کارگران ایرانی در عراق و ترکیه رسماً بیچاره شدند

سمیه گلپور، رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگری، در گفتگویی با اشاره به موج مهاجرت کارگران ساختمانی به کشورهای همسایه گفته است: «کارگران ساختمانی که به کشورهایی مثل عراق می‌روند سه الی چهار برابر ایران درآمد دارند. یک کارگر حرفه‌ای ساختمان در عراق می‌تواند ماهانه دویست تا سیصد میلیون تومان کار می‌کند، در حالی که اینجا حتی با بالاترین مهارت‌ها هم به چنین رقمی نمی‌رسد. در واقع شروع این سیاست‌گذاری اشتباه از شورای عالی کار است که اعداد اشتباهی را عمداً یا سهواً مصوب می‌کند.»

صحبتهای گلپور مورد انتقاد برخی از فعالان کارگری است؛ آن‌ها می‌گویند کارگران ساختمانی به دلیلِ مجموع شرایط و فشارهای اقتصادی مجبور به مهاجرت می‌شوند اما این مهاجرت حتی برای کارگران متخصص چندان که گفته می‌شود خوشایند نیست. آن‌ها مجبورند از خانواده خود دور شوند و ماه‌ها برای رسیدن به حقوقی ناچیز و بدون بیمه کار کنند و اگر در آن کشورها دچار حادثه کار شوند از هیچ حمایتی، نه در داخل و نه در  کشور مقصد برخوردار نخواهند شد.

همین چند روز پیش، یک کارگر ساختمانی اهل «نوشه» کرمانشاه به نام «طالب برومندی» در اقلیم کردستان عراق دچار حادثه کار شد و درگذشت. از این دست حوادث، بارها در اقلیم کردستان عراق یا حتی در ترکیه اتفاق افتاده است.

میکائیل صدیقی، رئیس کانون انجمن‌های کارگران ساختمانی استان کردستان و عضو هیات مدیره کانون عالی کارگران ساختمانی کشور، به وضعیت کارگران ایرانی در کشورهای همسایه مانند عراق و ترکیه اشاره می‌کند و می‌گوید: کارگران ما در این کشورها با بی‌احترامی، بی‌سامانی و نبود برنامه‌ریزی مناسب از سوی دولت و وزارت کار مواجه هستند. تاکنون حتی یک نشست رسمی میان دولت و کنسولگری‌های ایران در کشورهای منطقه برای ساماندهی این کارگران برگزار نشده است.

وی ادامه داد: بایستی طرحی جامع تهیه و به وزارت کار ارائه شود تا کارگران ایرانی دارای کارت کار و کارت هویت معتبر باشند. این کارت‌ها باید مورد تأیید نهادهای کارگری در ایران قرار گیرد تا کارگران بتوانند در کشور مقصد به شکل قانونی کار کنند و از حداقل خدمات بهره‌مند شوند. متأسفانه شرایط کنونی چیزی جز استثمار و بردگی نیست و بسیاری از کارگران به دلیل بیکاری و شرایط دشوار اقتصادی داخل کشور، مجبور به مهاجرت کاری می‌شوند.

صدیقی تأکید کرد: واقعیت آن است که کارگران ایرانی در عراق یا ترکیه با دستمزدهای بسیار کمتر از استاندارد و بدون بیمه و قرارداد مشخص فعالیت می‌کنند. شرایط ایمنی و رعایت حقوق کارگران نیز در این کشورها مشابه و حتی وخیم‌تر از  شرایط ایران است و حوادث کاری فراوانی رخ می‌دهد. بسیاری از کارگران ساختمانی جان خود را از دست می‌دهند و خانواده‌های آنان با مشکلات انتقال اجساد و مسائل مالی مواجه می‌شوند.

