ایران مجبور به پذیرش برجام است/ تاثیر شرایط منطقه بر مذاکرات

برنامه راهبردی جامع اقدام مشترک یا به اختصار برجام که توافق جامع و نهایی هسته‌ای وین و در غرب و یا توافق هسته‌ای ایران نامیده می‌شود، برنامه‌ای است که در راستای توافق بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ بسته‌شد.

برجام می‌توانست از همان ابتدا، یک توافق مثبت برای طرفین مذاکره باشد اما ترامپ ( رئیس‌جمهوری امریکا ) با پاره کردن آن، قرارداد را نادیده گرفت و اعلام کرد که نسبت به بندهای این توافقنامه پایبندی ندارد. در ادامه روند مذاکرات اندکی قدرت گرفت و کشورهایی که برجام را قبول داشتند پای میز مذاکره آمده و این روند کند مذاکرات تا کنون ادامه پیدا کرده است. اما مدت زمانی می‌شود که بسیاری، صحبت از مرگ و پایان برجام کرده‌اند.

بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که برجام همچنان زندهد است و می‌تواند به نتیجه برسد. ایران راهی به جز قبول برجام ندارد تا بتواند از شرایط سخت اقتصادی خارج شود. اما روی دیگر برجام بحث FATF قرار دارد و گفته شده قبول کردن اف‌ای تی اف، یکی از مقدمه‌های برجام خواهد بود.

مرگ برجام اعلام نشده است

علی بیگدلی، کارشناس روابط بین‌الملل در ارتباط با نظریه‌های جدید پیرامون پایان برجام به گسترش نیوز گفت: هنوز هیچ مقام رسمی چنین موضوعی را اعلام کرده است که برجام به پایان کار خود نزدیک شده و دیگر موضوع مورد بحث میان کشورها نیست. همچنین ضوایط لازم بر روابط بین‌الملل نیز، دولت‌ها تایین نخواهند کرد که چنین روابطی به طور ناگهانی قطع شود. پس باید گفت برجام همچنان موضوع مورد بحث کشورها به ویژه کشورهای طرف برجام است و تاکنون هیچ مقام مسئولی از هیچ کشوری، پایان برجام یا درواقع مرگ برجام را اعلام نکرده است.

بیگدلی ادامه داد: باید به شرایطی که در منطقه به وجود آمده است اشاره‌ای کرد که این اتفاق تاثیر خود را بر روی روند برجام گذاشته است. جنگ میان اسرائیل و غزه، توانسته است تا حدودی مذاکرات برجام را تحت تاثیر قرار دهد. شرایطی که در منطقه به وجود آمده، شرایط برجام را دچار یک بی‌سر و سامانی کرده و از طرف دیگر، به دلیل آنکه سطح انتظارات ایران در این مذاکرات بسیار بالا است و همچنین مشکلاتی که جو بایدن با کنگره دارد، بحث برجام در هاله‌ای از فراموشی قرار گرفته است. همچنین ناگفته نماند که بحث دیگری که سبب شده تا برجام کمی از روند سریع خود خارج شده است، فشار شدید کنگره بر روی رئیس‌جمهوری ایالات متحده است.

وی گفت: نکته‌ای که باید به آن دقت داشت این است که هیچ کدام از طرفین، یعنی نه ایران و نه امریکا، پایان برجام برا اعلام نکرده‌اند. بنابراین باید منتظر ماند تا وضعیت خاورمیانه مشخص شود تا طرفین بتوانند به صورت مجدد درباره مذاکرات برجام صحبت کنند. اما تا زمانی که جنگ اسرائیل و غزه ادامه داشته باشد، نمی‌توان درباره برجام تصمیم درستی گرفت.

این کارشناس روابط بین‌الملل در ادامه این گفت‌وگو به گسترش نیوز گفت: البته بسیاری از گمانه زنی‌ها حکایت از آن دارد که ایران منتظر مشخص شدن رئیس‌جمهوری بعدی امریکا مانده و سعی دارد تا نزدیک انتخابات ایالات متحده صبوری کند. چراکه مشخص نیست رئیس‌جمهوری بعدی امریکا چه کسی خواهد بود و چه تصمیمی درباره برجام خواهد گرفت. پس این توقف کوتاه مذاکرات می‌تواند کمی هم به سود کشور باشد.

