ساخت مسکن و تسریع در این زمینه داده است.

استاندار بوشهر از واگذاری ۱۰۰ قطعه زمین به کارکنان کارخانه شهید محلاتی بوشهر سخن به میان آورد و در این خصوص اطلاعات تازه ای را مطرح نمود.

سخنگوی کمیسیون عمران مجلس اعلام کرد که زمین‌ها را به متقاضیان زمین طرح جوانی واگذار کردند و اظهار کرد: اجرای قوانین مجلس در زمینه واگذاری زمین به خانواده‌های دارای ۳ و ۴ فرزند از مطالبات جدی مردم و نمایندگان است و وزارت راه باید این اجرا را با سرعت بیشتری انجام دهد.

امروز وزارت راه و شهرسازی جدیدترین وضعیت طرح نهضت ملی مسکن را اعلام کرد که نشان می‌دهد مجموع واحدهای مسکونی شامل آن‌هایی که شروع‌شده، در دست ساخت و تکمیل‌شده، به ۲ میلیون و ۶۸۷ هزار و ۴۵۰ واحد رسیده است.

دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۲ به منظور تشویق فرزندآوری، طرحی را برای ارائه زمین رایگان یا واحد مسکونی به خانواده‌هایی که چهار فرزند یا بیشتر و زیر ۲۰ سال دارند، معرفی کرد. اما این سوال مطرح می‌شود که آیا این طرح توانسته است مشکلات اساسی مسکن را برای این خانواده‌ها برطرف کند؟