ایران در آستانه بزرگترین بحران تاریخ | آینده تاریک شد فکری کنید

داده‌های برفسنجی ماهواره‌ای در ۱۸ آبان ماه، تصویری تکان‌دهنده از وضعیت منابع آبی ایران ترسیم می‌کند؛ پوشش برف در ارتفاعات کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۹۸.۶ درصد و در مقایسه با میانگین بلندمدت ۲۰ ساله، ۹۹.۸ درصد کاهش یافته است. کارشناسان این رقم را «افت بی‌سابقه» می‌نامند که می‌تواند پیامدهای ویرانگری برای کشور به همراه داشته باشد. 

افت بی‌سابقه پوشش برف؛ پیش‌درآمدی بر یک فاجعه 

این کاهش شدید برف، به معنای از دست رفتن اصلی‌ترین منبع ذخیره آب کشور است که به‌طور طبیعی و تدریجی در فصل بهار، سدها و رودخانه‌ها را تغذیه می‌کند. حالا با نبود این «سد طبیعی»، تأمین آب شرب شهرهای بزرگ در تابستان پیش‌رو با محدودیت‌های شدید، افت فشار و حتی قطعی دوره‌ای مواجه خواهد شد. بخش کشاورزی که ستون فقرات امنیت غذایی است نیز از این وضعیت مصون نمانده و کاهش آب سطحی، احتمال کاهش سطح زیرکشت و افت تولید محصولات استراتژیک را به شدت افزایش می‌دهد. 

از سدهای خالی تا شیرهای خشک؛ زنجیره بحران آب 

هم‌زمان با افت منابع سطحی، فشار برای برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی افزایش می‌یابد؛ روندی که خطر فرونشست زمین، کاهش دبی چاه‌ها و خشک شدن قنوات تاریخی را به همراه دارد. این در حالی است که محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو، وضعیت سدهای کشور را «نگران‌کننده» توصیف کرده است. به گفته او، سد کمال‌صالح عملاً خالی شده، چهار سد اصلی تهران به کمترین سطح خود در تاریخ رسیده و آورد سد شهید کاظمی بوکان، منبع اصلی آب تبریز، از بیش از یک میلیارد مترمکعب به تنها ۳۰۷ میلیون مترمکعب کاهش یافته است. حجم آب سد دوستی، تأمین‌کننده اصلی مشهد نیز به کمتر از پنج درصد رسیده است. 

خطر فرونشست و تنش آبی؛ هشدار برای آینده کشور 

پیامدهای این بحران فراتر از کمبود آب شرب است. کاهش برف به معنای خشک‌تر شدن خاک، افزایش فرسایش و شکل‌گیری کانون‌های جدید گردوغبار است که اکوسیستم‌های آبی و زیستگاه‌های حیات‌وحش را نابود می‌کند. کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت تداوم این وضعیت، پایداری منابع آب به‌شدت کاهش یافته و احتمال بروز تنش‌های آبی، محدودیت‌های توسعه و حتی جابه‌جایی جمعیت در برخی مناطق وجود خواهد داشت. این وضعیت شکننده، لزوم اجرای فوری برنامه‌های دقیق مدیریت مصرف، تقویت زیرساخت‌ها و سیاست‌گذاری‌های سختگیرانه را برای جلوگیری از یک فاجعه ملی دوچندان می‌کند.