درآمد ۲۰۰ میلیون تومانی غیرواقعی است

صدیقی با اشاره به صحبتهای گلپور در رابطه با درآمد ۲۰۰ میلیونیِ کارگران ماهر ساختمانی گفت: این ارقام غیرواقعی است. من با مستندات می‌توانم ثابت کنم چنین درآمدهایی وجود ندارد. بسیاری از کارگران ایرانی در عراق و ترکیه دستمزدی کمتر یا مشابه ایران دریافت می‌کنند، حتی گاهی دستمزدشان پرداخت نمی‌شود یا حقوقشان تضییع می‌شود. متأسفانه کارفرمایان در آنجا می‌دانند ارزش پول ایران پایین است و با به توجه به این موضوع به آن‌ها پول می‌دهند. برای نمونه، دستمزد روزانه گچ‌کاری در کردستان عراق ۵ هزار دینار است که رقمی تقریبا ۳۰۰ هزار تومان می‌شود که کارگران در تهران و استان‌های دیگر  نیز با همین رقم کار می‌کنند. بنابراین، مهاجرت بیشتر به دلیل شرایط دشوار اقتصادی داخل کشور صورت می‌گیرد، نه به‌خاطر درآمدهای نجومی.

صدیقی بیان کرد: ببینید الان هم در عراق و هم کردستان عراق سختگیری‌ها بالا رفته است. برای هر اقامت یک‌ساله یک میلیون و پانصد هزار دینار، یعنی چیزی حدود ۶۰ میلیون تومان، می‌گیرند. در حالیکه کارگران حتی توانایی مالی برای گرفتن اقامت یک‌ساله ندارند و مجبورند ماهی یکبار بروند و بیایند.

این فعال کارگری بیان کرد: کارگران ایرانی که به کشورهای همسایه‌ای مانند عراق و ترکیه مهاجرت می‌کنند، با مشکلات و دردسرهای بسیار مواجه هستند؛ ساماندهی هم در کار نیست.

کارگران مهاجر بدون ساماندهی استثمار می‌شوند 

رئیس کانون انجمن‌های کارگران ساختمانی کردستان در رابطه با علت این مهاجرت گفت: در کشور کار نیست و چون کارگران مهاجر  در ایران ساماندهی نمی‌شوند و نیاز به بیمه ندارند و به اصطلاح، کارگر ارزان قیمت به حساب می‌آیند، در نتیجه کارفرمایان آن‌ها را به کارگر ایرانی ترجیح می‌دهند.

صدیقی بیان کرد: همین شرایط را کارگر ایرانی در کشورهای اطراف دارد؛ متأسفانه بسیاری از کارگران ایرانی به دلیل شرایط اقتصادی و بیکاری در کشور، مجبور به پذیرش شرایط استثمار در کشورهای همسایه هستند. این در حالی است که کارگران افغانستانی نیز در ایران با مشکلات مشابهی مواجهند و انتظار می‌رود مسئولان مربوطه برای ساماندهی و صدور مجوزهای قانونی برای آنان اقدام کنند. ساماندهی و صدور مجوز برای کارگران ایرانی در کشورهای همسایه و بالعکس، می‌تواند از استثمار آن‌ها جلوگیری کرده و دستمزدها و شرایط قرارداد کاری را بهبود بخشد. وقتی کارگران ساماندهی شوند، دستمزد آن‌ها تغییر می‌کند و مسلما کارگری که ساماندهی نشده و بیمه نیست با دستمزد پایین‌تر کار می‌کند و به هم صنفی‌های خود لطمه می‌زند.

وی بیان کرد: ما برای کارگران مهاجر، به‌ویژه برادران افغانستانی، احترام قائلیم. اما انتظار داریم همان‌طور که ما در کشورهای دیگر خواهان سامان‌دهی و صدور مجوز کار هستیم، حضور کارگران مهاجر در ایران نیز ضابطه‌مند شود. همانطور که گفتم، در حال حاضر، بسیاری از کارگران مهاجر بدون بیمه و با دستمزد پایین کار می‌کنند و این موضوع بر سطح دستمزد و شرایط کاری کارگران ایرانی تأثیر منفی می‌گذارد. باز هم تاکید می‌کنم که اگر نظام مجوزدهی و سامان‌دهی اجرا شود، دستمزد و قراردادها شفاف‌تر خواهد شد و کارفرمایان امکان سوءاستفاده نخواهند داشت.

