افزایش رایزنان بازرگانی با تامین مالی ممکن می‌شود
بودجه نداریم
کی از مهم‌ترین مسیرها برای رشد صادرات غیرنفتی و توسعه روابط تجاری با کشورهای دیگر، داشتن یک نقشه راه و بازارسازی در کشورهای هدف است.
یمتاسفانه با توجه به اینکه اقتصاد ایران هیچ‌گاه یک اقتصاد صادرات‌محور نبوده و صادرات در اولویت‌های دسته چندم، رده‌بندی‌شده است. برای ترسیم نقشه راه و پایدار کردن روابط و پیوندهای تجاری با کشورهای دیگر حتی کشورهای همسایه اقدام علمی خاصی از سوی دولت‌های مختلف انجام نشده است. در این بین یکی از اهرم‌هایی که می‌تواند از طریق بازاریابی و بازارسازی، پیوندهای تجاری را پایدار کرده و به جذب سرمایه و رفت‌وآمد هیأت‌های تجاری کمک کند، رایزنان بازرگانی هستند. رایزن بازرگانی به فردی گفته می‌شود که به عنوان وابسته تجاری در کشور هدف شناخته می‌شود و به شناسایی اطلاعات بازارها و چگونگی ورود به آنها می‌پردازد. در واقع رایزن بازرگانی به‌عنوان نماینده دولت و دیده‌بان تجاری کشور در بازار محل ماموریت، به‌منظور معرفی شفاف و عادلانه فرصت‌ها و اطلاع‌رسانی و ظرفیت‌های تجاری، فراهم کردن بستر صادرات محصولات ایرانی، تسهیل جذب سرمایه‌گذاری، کمک به برگزاری اجلاس‌های مشترک و همکاری در انعقاد قراردادهای تجاری و تفاهمنامه‌های مشترک و اقداماتی از این دست فعالیت می‌کند.
۷۵ رایزن بازرگانی در کشورهای مختلف
اگرچه ایران طی سال‌های گذشته تا امروز در مجموع ۷۵ رایزن بازرگانی در کشورهای مختلف داشته است اما با توجه به بروز رخدادهای مختلف همچون تشدید تحریم‌ها، شیوع کرونا و البته عدم توجه کافی به اهمیت نقش رایزنان بازرگانی در توسعه روابط تجاری و عدم اختصاص بودجه کافی، تعداد رایزنان به پایین‌ترین حد خود رسید، به‌گونه‌ای که در پایان دولت دوازدهمم تنها ۲ رایزن بازرگانی داشتیم. این در حالی است که کشورهای فعال در زمینه دیپلماسی اقتصادی مانند چین و آلمان به ترتیب ۲۲۱ و ۲۱۳ رایزن بازرگانی دارند.
۱۰ مرکز تجاری ایرانی در آفریقا فعال می‌شود
در آخرین خبرها مدیرکل دفتر افریقای سازمان توسعه تجارت از فعال شدن ۱۰ مرکز تجاری ایرانی در قاره افریقا تا پایان سال خبر داد و گفت: ۳ رایزن ایرانی مجوز خود را برای حضور در کشورهای افریقایی دریافت کرده‌اند. سید محمدصادق قنادزاده در رابطه با وضعیت اقتصادی ایران و آفریقا اظهار کرد: متاسفانه در چند دهه گذشته قاره افریقا در اولویت‌های تجاری ما نبوده و فرصت‌های بیشماری را از دست داده‌ایم.
وی با بیان اینکه رقبای ما به چشم فرصت به افریقا نگریسته‌اند و بدین منظور برنامه‌ریزی بلندمدت داشته‌اند، گفت: رقبا از ظرفیت‌های بی‌نظیر افریقا برای تامین مواد اولیه خود استفاده کرده‌اند ولی ما با شدت و ضعف در ادواری خاص به قاره آفریقا توجه کردیم ولی نه به‌گونه‌ای که قاره افریقا را به‌صورت راهبردی و به عنوان بازاری جدی بنگریم.
