پیامدهای حذف ایران از بازار جهانی چیست؟

مرتضی بهروزی فرد/ کارشناس انرژی

گسترش نیوز: حذف مطلق ایران از بازار جهانی یک دور از ذهن است. کشورمان سال‌هاست که در قامت یکی از بزرگترین تولید‌کنندگان بزرگ بازار جهانی نقش آفرینی می‌کند و هر چند تاکنون بارها در معرض تهدید و تحریم‌های ظالمانه قرار گرفته است اما هیچ گاه جایگاه خود را به عنوان یکی از پایه‌های اصلی تحولات انرژی جهان از دست نداده است.

با فرض اینکه اجماع جهانی پیرامون محدود کردن بازارهای هدف جمهوری اسلامی به وجود بیاید باز هم رقبا توان کاهش نفت ایران به زیر ۶۰۰ هزار بشکه در روز را نخواهند داشت. مورد بعدی سوابق ما و عملکرد کشور در شرایط پر فشار است. چند سال پیش قدرت‌های بین‌المللی توانستند میزان تولید نفت ایران را به کمتر از یک میلیون بشکه در روز برسانند اما چه اتفاقی برای بازار افتاد؟ قبل از برجام بازار حداقل در کوتاه مدت نتوانست جای صادرات ایران را بگیرد. اکنون روسیه به بالاترین سطح تولید خود پس از فروپاشی شوروی رسیده و در واقع پا را از ۱۱ میلیون بشکه فراتر گذاشته است. امریکا به بالاترین سطح خود حداقل در ۵۰ سال اخیر رسیده، عراق به شدت دنبال افزایش تولید هست و روزانه ۴ میلیون بشکه صادرات دارد. عربستان هم عملا بالای ۱۰ میلیون بشکه تولید و صادرات دارد و بارها ادعا کرده که ۱ میلیون بشکه به تولید روزانه خود می‌افزاید. از این رو، اگر مشکلات خود را در میادین مشترک با کویت حل کند می‌تواند این وعده را عملی سازد اما همه این فرمول‌ها در کوتاه مدت پاسخگو نیاز جهانی خواهند بود. یعنی عربستان نهایتا ۴ تا ۶ ماه توان تامین بازار را خواهد داشت!

باید در نظر داشته باشیم که حذف نفت و کاهش صادرات ایران از بازارهای جهانی تبعات بیشتری برای ایران خواهد داشت تا بازار جهانی! با توجه به توان کشورهای تولید کننده، ذخایر استراتژیک و مازاد کشورهای عضو OEC بازار می‌تواند شرایط پر فشار حتی کمبود عرضه و نرخ ۱۰۰ دلار را تحمل کند اما مسئله این است که ما برای دفع تبعات چه راه‌هایی پیش رو داریم؟ هنگامی که ۱ تا ۱.۵ میلیون بشکه از صادرات کشور کاهش یابد هر چقدر شاهد افزایش نرخ در بازار جهانی باشیم امکان جبران این کاهش تولید و فروش را نخواهیم داشت. با این توضیح که حتی اگر امکان فروش به‌دست آوریم ولی توان نقل و انتقال پول را نداشته باشیم دچار مشکلات اساسی خواهیم شد.

کالاهایی که اروپا قرار است در اختیار ما بگذارد چندان قابل حساب کردن نیستند. در نظر داشته باشیم که ما باید بتوانیم در برابر فروش نفت کالا بخریم. شرایطی که عراق هم آن را تجربه کرد. حجم کوچکی از تولید خود را صادر میکرد تا مایحتاج مردم را تامین کند. اروپایی‌ها به ما تضمین داده‌اند که نفت ما را خریداری می‌کنند اما این شرکت‌های آنان هستند که این کار را انجام می‌دهند و شرکت‌ها نیز در برابر اراده امریکا توان چندانی نخواهند داشت. دولت آلمان به عنوان مثال نمی‌تواند هیچ اعمال نظری بر روی شرکت‌های نفتی خود داشته باشد و قوانینی که وضع می‌کند الزام آور نیستند. هر شرکتی که کوچکترین مراوده‌ای با امریکا داشته باشد یا حتی از یک حساب دلاری بهره ببرد امکان ارتباط با ایران را نخواهد داشت. بنابراین، شرکت‌های فعال در سطح جهانی حتی اگر بخواهند نمی‌توانند با ما مراودات اقتصادی داشته باشند و این شرایط را پیچیده‌تر از آنکه به نظر می‌آید نشان می‌دهد. از این رو آنها به ما کالا خواهند داد و ترس از تنبیه امریکا شرایط را برای ایران نامناسب می‌کند. امیدوارم بتوانیم با مذاکره و دیپلماسی این موانع و مشکلات را از سر راه برداریم و بر این ابعاد ناکامی فائق آییم.