چراغ سبز ارمنستان به ایران در دقیقه ۹۰؛ پای آمریکا در میان است
پس از حدود چهل سال کشمکش و تنش‌های مداوم، سرانجام ارمنستان و آذربایجان در اقدامی تاریخی و با وساطت مستقیم ایالات متحده، به توافقی دست یافتند که می‌تواند نقطه پایانی بر جنگ فرسایشی بر سر منطقه ناگورنو-قره‌باغ باشد. این توافق در کاخ سفید و طی مراسمی رسمی با حضور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، و الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، امضا شد. آمریکا با این میانجیگری نه‌تنها نقشی کلیدی در آرام‌سازی قفقاز جنوبی ایفا کرد، بلکه توانست از میزان نفوذ سنتی روسیه در این منطقه بکاهد و جایگاه خود را به‌عنوان بازیگری مؤثر در تحولات قفقاز تقویت نماید.
این توافقنامه حاصل ماه‌ها مذاکره فشرده، رفت‌وآمد هیأت‌های دیپلماتیک و رایزنی‌های پشت‌پرده بود؛ روندی که از نظر بسیاری از ناظران بین‌المللی، یکی از پیچیده‌ترین فرآیندهای صلح منطقه‌ای در سال‌های اخیر محسوب می‌شود. اختلافات ریشه‌دار دو کشور، نه تنها بر پایه مسائل مرزی و ادعاهای ارضی شکل گرفته بود، بلکه در طول دهه‌ها با لایه‌های عمیقی از مسائل قومی، مذهبی و تاریخی درهم تنیده شده بود.
با وجود تلاش‌های پیشین سازمان ملل، اتحادیه اروپا و حتی روسیه، هیچ‌یک نتوانستند طرفین را به نقطه‌ای برسانند که حاضر به امضای توافقی جامع باشند. اما کاخ سفید، با استفاده از ابزارهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی خود، فضای لازم را برای شکل‌گیری این مصالحه تاریخی فراهم کرد. کارشناسان معتقدند که بخشی از انگیزه آمریکا، نه فقط پایان دادن به یک بحران قدیمی، بلکه ایجاد موازنه جدیدی در قفقاز جنوبی و محدودسازی نفوذ کرملین در این منطقه حساس بوده است.
امضای این توافق، امید تازه‌ای را برای مردم دو کشور به همراه داشته است؛ مردمی که سال‌ها طعم تلخ جنگ، آوارگی و ناامنی را چشیده‌اند. در خیابان‌های ایروان و باکو، واکنش‌ها عمدتاً ترکیبی از خوش‌بینی و احتیاط است؛ خوش‌بینی از این جهت که شاید این‌بار مسیر صلح واقعاً گشوده شود، و احتیاط به دلیل تجربه‌های تلخ گذشته که هر بار پس از یک دوره آرامش نسبی، دوباره شعله جنگ برافروخته شده است.
بر اساس مفاد اعلام‌شده، این توافق شامل خطوط کلی تعیین مرز، بازگشت برخی مناطق مورد مناقشه، تضمین امنیت اقلیت‌های قومی و برقراری سازوکار نظارتی بین‌المللی برای اجرای تعهدات طرفین است. انتظار می‌رود در ماه‌های آینده کمیته‌های مشترکی برای پیگیری جزئیات اجرایی و رفع موانع باقی‌مانده تشکیل شود. موفقیت این روند، نه‌تنها به اراده رهبران دو کشور، بلکه به پشتیبانی مستمر جامعه جهانی نیز وابسته خواهد بود.
از منظر ژئوپلیتیک، این تحول می‌تواند ساختار امنیتی قفقاز را متحول کند. حضور آمریکا به‌عنوان میانجی و تضمین‌کننده بخشی از توافق، موازنه قوا را در برابر روسیه تغییر داده و حتی می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های جدید انرژی و ترانزیتی در منطقه شود. قفقاز جنوبی، که همواره محل تقاطع منافع قدرت‌های بزرگ بوده، اکنون در آستانه تجربه فصلی تازه قرار گرفته است؛ فصلی که البته تضمینی برای ثبات دائمی ندارد و همچنان در معرض تهدیدات و بازی‌های قدرت خواهد بود.