قنادزاده سیاست حال حاضر را توجه به بازارهای نوظهور و کمتر شناخته شده نظیر آفریقا و آمریکای جنوبی عنوان کرد و گفت: ستاد افریقا در سازمان توسعه تجارت به‌سرعت فعال و رفت‌وآمد هیات‌های تجاری و نیز حضور ایران در نمایشگاه‌های افریقایی تسهیل شد. به‌گونه‌ای که در بدو کار دولت سیزدهم هیچ رایزن بازرگانی در افریقا نداشتیم و امروز سه رایزن ایرانی مجوز خود را برای حضور در کشورهای افریقایی دریافت کرده‌اند که یکی مستقر و دو نفر دیگر به‌زودی استقرار می‌یابند.
مدیرکل دفتر افریقای سازمان توسعه تجارت ایران با بیان اینکه هیچ مرکز تجاری فعالی در ابتدای دولت سیزدهم در قاره افریقا نداشتیم، از فعال شدن ۱۰ مرکز تجاری تا پایان سال خبر داد که درحال‌حاضر ۷ مرکز مجوز خود را اخذ کرده و دو مرکز هم در شرف دریافت مجوز هستند.
به گفته قنادزاده ارتباطات خوبی هم با سفرا و تجار آفریقایی گرفته شده و مجموع ابزارهای اقتصادی پیش رو فرصتی را فراهم می‌کند تا عقب افتادگی از بازار بزرگ آفریقا تا حدی جبران شود.
افزایش تعداد رایزنان به ۲۵ نفر تا پایان سال
احمدرضا علایی طباطبایی معاون ارتقا کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران نیز در گفت‌وگو با مهر اظهار کرد: تعداد رایزنان بازرگانی در سال‌های مختلف متفاوت بوده اما با شروع به کار دولت جدید، تعداد رایزنان به دو رایزن کاهش یافته بود اما در ادامه با پیگیری‌های انجام شده و ساپورت دولت به ویژه در حوزه بودجه، تعداد رایزنان در پایان سال ۱۴۰۰ به ۷ نفر رسید.
وی با بیان اینکه فعلا هدف‌گذاری اعزام ۳۰ رایزن است، افزود: در سال ۱۴۰۱ نیز تاکنون تعداد رایزنان بازرگانی به ۱۲ نفر افزایش یافته که در محل ماموریت خود مستقر شده‌اند و ۱۳ رایزن دیگر هم در حال اعزام هستند؛ برآورد این است که تعداد رایزنان تا پایان امسال به ۲۵ نفر برسد. علایی ادامه داد: درحال‌حاضر در عراق، روسیه، چین (پکن)، عمان، آذربایجان، ارمنستان، پاکستان، قطر، هند، افغانستان، لبنان و بلاروس رایزن بازرگانی مستقر داریم.
وی اضافه کرد: ۱۳ نفری هم که تا پایان سال قرار است به عنوان رایزن بازرگانی اعزام شوند به کشورهای قزاقستان، آلمان، برزیل، افریقای جنوبی، الجزایر، امارات، چین (شانگهای)، ازبکستان، نیجریه، عراق (اقلیم)، اندونزی، کنیا و ترکیه می‌روند. دو سه نفر از این رایزنان در همین شهریور به کشور مقصد اعزام می‌شوند و مابقی هم در یک فرآیند ۳ الی ۴ ماه آینده اعزام می‌شوند.
معاون سازمان توسعه تجارت ایران در خصوص اینکه اغلب کشورهای خارجی بالای ۲۰۰ رایزن دارند، چرا تعداد رایزنان ما کم است، تصریح کرد: واقعیت آن است که برای اعزام رایزنان مشکل تامین بودجه داریم و درحال‌حاضر نیز با توجه به حمایت وزیر توانستیم تعداد رایزنان را افزایش دهیم. برای سال‌های بعد باید ببینیم چه اتفاقی در مسائل مالی میفتد.
