فوتبال؛نه فقط به عنوان یک ورزش

امیرمحمد خطیبی

کارشناس اشتغال

فوتبال، ورزش بسیار عجیب انگلیسی که امروزه به دور از جنس، سن، نژاد، فرهنگ، دین و ملیت پرطرفدارترین و مهیج ترین ورزش دنیاست. اما راز این ورزش در کجاست؟ چرا این ورزش اینقدر نزد مردم محبوب است؟ بازی فوتبال شباهت بسیار زیادی به زندگی ما انسان ها دارد به طوری که در این ورزش شانس و قطعیت به طور شگفت انگیزی با هم آمیخته شده اند. فارغ از برد و یا باخت در این ورزش می‌توان مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را مشاهده کرد.

جمع آوری بازیکنان درسراسر دنیا در قالب تیم های باشگاهی می‌تواند نشان از آمیخته شدن فرهنگ کشورها باشد؛ مثلا تیم های باشگاهی یک کشور، طرفداران غیر ملی دارند؛ یا یک بازیکن مسلمان مصری در نظرسنجی های انگلیسی به عنوان محبوبترین بازیکن لیگ انگلیس انتخاب میشود که سبب تبلیغات مثبتی برای مسلمانان می‌شود. همچنین در سطح ملی مربی ای مجبور می‌شود که هدایت تیمی را در مقابل تیم ملی کشورش(مثل مربی ایران) برعهده بگیرد. سرمایه گذاری های کلان و بمباران تبلیغاتی توسط شرکت ها به راه می افتد. در کنار همه این هیاهوها، نود دقیقه بازی تقابل 22 نفر در مقابل هزاران هزار تماشاچی مستقیم و میلیون ها نفر غیر مستقیم با تمام فراز و نشیب هایش اتفاق می افتد. با نگاه سیستمی می‌توان این بازی را با یک سازمان نیز مقایسه کرد. مثلا فرض کنیم که مربی یک تیم: مدیر سازمان، بازیکنان: کارمندان صف و ستادی، داور: نهاد قانون گذار، تماشاچیان: مشتریان و تیم های حریف هم رقبای سازمان باشند. در این بین مربی بسته به شرایط و با توجه به توانایی های تیم استراتژی مناسب را اتخاذ و به دنبال بدست آوردن نتایج مناسب است. بعضی از مربیان فقط به نتیجه و یا بازی تماشگرپسند و بعضی ها علاوه بر نتیجه به ارائه بازی زیبا فکر می‌کنند. این بدان معناست که بعضی از تیم ها کارا هستند، یعنی خوب بازی می‌کنند و براین باورند که با خوب بازی کردن نتیجه مطلوب نیز کسب می‌شود. برخی دیگر اثر بخش هستند و به هر نحوی به دنبال نتیجه گرفتن هستند و بعضی نیز بهره ور هستند که همزمان به دنبال ارائه بازی زیبا و اخذ نتیجه هستند. یک مربی خوب می‌داند با تحلیل دقیق نقات قوت، ضعف، فرصت و تهدید و همچنین دارایی ها و سرمایه های خود و بسته به شرایط در هر مسابقه استراتژی متفاوت را وضع کند. مثلا بازی در خانه یا بیرون از خانه، بازی در گرما یا در ارتفاع، بازی در زمین سفت یا زمین گل‌آلود، همگی روی آرایش و تاکتیک‌های مسابقه تاثیر می‌گذارد و این امر نشان از انعطاف پذیری آن هاست. برخی از مسابقات مهمتر از بقیه هستند؛ برخی را باید برد، برای برخی دیگر یک مساوی خوب است. برای هر مسابقه ای، این بر عهده مربی است که برای این تاکتیک‌ها، بهترین ترکیب را با توجه به پتانسیل‌های موجود بازیکنان بچیند. ناگفته نماند که شانس و اقبال نیز تاثیرات خود را دارد. هر تیم برای رسیدن به اهداف خود نیازمند دانش، تلاش، استراتژی و هماهنگی هستند.

بنابراین مانند یک سازمان مسائلی همچون کارایی و اثر بخشی، دارایی و سرمایه، استراتژی های بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت، کارگروهی سرمایه انسانی، سیستم پاداش و تنبیه، اخلاق، مشتری مداری اخلاق، رعایت قوانین و... با فوتبال نیز عجین است. حتي ميتوان فوتبال را همچون نظریه ١:٩:٩٠ آقاي تيلور ديد به گفته ايشان تنها يك درصد از افراد جامعه از هر موج چه مثبت و چه منفي بهرهبرداري ميكنند و ٩ درصد بعدي نيز از موج هاي موجود بهره ميبرند ولي كمتر و مابقي تماشاگران هستند، در فوتبال نيز اين اصل صدق ميكند به طوريكه يك درصد از بازيكنان سرنوشت ساز هستند و ٩ درصد همراه و كمك كننده و مابقي تماشاگران هستند.

علاوه بر این می‌توان تاثیرات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی این بازی را در سطح کلان بررسی کرد. یکی از دستاورد های این بازی ایجاد سرمایه اجتماعی است. بعد از برد تیم ملی، پس از مدت ها دوباره آن روحیه شعف و سرور در میان مردم زنده شد؛ گویی مردم فارغ از قوم، نژاد،گویش و زبان تمام مشکلات اقتصادی کشور را فراموش کرده و با شادی همگانی یک بار دیگر درکنارهم خوشحالی کردند. علاوه بر ایجاد سرمایه اجتماعی، این ورزش می‌تواند سرمایه نمادین نیز ایجاد کند. برای مثال می‌توان به زلزله کرمانشاه اشاره کرد و اینکه عموم مردم به یکی از بازیکنان تیم ملی اعتماد کردند و فرهنگ زیبای گلریزان را برای کمک به هموطنان اجرا کردند. همچنین بسیاری از شرکت ها از بازیکنان سرشناس برای برنامه های برندینگ خود و جلب اعتماد مشتریان استفاده می کند. در خصوص مسائل فرهنگی بسیاری از بازیکنان تیم ملی در حال حاضر در بسیاری از تیم های اروپایی بازی می‌کنند که با اشاعه فرهنگ زیبای ایرانی توانسته اند، جمعیت بسیار زیادی را ترغیب به بازدید از ایران کنند.

امروزه دیگر نمی‌توان به فوتبال نگاه صرفا ورزشی داشت. جام جهانی که بالاترین سطح بازی های فوتبال را دارد، درکنارش مسائل اقتصادی و اجتماعی فراوانی نهفته است. کشوری که میزبان می‌شود علاوه بر اخذ سرمایه مناسب از فیفا، فرصت مناسبی جهت ترویج فرهنگ و همچنین جذب سرمایه گذاری های کلان می یابد. همچنین اگر قبول کنیم که هر توریست، هشت شغل ایجاد می‌کند، ورود هجمه بالای توریست ها از سراسر دنیا به یک کشور می‌تواند سرمایه کلانی را به یکباره وارد کشور کند و بسیاری از گره های اقتصادی کشور میزبان را برطرف کند. بسیار اتفاق اقتاده که دو کشور در تقابل سیاسی با یکدیگرند ولی تیم های ملی‌شان به مصاف یکدیگر می‌روند و به صورت اخلاقی با یکدیگر به مسابقه می پردازند. بدین ترتیب در انتها می‌توان گفت با الهام گرفتن از این بازی پر رمز و راز می‌توان نگاه سازمانی به مدیریت را تغییر داد.