نخست وزیر ارمنستان پس از امضای توافقی با جمهوری آذربایجان برای ایجاد یک کریدور ترانزیتی تأکید کرد که ارمنستان از طریق این پروژه به یک اتصال ریلی با ایران دست می‌یابد که بسیار حائز اهمیت است.
«نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان و «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان روز جمعه در کاخ سفید در حضور رئیس‌جمهور آمریکا یک پیمان صلح امضا کردند که امکان ایجاد کریدور ترانزیتی با عنوان «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» را فراهم می‌کند. این مسیر جمهوری آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به نخجوان متصل می‌کند.
پاشینیان در پاسخ به نگرانی‌ها درباره این مسیر که می‌تواند در روابط بین ارمنستان و روسیه تغییر ایجاد کند، خاطرنشان کرد: آیا می‌دانید، این پروژه چه چیزی را می‌تواند در روابط ارمنستان و روسیه تغییر دهد؟ با این پروژه، ارمنستان به یک اتصال ریلی با روسیه دست می‌یابد، چیزی که ۳۰ سال است از آن بی‌بهره بوده‌ایم. با این منطق، می‌توانیم این اتصال ریلی را هم از طریق ترامپ و هم بدون آن برقرار کنیم، زیرا این اتصال ریلی می‌تواند از طریق مسیر گرجستان-آذربایجان باشد. ناگفته نماند که در سناریوی دیگری نیز می‌تواند یک اتصال ریلی وجود داشته باشد. فراموش نکنیم که خطوط ریلی ارمنستان تحت کنترل روسیه است و شاید روسیه علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در احیای خط آهن ایجوان-هرازدان، احیای خط آهن ایجوان-قزاقستان باشد، البته رضایت جمهوری آذربایجان نیز در اینجا ضروری خواهد بود.
نخست وزیر ارمنستان در ادامه تأکید کرد که از طریق این پروژه، ارمنستان همچنین به یک اتصال ریلی با ایران دست می‌یابد که بسیار مهم است.
توافق با آذربایجان فرصت اتصال ریلی با ایران را ایجاد می‌کند
او افزود: ما در حال ایجاد ارتباط ریلی با آسیای مرکزی هستیم. چین نیز در حال ایجاد یک مسیر ریلی جدید به غرب است که در حال حاضر وجود ندارد. بنابراین، مسئله چشم‌انداز بسیار مهم است. این تفسیر وجود دارد که این امر مشکلاتی را برای منافع روسیه یا ایران ایجاد می‌کند، اما بیایید از منظر دیگری به آن نگاه کنیم، و شاید این پروژه بتواند به فرصت خوبی برای شروع همکاری اقتصادی بین ایران و ایالات متحده، روسیه و ایالات متحده تبدیل شود.
پاشینیان همچنین گفت: فراموش نکنیم که شرکت ایرانی در حال ساخت بزرگراه شمال-جنوب است. در آینده نزدیک ساخت راه‌آهن را در بخش مِغری آغاز خواهیم کرد و این، همچنین می‌تواند فرصت مهمی برای همکاری ایجاد کند. منظورم این است که این پروژه به‌علاوه می‌تواند به مکانی برای برخی مشارکت‌های غیرمنتظره اما مثبت تبدیل شود و «چهارراه صلح» با این توجیه خواهد شد، زیرا کشورهایی که ممکن است مشکلاتی داشته باشند، این فرصت را برای همکاری در ارمنستان و قفقاز جنوبی به دست می‌آورند.
نخست وزیر ارمنستان روز جمعه پس از امضای این توافق در کاخ سفید گفت: امروز، ما با توافق صلح با آذربایجان به دستاورد مهمی دست یافتیم و پایه‌های تاریخ جدیدی را بین ۲ کشور بنا نهادیم.
او در ادامه توافق صلح با آذربایجان را «معامله بزرگی» خواند و تاکید کرد: توافق صلح با آذربایجان جهان را به مکانی بهتر تبدیل خواهد کرد و این توافق معامله بزرگی برای صلح است و تاثیر مثبتی بر منطقه و جهان خواهد داشت. علاوه‌براین، ما قادر خواهیم بود با ایالات متحده به صلح و رفاه دست یابیم.
ارسال نظر