بازار برنج ایران در ماههای اخیر با شوکهای پیاپی مواجه شده است. دولت در جلسه هیئت وزیران ارز ترجیحی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی برنج را حذف کرد و واردات این کالا با نرخ ارز تالار دوم انجام شد. به گفتهی مجید حسنیمقدم، مدیرکل دفتر بازرگانی داخلی وزارت جهاد کشاورزی، بیش از ۶۰ هزار تن برنج وارداتی بدون مانع اداری ترخیص شد. این تصمیم که با هدف مقابله با رانت اعلام شد، عملاً موج تازهای از گرانی را به بازار تزریق کرد.
پیش از این، قیمت برنج خارجی در بازهی ۶۰ تا ۹۰ هزار تومان برای هر کیلو عرضه میشد. اما پس از حذف ارز ترجیحی، نرخها به سرعت افزایش یافت و در برخی موارد به ۱۴۰ تا ۱۷۰ هزار تومان رسید. حالا با ورود برنج با دلار ۱۰۷ هزار تومانی، پیشبینیها از عبور قیمت هر کیلو برنج خارجی از مرز ۲۰۰ هزار تومان خبر میدهد.
بررسی دادههای فروشگاههای آنلاین نشان میدهد که تنها در ۱۵ روز، قیمت ده کیلو برنج پاکستانی «خاطره» از ۱.۵ میلیون تومان به ۱.۸۵ میلیون تومان رسید. همین بازه برای برنج پاکستانی «دیانا» نیز افزایش ۴۰ هزار تومانی را ثبت کرد. این روند نشان میدهد که بازار برنج حتی پیش از ورود رسمی کالا با ارز آزاد، تحت تأثیر روانی تصمیم دولت دچار التهاب شده است.
افزایش قیمت برنج، طبقات کارگر و مزدبگیر را بیش از همه تحت فشار قرار داده است. امروز یک کارگر پیمانکاری شهرداری تهران با حقوق ماهانه ۱۵ میلیون تومان میگوید: «خانوادهی ما فقط با کالابرگ برنج میخرد؛ وقتی اعتبار تمام میشود، دیگر توان خرید نداریم. حتی ارزانترین برنجهای تایلندی بیش از یک میلیون تومان قیمت دارند».
احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اعلام کرده است که ۴۱ درصد اعتبار کالابرگ مردم صرف خرید برنج میشود. این آمار نشان میدهد که برنج به کالای اصلی در سبد حمایتی دولت تبدیل شده است. با این حال، فعالان کارگری معتقدند که کالابرگ ۳۵۰ هزار تومانی نمیتواند قدرت خرید از دست رفته را جبران کند. نادر مرادی، فعال کارگری، تأکید میکند: «وقتی قیمت هر کیلو برنج خارجی به ۳۰۰ هزار تومان میرسد، حتی با کالابرگ هم نمیتوان دو کیلو برنج خرید».
در شرایطی که قیمت هر گرم طلا از حداقل دستمزد کارگران فراتر رفته و دستمزد روزانه به زیر یک دلار سقوط کرده است، توان خرید بسیاری از کالاهای اساسی از جمله برنج از دسترس طبقات مزدبگیر خارج شده است. خانوادههای کارگری غذای خود را به تخممرغ، سیبزمینی و گوجه محدود کردهاند و برنج نیز به تدریج از سفرهها حذف میشود.
بازار بیضابطهی برنج تاب گرانی بیشتر ندارد. قیمت برنج ایرانی باکیفیت مانند هاشمی به بیش از ۳۰۰ هزار تومان برای هر کیلو رسیده و نمونههای خارجی نیز فاصلهای با این نرخ ندارند. امروز یک کیسه ده کیلویی برنج هندی محسن بیش از ۲.۳ میلیون تومان قیمت دارد و برنج پاکستانی رویال نیز به ۲ میلیون تومان رسیده است.
این شرایط نشان میدهد که حتی گروههای مزدی پردرآمدتر مانند معلمان، پرستاران و کارگران متخصص نیز توان خرید برنج را از دست دادهاند. با ادامهی روند تورمی، کالابرگ تنها نقش مسکن موقت را ایفا میکند و نمیتواند بحران قدرت خرید را حل کند.