بیگدلی خاطرنشان کرد: یک موضوعی که تقربا بیشتر کارشناسان روابط بین‌الملل بر سر آن اتفاق نظر دارند این است که ایران باتوجه به شرایط و فشارهای اقتصادی که دارد و برای بهبود اوضاع داخلی، ناچار است تا برجام را بپذیرد. اما قبل از آنکه بخواهیم به مسائل برجام رسیدگی کنیم، باید مشکلاتمان را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برطرف کنیم.

ایران همکاری لازم را با آژانس نداشته است

وی افزود: در چند روز گذشته، رافائل گروسی (مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی) اعلام کرده است که ایران به هچکدام از تعهدات خود عمل نکرده و اجازه نداده است تعداد بازرسان بیشتری به ایران فرستاده شود. همچنین اجازه نصب دوربین به بازرسان آژانس داده نشده است. به همین دلیل اتحادیه اروپا اعلام کرده است که اگرچه زمان پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران در تاریخ ۱۸ دسامبر و طبق قطعنامه ۲۲۳۱ به پایان رسیده است اما همچنان تحریم‌های خودمان را حفظ خواهیم کرد. تا زمانی که ایران همکاری لازم با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نداشته باشد، تحریم‌ها ادامه خواهد داشت.

وی گفت: همکاری‌های کشورها در زمینه تسلیحاتی در همان حد قبل باقی خواهد ماند. سیستم روابط تجاری ما با دنیا محدود است و دلیل چنین امری این است که، محدودیت‌های FATF را نپذیرفته‌ایم و مبادلات بانکی ما محدود است و کشورها خرید از ایران را متوقف می‌کنند. سیستم سوئیفت و شبکه‌ بانکی ما بسته است و کشورها اگر اسلحه هم خریداری کنند، نمی‌توانند پول خرید را پرداخت کنند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که بحث FATF ( گروه ویژه اقدام مالی ) به کجا رسید و آیا صحبت‌ها در این مورد ادامه دار خواهد بود یا خیر گفت: نکته‌ای که درباره بحث FATF مطرح می‌شود، این است که ما هنوز این موضوع را سر و سامان نداده‌ایم و همچنان CFC را هم رها کرده و به نتیجه نرسانده‌ایم. درواقع باید گفت که این ۲ موضوع، مقدمه‌ای خواهد بود تا برجام نتیجه برسد. ما نمی‌توانیم برجام را به صورت تک یاخته‌ای مورد بررسی قرار دهیم و حتما موضوع FATF و CFC و همچنین مشکل ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برطرف شود. روند مذاکرات باید در روشنایی کامل صورت گیرد و این روشنایی در گروی رضایت آژانس از ایران خواهد بود.

بیگدلی افزود: بنده بارها اعلام کرده ام که هیچ راهی به جز برجام برای خارج شدن از شرایط اقتصادی کشور وجود ندارد و ما ما باید مشکلات پیش روی برجام را برطرف کنیم. خارج شدن از سنگینی بار اقتصاد تنها با برطرف کردن مشکلات با غربی‌ها امکان‌پذیر خواهد بود. تجربه نشان داده است، چین، روسیه و شورای همکاری شانگهای، هیچکدام نتوانسته‌اند مشکلات اقتصادی کشور را برطرف کنند و هیچ گشایشی در وضع اقتصادی ایران به وجود آورند.

وی در پایان و در ارتباط با این موضوع که آیا FATF به سمت و سوی خوبی پیش خواهد رفت آیا مخالفانی خواهد داشت یا خیر گفت: چندی پیش بنده اعلام کردم که به نظر می‌رسد مجلس نسبت به بحث FATF روی مثبت نشان داده و امیدواریم تا چنین موضوعی در مجمع هم پذیرفته شود. اما بلافاصله بعد از صحبت‌های بنده، یکی از نمایندگان مجلس اعلام کرد که چنین امری وجود ندارد و FATF سرجای خود باقی مانده است. این چندگانگی که در کانون‌های تصمیم گیری وجود دارد، مقداری وضعیت سیاست خارجی مارا دچار بلاتکلیفی کرده است. البته که باید گفت، هنوز هیچ تصمیم قطعی درباره FATF گرفته نشده است.