تحریم ذهنیت ما را اصلاح کرد!

طی یک قرن اخیر، استراتژی‌های صنعتی مسیر توسعه اقتصادی کشورها را هموار کرده است. مهم‌ترین دلیل رشد اقتصادی و بهبود استانداردهای زندگی بسیاری از کشورها توسعه صنعتی آنها بوده است. وجود بخش صنعت به عنوان یکی از مراحل اساسی در توسعه ملی، افزایش درآمدها و تامین ماشین‌آلات، ابزار و مواد مورد نیاز برای ایجاد زیرساخت‌های مدرن و مسکن اهمیت این بخش را آشکار می‌کند. بخش صنعت محرک اصلی رشد، موفقیت و نوآوری کشورها محسوب می‌شود. این بخش علاوه بر ایجاد ارزش‌افزوده بیش از سایر بخش‌های اقتصاد منجر به ایجاد اشتغال خواهد شد. ارزش‌افزوده، اشتغالزایی، تحریک نوآوری و پاسخگویی به نیازهای مصرف‌کنندگان عوامل کلیدی رشد اقتصادی بلندمدت و پایدار هستند. جریان قوی نوآوری در زمینه مواد اولیه، فناوری اطلاعات و فرآیندهای تولید و ساخت، آفرینش فرصت‌های جدید برای طراحی و ساخت محصولات و خدمات جدید ازجمله مواردی است که به واسطه بخش صنعت منجر به رشد اقتصادی کشور خواهد شد.

اما مهم ترین موانع رشد صنعتی و تجاری‌سازی صنعتی در کشور چیست؟ خبرنگار گسترش نیوز در همین رابطه گفتگویی را با حسین مدرس خیابانی مدیرعامل شرکت گروه مدیریت سرمایه گذاری امید و سرپرست سابق وزارت صمت ترتیب داده و نظر وی را در این خصوص جویا شده است که در ادامه مطالعه خواهید کرد.

مدرس خیابانی در ابتدای این گفتگو به تشریح موانع رشد صنعتی و تجاری‌سازی صنعتی در کشور پرداخت و گفت: به عقیده من “موانع فکری” بزرگ‌ترین مانعی است که موجب شده تا ما نتوانیم در حوزه صنعت (مخصوصاً صنایع غیرنظامی) کشور رشد چشمگیری داشته باشیم. ما هیچ مانعی به جز موانع فکری در کشور نداشته‌ایم. کشور ایران دارای منابع غنی معدنی، فیزیکی، ماشین‌آلات و تجهیزات، انسان افزار، سخت‌افزار، مغز افزار و همچنین منابع عدیده بانکی، مالی و اطلاعاتی و منابع دانشی است؛ اما متاسفانه عاملی که هماهنگ‌کننده این منابع در راستای یکپارچه‌سازی آنها باشد، وجود نداشته است.

فرصت بزرگ تحریم برای ما

سرپرست سابق وزارت صمت افزود: باید اذعان داشت که ما اعتماد به نفس و خودباوری لازم را نداشتیم. سابق بر این ما بر این باور بودیم که باید منتظر باشیم تمام فناوری‌های مورد نیاز از سایر کشورها به ما برسد. خوشبختانه فرصت تحریم موجب شد بخشی از ذهن معیوب ما اصلاح شود. فارغ از مسائل تحریم در بسیاری از موارد مشاهده می‌شد که خارجی‌ها حاضر نبودند حتی در قبال دریافت پول، فناوری خود را به ما انتقال دهند.

وی با اشاره به اینکه نهضت ساخت داخل نقطه قوت استراتژی صنعتی کشور بود، گفت: من از همین طریق اعلام می‌کنم که در بسیاری از مواقع ما تولیدکننده و صنعتگر نیستیم و به نحوی می‌توان گفت که ما اوپراتور هستیم. تا زمانی که ما ماشین ساز و تجهیز ساز نشویم نمی‌توانیم ادعا کنیم که صنعتگر شده‌ایم. این که ما ماشین‌آلات و تجهیزات را از خارج از کشور وارد می‌کنیم و در نهایت توسط همان ماشین‌آلات به محصول نهایی می‌رسیم چه فایده‌ای برای ما دارد؟ بنابراین ما اوپراتور آن ماشین‌آلات و تجهیزات هستیم.

مدرس خیابانی افزود: به نظر من در این سال‌های اخیر در حوزه بومی‌سازی و ساخت داخل بخش‌های مختلف صنعت کشور به نتایج فوق‌العاده‌ای دست یافته‌ایم. چه کسی باور می‌کرد پس از خروج سامسونگ و ال‌جی از بازار لوازم‌خانگی کشور ما در ساخت یخچال، فریزر، تلویزیون و ماشین لباسشویی به این دستاوردهای بزرگ برسیم؟ خوش‌بینانه‌ترین افراد نیز بر این باور بودند از آنجا که در صنعت لوازم‌خانگی تجربه‌ای نداریم به موفقیتی در این حوزه نخواهیم رسید. بسیاری از افراد معتقد بودند که به دلایل مختلف مانند صرفه در مقیاس و مواردی از این قبیل ساخت این محصولات در کشور صرفه اقتصادی نخواهد داشت. اما امروزه می‌بینیم که ساخت لوازم‌خانگی ایرانی به امری شدنی تبدیل شده است. خوشبختانه امروزه مردم به این باور رسیده‌اند که لوازم‌خانگی فقط برندهای خارجی نیستند و کالاهای ساخت داخل نیز می‌توانند پا به پای این برندها حرفی برای گفتن داشته باشند.

