قانون مالیات بر خانه‌های خالی که روزی قرار بود بازار مسکن را از احتکار نجات دهد، هنوز درگیر کمبود داده، مقاومت مالکان و ضعف سامانه‌های نظارتی است. در حالی‌که دولت از شناسایی میلیون‌ها ملک خبر می‌دهد، آمار واقعی سازمان مالیاتی نشان می‌دهد تنها بخش کوچکی از خانه‌های خالی به تور مالیات افتاده‌اند.

طرح مالیات بر خانه‌های خالی و لوکس، با هدف کاهش سوداگری ملکی و افزایش عرضه مسکن، در عمل نتوانسته اثرگذاری چشمگیری داشته باشد. یکی از دلایل اصلی، ضعف در شناسایی دقیق واحدهای مشمول مالیات و نبود سامانه‌های جامع اطلاعاتی است که امکان رصد دقیق وضعیت مالکیت را فراهم کند. در نتیجه، بسیاری از خانه‌های خالی یا لوکس همچنان از مالیات معاف باقی مانده‌اند و تأثیر مورد انتظار بر بازار مسکن کاهش یافته است.

با راه‌اندازی سامانه املاک و اسکان، دولت گام مهمی برای شفاف‌سازی و ساماندهی بازار مسکن برداشته است؛ سامانه‌ای که علاوه بر شناسایی خانه های خالی و تبیین سیاست‌های مالیاتی، می‌تواند نقش موثری در هدفمند شدن سیاست‌گذاری‌های حوزه مسکن ایفا کند.

رکود طولانی‌مدت در بازار مسکن، یکی از چالش‌های جدی اقتصاد ایران به شمار می‌آید که پیامدهای گسترده‌ای در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و حتی روانی به‌دنبال دارد. در چنین وضعیتی، کاهش معاملات خرید و فروش، توقف یا کندی ساخت‌وساز، و افت تمایل به سرمایه‌گذاری در بخش مسکن، از نشانه‌های شاخص به‌شمار می‌روند. این شرایط نه‌تنها فعالان بازار مانند سازندگان، مشاوران املاک و سرمایه‌گذاران را با زیان‌های جدی مواجه می‌کند، بلکه اثرات زنجیرواری بر صنایع وابسته مانند سیمان، فولاد، کاشی، خدمات فنی و مهندسی نیز برجای می‌گذارد و اشتغال در این حوزه‌ها را به‌شدت کاهش می‌دهد.

دولت و شهرداری‌های پایتخت‌های انگلیس و فرانسه برای کاهش تعداد خانه‌های متروکه و افزایش عرضه مسکن در بازار، از دو ابزار کلیدی مالیات و پروانه ساخت استفاده می‌کنند. این سیاست‌ها با هدف تشویق مالکان به بازسازی یا فروش املاک بلااستفاده و افزایش دسترسی به مسکن در این شهرها اجرا می‌شود.

سخنگوی کمیسیون عمران مجلس گفت: اجرای دقیق قانون مالیات بر خانه‌های خالی، تسریع در اجرای قانون جهش تولید مسکن، جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، توسعه فناوری‌های نوین ساخت‌وساز و هدایت پروژه‌های مسکن به شهرهای کوچک‌تر، می‌تواند بازار مسکن را از رکود خارج کرده و قیمت‌ها را متعادل کند.

مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران گفت: برای افراد دارای مالکیت بیش از یک واحد، در مرحله نخست پیامک اخطار ثبت اطلاعات در سامانه اسکان و املاک ارسال می‌شود و در صورت عدم ثبت اطلاعات در سامانه مشمول مالیات خانه‌های خالی می‌شوند.

مالیات بر خانه‌های خالی یکی از ابزارهای مالیاتی است که با هدف فعال‌سازی بخش‌های غیرفعال بازار مسکن و ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا طراحی شده است. بر اساس بند ۵ تبصره ۸ ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، مشخص شده است که این مالیات از چه افرادی دریافت خواهد شد.