وی گفت: همچنین باید اشاره شود که طبق ضوابط موجود رایزن حتما باید پرسنل رسمی و حقوق‌بگیر دولت باشد که اصلا این مسئله با وظایف رایزنی که ایجاد فضا و بازار برای بخش خصوصی است، همخوانی صد در صدی ندارد. بنابراین بخش خصوصی ما باید امکان اعزام رایزن را داشته باشد اما ضوابط ما اجازه این کار را نمی‌دهد. رایزنان کشورهایی همچون آلمان، کره و… فقط پرسنل دولت و کادر سفارت نیستند.
اصلاح دستورالعمل انتخاب رایزنان
وی تصریح کرد: دستورالعمل انتخاب و اعزام رایزنان ۴ سند بالادستی دارد یعنی باید قوانین تغییر کنند تا این دستورالعمل هم تغییر کند. برای تغییر قوانین هم باید از طریق مجلس اقدام کنیم که فرآیند طولانی است؛ به‌عنوان‌مثال یکی از این شرایط، شرایط اخذ گذرنامه سیاسی است که تغییر این شرایط زمان‌بر است.
علایی افزود: در برنامه داریم که دستورالعمل را تغییر دهیم و در چند جلسه دولت این موضوع را مطرح کرده‌ایم و بحث‌های کارشناسی هم شده و حتی در مجلس هم مطرح کرده‌ایم و مجلس هم پذیرفته اما باید روال خود را طی کند و دولت در قالب لایحه به مجلس ارسال کند.
رایزنان چگونه انتخاب می‌شوند؟
معاون ارتقا کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران همچنین در مورد جزییات انتخاب رایزنان بازرگانی، گفت: دستورالعملی تحت عنوان نحوه انتخاب و انتصاب رایزنان بازرگانی داریم که در اردیبهشت امسال در این دستورالعمل تجدیدنظر شد و سعی کردیم با حذف تعدادی از مراحل غیرضروری و موازی کردن برخی از فرآیندها، فرآیند انتخاب و اعزام رایزن را کوتاه‌تر کردیم که بر همین اساس قبلاً فرآیند اعزام ۶ ماهه بود اما هم اکنون به ۳ الی ۴ ماه رسیده است.
وی افزود: همیشه مرسوم بوده که رایزن بازرگانی پرسنل وزارت صمت، سازمان توسعه تجارت ایران باشد، بنابراین یکی از موارد اصلاحی بنا به نیازهای تجاری و اقتصادی وزارتخانه‌های دیگر این بود که به جز وزارت صمت از سه وزارتخانه جهاد کشاورزی، نفت و امور اقتصادی و دارایی نیز رایزن انتخاب می‌کنیم. در واقع دامنه شمول انتخاب و اعزام رایزن گسترش یافته است. این دستورالعمل از ابتدای امسال اجرا شد و از هفت رایزن اعزام شده، ۵ رایزن از وزارتخانه‌ای خارج از وزارت صمت انتخاب شده‌اند.
علایی در ادامه گفت: از جمله شرایط عمومی انتخاب رایزن باید به مواردی همچون پرسنل رسمی یک از ۴ وزارتخانه مذکور، تاهل، تسلط به زبان انگلیسی، داشتن مدارک تحصیلی دانشگاهی خاص، استخدام رسمی خدمات کشوری، داشتن اصالت و تابعیت جمهوری اسلامی ایران، داشتن حداقل ۷ و حداکثر ۲۵ سال سابقه کار و داشتن شرایط اخذ گذرنامه سیاسی اشاره کرد.
وی با بیان اینکه به دلیل اینکه یکی از شرایط عمومی، رسمی خدماتی بودن است طبیعتا دامنه شمول محدود می‌شود، افزود: یکی از اصلی‌ترین شرایط اختصاصی جذب رایزن، برگزاری آزمون به‌صورت مکتوب و حضوری است که باید نمره ۷۰ از ۱۰۰ را بگیرند و در این آزمون باید به ما احراز شود که این متقاضیان به موضوعات اقتصاد، اقتصاد بین‌الملل، تجارت، تجارت خارجی و مباحث مربوط به معاهدات، همکاری‌ها، همکاری‌های منطقه‌ای و سازمانی مسلط هستند.