مدیرعامل شرکت گروه مدیریت سرمایه گذاری امید عنوان کرد: بنابراین می‌توان گفت بزرگ‌ترین مانعی که موجب شد تا ما به صورت شایسته و بایسته در حوزه صنعت کشور به جایگاه واقعی خود نرسیم این بود که ما به دارایی‌های خود فکر نکردیم و به داشته‌های خود اتکا نکردیم و خودباوری نداشتیم. ما باید رگه‌های سیاه وابستگی صنعت به خارج از کشور را حذف کنیم تا از این طریق شاهد تسریع در رشد صنعتی و تجاری‌سازی صنعت کشور باشیم.

موانع تجاری صنایع های‌تک

سرپرست سابق وزارت صمت در بخش دیگری از صحبت‌های خود به موانع تجاری صنایع های‌تک اشاره کرد و گفت: به عقیده من عدم توازنی در دستیابی به صنایع‌ های‌تک در کشور ما وجود دارد. ما به دلیل تمرکز یا ثبات مدیریتی در برخی از صنایع ‌های‌تک به راحتی به فناوری‌های مورد نیاز، دست پیدا کرده‌ایم. امروزه بخش عمده‌ای از توسعه‌ای که در صنایع نظامی کشور به وجود آمده مرهون ثبات مدیریتی است که در این بخش وجود دارد. متاسفانه این ثبات در مجموعه دولت وجود نداشته و به همین دلیل بخشی از حوزه‌های اقتصادی و غیرنظامی کشور به صورت شایسته و بایسته توسعه پیدا نکرده است.

مدرس خیابانی افزود: از سمت دیگر در برخی از صنایع از نظر دستیابی به فناوری‌ها به شدت فقیر هستیم. از این موضوع نتیجه می‌گیریم که دانش، هوش، استعداد و دانشگاه‌های داخلی قابلیت دسترسی به فناوری را دارند و این ما هستیم که نتوانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها استفاده بهینه داشته باشیم. متاسفانه ما نتوانستیم در صنایعی که امروزه در دستیابی به فناوری آن‌ها عقب‌مانده هستیم مدیریت واحد داشته باشیم. باید اذعان داشت که ما در شناسایی قابلیت‌های خود و بارور کردن انگیزه نخبگان کشور نیز نتوانستیم به صورت موفق عمل کنیم.

وی در ادامه به تولید محصولات صادرات محور نیز اشاره کرد و گفت: برخی موارد ضربه‌هایی سنگین بر پیکره صادرات ما وارد کرد. یکی از این موارد تحریم بود. تحریم موجب شد که مراودات تجاری کشور به شدت محدود شود. یکی از سازوکارهای پشتیبانی از صادرات زیرساخت‌های بانکی و حمل‌ونقل است. به طور حتم وقتی تمام بخش‌های اقتصادی کشور تحریم باشد صادرات نیز تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. وقتی به صادرات لطمه وارد شود تولیدکننده نیز از تولید محصولات و کالاهای صادرات محور منصرف خواهد شد.

مدیرعامل شرکت گروه مدیریت سرمایه گذاری امید با اشاره به افزایش قیمت دلار در ماه‌های گذشته تصریح کرد: افزایش نرخ ارز موجب شد که بخشی از این ضرر جبران شود. همواره یکی از چالش‌های موجود در صادرات کشور پایین بودن نرخ ارز بود. از آنجا که ارز کشور متناسب با تورم داخلی افزایش پیدا نمی‌کرد با افزایش هزینه‌های داخلی و ثبات نرخ ارز، صادرات صرفه اقتصادی نداشت. با افزایش قیمت دلار وضعیت صادراتی به وجود آمد ولی به دلیل ضعف در زیرساخت‌ها و تحریم‌ها موفق نشدیم آن‌چنان که باید و شاید از ظرفیت تولیدات صادرات محور استفاده کنیم. امروزه این موضوع برای همه صنعتگران روشن شده است که برای تولید کالاها باید نگاهی به خارج از مرزها داشته باشند و بتوانند با رقبای خارجی رقابت کنند.

احیای مجدد برجام

مدرس خیابانی همچنین در بخش پایانی صحبت‌های خود به فرض احیای مجدد برجام اشاره کرد و گفت: ما باید در وهله اول از تمام زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های داخلی نهایت استفاده را ببریم و در این میان اگر روزنه‌های بیرونی مانند برجام به نتیجه رسید می‌توانیم این ظرفیت‌ها را تقویت کنیم. اینکه ما تمام اقتصاد و صنعت کشور را معطل کنیم تا ببینیم بیرونی‌ها چه تصمیمی برای ما خواهند گرفت تفکری منطقی نیست. ما به قدری باید پرقدرت شویم که احتیاجی به دیگران نداشته باشیم.