در ماههای پایانی سال، معمولاً تقاضا برای اجاره مسکن به دلیل جابهجاییهای شغلی و تحصیلی افزایش مییابد. این روند در شرایطی رخ میدهد که دهکهای پایین جامعه پیشتر نیز با دشواریهای جدی در تأمین هزینههای اجاره روبهرو بودهاند. افزایش نرخ تورم و کاهش قدرت خرید خانوارها، باعث شده است که حتی واحدهای کوچک و قدیمی نیز از دسترس بسیاری خارج شوند.
از سوی دیگر، رکود در بخش ساختوساز و کاهش عرضه واحدهای جدید، فشار مضاعفی بر بازار اجاره وارد کرده است. وقتی عرضه محدود باشد و تقاضا همچنان بالا بماند، طبیعی است که قیمتها روند صعودی پیدا کنند. این وضعیت برای دهکهای پایین جامعه به معنای افزایش نابرابری و محدودتر شدن گزینههای سکونتی است.
دهکهای پایین جامعه بخش عمدهای از درآمد خود را صرف اجاره مسکن میکنند. در سهماهه پایانی سال، این فشار اقتصادی بیشتر به چشم میآید زیرا هزینههای جاری خانوار نیز همزمان با شب عید افزایش مییابد. در چنین شرایطی، بسیاری از خانوادهها ناچار به انتخاب واحدهای کوچکتر یا مهاجرت به مناطق حاشیهای میشوند؛ تصمیمی که پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گستردهای دارد.
بانکها و نهادهای مالی نیز تاکنون نتوانستهاند تسهیلات مؤثری برای حمایت از مستاجران فراهم کنند. وامهای موجود یا با سود بالا ارائه میشوند یا شرایط دریافت آنها برای دهکهای پایین دشوار است. این خلأ حمایتی، نگرانیها را نسبت به آینده بازار اجاره در ماههای پایانی سال بیشتر کرده است.
یکی از مشکلات اصلی بازار اجاره، نبود سیاستهای پایدار و بلندمدت است. تصمیمات مقطعی و کوتاهمدت دولتها معمولاً نتوانستهاند تأثیر قابلتوجهی بر کاهش فشار بر مستاجران داشته باشند. در سهماهه پایانی سال، این بیثباتی بیشتر نمود پیدا میکند زیرا مالکان با استناد به شرایط تورمی، نرخهای جدیدی را پیشنهاد میدهند و مستاجران عملاً قدرت چانهزنی ندارند.
در نهایت، نگرانی دهکهای پایین جامعه از آینده بازار اجاره تنها به مسئله قیمت محدود نمیشود؛ بلکه امنیت سکونتی و ثبات زندگی خانوارها نیز در معرض تهدید قرار دارد. اگر سیاستهای حمایتی جدی در این حوزه تدوین نشود، احتمال افزایش نارضایتی اجتماعی و گسترش شکاف طبقاتی در ماههای پایانی سال بسیار بالا خواهد بود
در نبض امروز بازار اجاره، محلههای منتخب مناطق ۲۲گانه تهران در واپسین روزهای پاییز بهصورت رندوم مورد سنجش قرار گرفتهاست. براساس فایلهای ارائهشده به بازار آنلاین، برای آپارتمانهای اجارهای در محلههای تهران بهصورت میانگین به پولپیش حدود ۶۰۰میلیونتومان نیاز است.
بررسیهای ما نشان میدهد؛ مستاجران باید برای «اجارهبهای پیشنهادی» واحدهای مسکونی پایتخت بهصورت میانگین ماهانه ۲۱میلیون و ۱۰۰هزارتومان بههمراه ۵۹۹میلیون و ۳۰۰هزارتومان پولپیش پرداختکنند. تحقیقات میدانی انجامشده براساس فایلهای ارائهشده به بازار مسکن، حاکی از آن است در مناطق شمالی تهران، عمده واحدهای ارائهشده به بازار با متراژ بالاتر و سن بنای کم است.
براساس فایلهای مورد بررسی میانگین سن بنا در ۵ منطقه اول تهران، ۹.۵ سال با میانگین مساحت ۱۱۴ مترمربع است، این در حالی است که در مناطق جنوبی تهران متراژها کاهشیافته(۷۳.۸) و عمده فایلهای ارائهشده با سن بنای بالای ۱۰ سال(۱۱.۴) است، اگرچه فایلهای مورد بررسی بهصورت تصادفی انتخاب شدهاند، اما در مقایسه با میزان اجارهبها در آبان ماه، بازار روندی باثبات را نشان میدهد. براساس شاخص اجارهمسکن در آبان، میانگین «اجاره پیشنهادی» آپارتمانهای ارائهشده به بازار در محلههای منتخب مناطق ۲۲گانه، ۲۱.۲میلیونتومان اجاره ماهانه با پول پیش ۶۲۸میلیونتومان بودهاست.
