تیر خلاص ترکیه و عربستان به ایران؛ غول آخر به یک قدمی کشور رسید
با آغاز فصل تابستان، پدیده کم‌آبی و خشکسالی بار دیگر به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کشور تبدیل شده است. کاهش بارندگی در سال‌های اخیر، برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی و فقدان مدیریت بهینه منابع آبی، موجب شده است تا بسیاری از استان‌های ایران به‌ویژه در مناطق مرکزی، شرقی و جنوبی با بحران آب مواجه شوند. این شرایط نه تنها زندگی روزمره مردم را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، بلکه پیامدهای جدی برای بخش کشاورزی، تولید برق و بهداشت عمومی نیز به دنبال دارد.
گسترش نیوز: به گواه غالب صاحب نظران، بحران کم‌آبی ایران ریشه در خشکسالی‌های پیاپی، مصرف ناپایدار و ناکارآمدی در سیاست‌گذاری منابع دارد. این کمبود گسترده، تنها محدود به کاهش فشار آب در خانه‌ها نیست، بلکه زنگ خطری برای امنیت غذایی، سلامت همگانی و آینده تولید کشور نیز به شمار می‌آید.
اگرچه دولت با برنامه‌هایی نظیر طرح‌های انتقال بین‌حوضه‌ای، ترویج صرفه‌جویی و بهره‌گیری از نوآوری‌های نوین در مدیریت آب تلاش دارد وضعیت را بهبود بخشد، اما گذر از این مسیر دشوار، مستلزم بازنگری اساسی در رویکردها و سازوکارهای تصمیم‌گیری درباره آب در ایران است.
در بسیاری از نقاط کشور، کاهش سطح آب سدها به حد بحرانی رسیده و قطع مکرر آب در برخی محلات شهری و روستایی به یک رویه تکراری بدل شده است. این مسئله باعث نارضایتی عمومی شده و در برخی مناطق موجب مهاجرت معکوس از روستاها به شهرها شده است. کمبود آب شرب سالم در تابستان، سلامت عمومی را تهدید می‌کند و خطر شیوع بیماری‌های مرتبط با آلودگی منابع آبی را افزایش می‌دهد. همچنین، مصرف آب در صنایع و واحدهای تولیدی با محدودیت‌های جدی مواجه شده که تأثیر مستقیم بر تولید و اشتغال دارد.
در این میان، سیاست‌گذاری دولت برای مقابله با بحران کم‌آبی شامل چند رویکرد اصلی بوده است: تمرکز بر طرح‌های آب‌رسانی اضطراری، اجرای پروژه‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای، توسعه آب‌شیرین‌کن‌ها در استان‌های ساحلی و همچنین افزایش بهره‌وری آبی در کشاورزی. با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند که این اقدامات بیشتر واکنشی و کوتاه‌مدت بوده و برای عبور از بحران آب نیاز به تغییرات ساختاری در حکمرانی منابع طبیعی است.
یکی از چالش‌های اساسی در این زمینه، ضعف نظارت بر مصرف و نبود سیاست‌های تنبیهی برای پرمصرف‌هاست. در حالی که برخی از خانوارها یا بخش‌های صنعتی بدون محدودیت آب مصرف می‌کنند، مناطق دیگری حتی از حداقل امکانات نیز محروم‌اند. اجرای تعرفه‌گذاری پلکانی مؤثر، اصلاح الگوهای کشت، جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز و آموزش عمومی در خصوص مدیریت مصرف از جمله ابزارهایی است که می‌تواند در سیاست‌گذاری دولت مؤثرتر به کار گرفته شود.
در نهایت، عبور از بحران کم‌آبی نیازمند تغییر نگاه راهبردی در سطح ملی است؛ نگاهی که منابع آبی را به‌عنوان یک سرمایه حیاتی تلقی کند و نه منبعی بی‌پایان. مشارکت عمومی، همکاری بین‌دستگاهی، توجه به عدالت آبی و استفاده از فناوری‌های نوین در مدیریت منابع، می‌تواند مسیر پایداری در مصرف آب را هموار کند. بی‌تردید، اگر اکنون تصمیمات جسورانه گرفته نشود، تابستان‌های آینده می‌توانند با بحران‌های جدی‌تر و پرهزینه‌تری همراه شوند.
گسترش نیوز در همین راستا گفتگویی با کارشناس حوزه انرژی انجام داده است که در ادامه می خوانید.