یکی از مسائل اساسی در حوزه مسکن، طرز تعیین قیمت‌های غیرقانونی و ناشفاف برخی مشاوران املاک در بازار مسکن است، اظهاراتی که مشاور وزیر سابق راه و شهرسازی انجام داد.

مالیات‌دهندگان باید در زمان صدور برگ مطالبه مالیات برای واحدهای مسکونی خالی که به‌طور بعدی صادر شده و از طریق پیامک اطلاع‌رسانی می‌شود، نسبت به ارائه اعتراض اقدام نمایند.

جهانگیر رحیمی در رابطه با مجموع واحدهای مسکونی گران‌ قیمت که طی سه سال اخیر شناسایی شده‌اند، اظهار کرد: ۱۸۸ هزار و ۳۴۴ واحد طی سه سال گذشته شناسایی شده اند که از این تعداد ۶ هزار میلیارد تومان مالیات تعیین و مطالبات آنها صورت گرفته است.

در سال‌های اخیر، دولت برای کنترل قیمت اجاره‌ها، قانون مالیات بر خانه‌های خالی را اجرا می‌کند. با این حال، یکی از مشکلات اساسی در اجرای این قانون، شناسایی مالکان ملک‌های خالی است.

وزیر وزارت راه و شهرسازی بر این باور است که موفقیت در اصلاحات قیمتی بازار مسکن بستگی به شناسایی و برخورد با احتکار زمین و املاک دارد و بیان داشته که اجرای این سیاست بر اساس تصویب‌نامه شورای عالی شهرسازی صورت خواهد گرفت. طبق این تصویب‌نامه، زمین‌هایی که ۱۰ سال پس از دریافت مجوز ساخت هنوز به بنا تبدیل نشده‌اند، مشمول تغییر کاربری خواهند شد.

طبق اعلام مسئولان وزارت راه و شهرسازی، ۱۸ هزار خانه خالی به سازمان مالیات معرفی شده و با تکمیل اطلاعات سامانه املاک و اسکان، مالکان سایر خانه‌های خالی هم باید منتظر برگه مالیاتی باشند.

براساس اعلام سازمان امور مالیاتی، اطلاعات کل خانه‌های خالی شناسایی شده در سال ۱۴۰۰ به این سازمان ارسال شده است و بعد از ارزش‌گذاری و محاسبه مالیات این واحدهای مسکونی تا پایان تیرماه، اطلاعات آن‌ها در درگاه مالیاتی منتشر خواهد شد.

کارنامه بابایی گفت: متاسفانه به دلیل اینکه دولت اهتمامی در این بخش ندارد و البته علی رغم تمام قوانین موجود، طرح دریافت مالیات از خانه های خالی به سرانجام خوشی نرسید.

مطابق این آیین‌نامه که در ۱۵بند تنظیم شده خانه‌هایی که در چهار ماه ابتدای سال و چهار ماه پایان سال خالی باشند مشمول دریافت مالیات خواهند شد.

مدیرکل دفتر طراحی و تحلیل فرایندهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی گفت: تاکنون تنها کمتر از ۵۰ میلیارد تومان مالیات از خانه‌های خالی وصول شده است.

پس از معطلی‌های بسیار در سال گذشته برای اخذ مالیات از خانه‌هالی خالی، سازمان امور مالیاتی سرانجام در اواخر دی ماه سال گذشته، لیست خانه‌های خالی را اعلام و فرایند اخذ مالیات از این واحدهای مسکونی را آغاز کرد که توانست حدود یک میلیارد وصول مالیات از این محل داشته باشد.

معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه ۲۸ دی ماه مرحله اول آمار خانه‌های خالی در تهران را به سازمان امور مالیاتی تحویل می‌دهیم، گفت: اولین برگه مالیاتی برای مالکان خانه خالی در تهران هفنه اول بهمن ماه صادر می‌شود.