ایمنیِ کارگران در کشورهای اطراف پایین است

صدیقی در رابطه با وضعیت حوادث ساختمانی در کشورهای دیگر گفت: این موضوع، تفاوت چندانی با داخل کشور ندارد. چه در ایران و چه در عراق یا ترکیه، کارگران ساختمانی به دلیل نبود نظارت کافی و بی‌توجهی کارفرمایان به ایمنی، دائماً در معرض خطر هستند. در آنجا نیز کارفرما به دنبال سود خود است و ایمنی کارگر در اولویت قرار نمی‌گیرد.

وی بیان کرد: متأسفانه انتقال پیکر کارگران فوت‌شده نیز بسیار زمان‌بر است و گاهی تا هفته‌ها طول می‌کشد. خانواده‌های این کارگران در چنین شرایطی دچار رنج‌های سنگینی می‌شوند.

این فعال صنفی تاکید کرد: در مجموع، وضعیت فعلی کارگران ایرانی – چه در داخل کشور و چه در کشورهای همسایه – ناشی از بیکاری، شرایط اقتصادی نامطلوب، ضعف نظارت و نبود برنامه‌ریزی است. برای بهبود شرایط، ضروری است اقدامات عملی شامل ساماندهی، صدور مجوز کار، تأمین بیمه و نظارت بر ایمنی کارگران انجام شود و راهکارهای بلندمدت و عملی برای ارتقای وضعیت معیشتی و امنیت شغلی آنان تدوین شود.

زندگیِ سختِ کارگران با ۱۵ میلیون تومان

صدیقی در بخش دیگری از صحبتهایش به دستمزد کارگران ایرانی اشاره کرد و گفت: وقتی حداقل دستمزد در ایران حدود ۱۵ میلیون تومان است، کارگر چگونه می‌تواند زندگی خود را بگذراند؟ بیش از نیمی از این مبلغ صرف اجاره مسکن می‌شود. هزینه تحصیل فرزندان، درمان و رفت‌وآمد نیز به آن افزوده می‌شود. در حالی‌که دهه‌هاست وعده ساخت مسکن کارگری داده می‌شود، هنوز یک واحد مسکن کارگری برای کارگران ساختمانی ساخته نشده است. حتی تعاونی‌های کارگری نیز برای گرفتن مجوز با مشکلات جدی روبه‌رو هستند.

این فعال کارگری ادامه داد: اگر کارگری یک فرزند محصل داشته باشد، تنها هزینه لوازم مدرسه حدود هفت تا هشت میلیون تومان خواهد بود. علاوه بر این، هزینه‌های درمان و رفت‌وآمد نیز فشار مضاعفی بر کارگران وارد می‌کند و در نهایت، کارگران تنها برای زنده ماندن کار می‌کنند، نه برای داشتن زندگی باکیفیت.

او در پایان گفت: متأسفانه شورای عالی کار فقط سالی یک بار تشکیل جلسه می‌دهد و دستمزدی ثابت برای کل سال تعیین می‌کند، بدون اینکه به تورم نقطه‌به‌نقطه توجهی داشته باشد. در شرایطی که نرخ تورم به ۲۰۰ یا حتی ۳۰۰ درصد رسیده است، چگونه می‌توان با دستمزدی ثابت معیشت کارگران را تأمین کرد؟ مشکل دیگر این است که نمایندگان کارگری در شورا، پشتوانه واقعی از سوی کارگران ندارند و عملاً وابسته به دولت عمل می‌کنند؛ همین وابستگی موجب تضییع حقوق کارگران شده است.