شوراها در مسیر توسعه سیاسی و حکمرانی مطلوب

۹اردیبهشت سالروز فرمان تاریخی امام خمینی مبنی بر تاسیس شوراهای اسلامی شهر و روستا در راستای توسعه سیاسی کشور و افزایش نقش مردم در اداره حکومت های محلی، رویدادی مهم و قابل تامل به شمار می آید؛ شاید برای نسل جوان امروز به دلیل نهادینه شدن نهادها و فرایندهای دموکراتیک در کشور این نهادها عادی به شمار اید، اما تشکیل بسیاری از این نهادها به صورت واقعی و برخواسته از خواست و بطن مردم، از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی در سال ۵۷به شمار می آید.

تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نهادی به نام انجمن شهر به مشابه آنچه امروز به عنوان شوراهای اسلامی شهر و روستا خوانده می شوند، وجود داشتند اما با تدقیق و بررسی نحوه تشکیل، نحوه انتخاب اعضا و کارکرد آن تفاوت آن با نهادهای دموکراتیک فعلی به راحتی شناخته می شود. تنها مروری بر دو انتخابات اخیر در شورای شهر تهران نشان می دهد هر بار نظر و خواست مردم تا چه اندازه می تواند در ترکیب و گرایش سیاسی اعضای شورا و مدیریت شهری موثر باشد، نکته ای که در دوران رژیم گذشته به چشم نمی آمد و انتخابات فرمایشی و غیرواقعی ترکیبی معمولا گزینشی، غیرمردمی و ثابت را برای انجمن شهر و روستا مشخص می کردند.

از این رو تشکیل شوراها را باید در ادامه تعمیق و تقویت دموکراسی و افزایش نقش مردم در اداره حکومت به شمار آورد، گرچه در فرایند تصویب و تشکیل شوراها چالش ها و مسائلی وجود داشت که می توان امیدوار بود به مرور زمان و آسیب شناسی آن به شرایط مطلوب رسید، یکی از چالش های تشکیل شوراها این بود که نهاد شورا رد قیاس با سایر ارکان و نهادهای مورد اشاره در قانون اساسی به دلایل مختلف با دو دهه تاخیر به مرحله اجرا رسید، از این رو بسیاری از ماموریت ها، اختیارات و شرح وظایف نهاد شورا پیش از تشکیل این نهاد در میان سایر نهادها و ارکان اداره کشور تقسیم شده بود، موضوعی که باعث شده، مدیریت شهری برخواسته از دل شوراها، از مدیریت یکپارچه شهری فاصله داشته باشد و به عنوان یک مطالبه مهم جامعه شورایی در دو دهه گذشته از نهادهای بالادستی پیگیری شود.

به عنوان فردی که تجربه حضور در عرصه مدیریت شهری و شوراها را دارم، از محاسن و دستاوردهای نهاد شورا به صورت میدانی و ملموس آگاهی دارم، مجموعه مدیران و نیروهای مدیریت شهری به دلیل تمرکز بر حوزه اجرا و کار میدانی به صورت ناخودآگاه زا فضای سیاست گذاری و نگرش های کلان فاصله می گیرند، حال آن که در نهاد شورا از قضا تمرکز بر روی رویکردهای استراتژیک، سیاستگذاری، ریل گذاری و برنامه ریزی های بلندمدت است، فارغ از دو وظیفه مهم نظارت و تقنین، وجود نهاد شورا در کنار مدیریت شهری به پختگی، و بلوغ مدیریت شهری کمک می کند و به نوعی نیروی مکمل مدیریت شهری در عرصه خدمت به شمار می آید. از سویی نظارت اعضای شورا بر عملکرد شهرداری و برنامه های مدیریت شهری با همه کاستی ها و نواقص آن می تواند در شفافیت عملکرد، کاهش فساد، مطالبه گری شهروندان و پاسخگویی مدیران شهری موثر و مفید باشد.

با چنین برداشتی از نهاد شورا، تقویت نهاد شورا یک اصل جدی و ضروری برای توسعه سیاسی و ارتقای سطح حکمرانی مطلوب است، جامعه بزرگ شورایی کشور باید با تکیه بر تجارب سه دهه گذشته و به ویژه پیگیری جدی لایحه مدیریت یگپارچه شهری و نهایی کردن آن نهاد شورا را به یک نهاد موثر و بالغ در کنار سایر نهادهای و ارکان نظام تبدیل کند، نکته ای که به بقیه باعث افزایش سطح رضایتمندی و کارکرد مدیریت شهری نیز خواهد شد.