معاون ارتقا کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران ادامه داد: پس از اینکه افراد نمره ۷۰ را کسب کردند به کمیته‌ای با ریاست سازمان توسعه تجارت دعوت می‌شوند که در این کمیته دو تن از معاونان وزیر صمت، روسای اتاق‌های بازرگانی و تعاون و معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه حضور دارند.
نزدیک ۳ درصد متقاضیان تایید صلاحیت می‌شوند
وی افزود: بنابراین مقررات نسبتا سخت‌گیرانه‌ای برای جذب رایزن داریم که مجموع این شرایط باعث شده نزدیک به ۳ درصد از متقاضیان انتخاب شوند.
علایی گفت: در مورد شرایط اختصاصی آسان نمی‌گیریم اما در مورد شرایط عمومی سعی کردیم آسان‌تر برخورد کنیم. یکی از موارد همان گسترش دامنه شمول وزارتخانه‌ها برای انتخاب رایزن بود، همچنین رشته‌های تحصیلی را گسترش دادیم. اما باز هم فرآیند انتخاب، فرآیند راحتی نیست.
۷ رایزن اقتصادی برای تجارت خارجی ایران کافی است؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد، ایران یکی از ضعیف‌ترین کشورها در خصوص اعزام وابسته تجاری به کشورهای هدف است؛ به نحوی که درحال‌حاضر به گفته علیرضا پیمان‌پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت تنها ۷ رایزن در کشورهای روسیه، چین، عراق، عمان، ارمنستان، آذربایجان و پاکستان مستقر هستند.هرچند در سال ۱۴۰۰، تعداد رایزنان از ۲ به ۷ نفر افزایش یافته است اما نسبت به کشورهای فعال در زمینه دیپلماسی اقتصادی مانند چین با ۲۲۱ نفر و آلمان نیز با ۲۱۳ رایزن بازرگانی، این تعداد رایزن برای کشور بسیار کم است و باید تعداد و سطح مأموریت‌های رایزن‌های اقتصادی افزایش یابد.
بنابر اظهارات احمد حسینی فرد، عضو هیات مدیره اتاق صادرات و واردات اتاق ایران باوجوداینکه ظرفیت لازم برای توسعه روابط تجاری در منطقه بسیار بالا ارزیابی می‌شود اما رایزنان بازرگانی ایران حرفه‌ای نبوده و ضروری است که در کمترین زمان به مشاورانی توانمند و حرفه‌ای تبدیل شوند.
به گفته وی رایزنان ایرانی در کشور عراق تنها دو نفر هستند، این درحالی است که تعداد رایزنان ترکیه‌ای در این کشور به ۲۱ نفر می‌رسد؛ بنابراین دولت و بخش خصوصی باید یک برنامه راهبردی عملی را جهت توسعه تجارت خارجی تدوین و اجرایی کنند.
سخن پایانی
اهمیت تجارت خارجی در رشد و پیشرفت کشورها مسئله‌ای انکارنشدنی است، به‌گونه‌ای که سهم آن در تولید ناخالص دنیا از رقم ۵ درصد در سال ۱۹۵۰ به بیش از ۲۰ درصد در سال‌های اخیر رسیده است. بنابراین با توجه به نقش بسیار مهمی که رایزنان بازرگانی در توسعه روابط تجاری و بازارسازی در کشورهای هدف دارند، بهتر است دولت سیزدهم برخلاف دولت‌های قبلی، نسبت به این حوزه حساسیت بیشتری داشته باشد و افزایش تعداد رایزنان بازرگانی را به‌صورت جدی‌تر در دستور کار قرار دهد.
ارسال نظر