دولت های ترکیه و عربستان به فکر شهروندان خود بودند
فرزین سوادکوهی درباره ابعاد بحران کم آبی در کشور بیان کرد: امروزه بسیاری از کشورهای جهان با رویکردی هوشمندانه، به سوی بهره‌گیری از انرژی‌های پاک همچون باد، خورشید و زمین‌گرمایی گام برداشته‌اند و در این مسیر نیز به توفیقات قابل‌توجهی دست یافته‌اند. در مقابل، کشور ما همچنان از این قافله عقب مانده و طی سال‌های اخیر، برنامه‌ریزی مؤثری برای توسعه این نوع انرژی‌ها صورت نگرفته است.
او ادامه داد: در حالی که کشورهای همسایه نظیر ترکیه و عربستان با استفاده از انرژی خورشیدی اقدام به تولید برق کرده‌اند، ایران با دارا بودن موقعیتی منحصر‌به‌فرد، به‌ویژه در نواحی کوهستانی زاگرس و البرز، ظرفیت بالایی برای نصب پنل‌های خورشیدی دارد. بهره‌برداری از این پتانسیل نه‌تنها می‌تواند سهم بسزایی در تأمین برق کشور ایفا کند، بلکه گامی مؤثر در جهت کاهش مصرف آب نیز خواهد بود.
سوادکوهی افزود: با این حال، نبود یک برنامه‌ریزی جامع و چشم‌انداز روشن از سوی دولت، باعث شده این فرصت‌ها مغفول بماند. در دهه گذشته، بارها موضوع پرهزینه بودن توسعه انرژی خورشیدی و موانع واردات تجهیزات آن مطرح شده، اما واقعیت آن است که این گفته‌ها بیش از آن‌که بیانگر مشکلات واقعی باشند، بهانه‌هایی برای توجیه کم‌کاری‌ها و بی‌تحرکی‌ها بوده‌اند؛ رویکردی که نقش مهمی در ایجاد وضعیت نامطلوب فعلی ایفا کرده است. بدون تردید، توسعه برق خورشیدی می‌تواند سهمی اساسی در تولید پایدار انرژی و حفاظت از منابع آبی کشور داشته باشد.
تکرار خطاها؛ از تعطیلی مدارس تا تعطیلی ادارات
وی خاطرنشان کرد: لازم به ذکر است که تحقق این هدف در گرو آن است که دولت از نگاه انحصارگرایانه در حوزه انرژی فاصله بگیرد. در شرایط کنونی، دولت همزمان نقش سیاست‌گذار، قیمت‌گذار و تولیدکننده را ایفا می‌کند؛ ترکیبی که فضا را برای حضور مؤثر بخش خصوصی تنگ کرده است. در نتیجه، بخش خصوصی نه انگیزه‌ای برای ورود دارد و نه امنیتی برای سرمایه‌گذاری احساس می‌کند. نیروگاه‌های برق‌آبی و حرارتی نیز به دلیل نبود چشم‌انداز شفاف و اطمینان از بازگشت سرمایه، ترجیح می‌دهند وارد چنین عرصه‌ای نشوند. این بی‌اعتمادی بی‌دلیل نیست و نباید سرمایه‌گذارانی را که با تردید به وعده‌های دولتی می‌نگرند، سرزنش کرد.
کارشناس حوزه انرژی در ارتباط با تصمیم اخیر دولت پیرامون تعطیلی ادارات برای صرفه جویی منابع آبی اظهار کرد: چنین تصمیماتی شاید در کوتاه‌مدت آثار مقطعی و تسکین‌دهنده‌ای داشته باشد، اما در بلندمدت نمی‌توان از آن‌ها انتظار تأثیرات مثبت یا راهگشا داشت. ترغیب مردم به ترک شهرها و تشویق به سفر، بیشتر شبیه مُسکن موقتی است که صرفاً صورت مسئله را پنهان می‌کند، نه آن‌که ریشه مشکل را برطرف کند. واقعیت آن است که پاک کردن صورت مسئله، هرگز جایگزین ارائه راه‌حل واقعی نخواهد بود و دولت ناگزیر باید این حقیقت را بپذیرد.
سوادکوهی در ادامه تصریح کرد: همان‌طور که در مواجهه با آلودگی هوا، راهکار اصلی در تعطیلی مدارس خلاصه شد، این‌بار نیز رویکرد مشابهی در پیش گرفته شده است. چنین نگاهی که تنها به معلول‌ها توجه دارد و از علت‌ها غافل می‌ماند، نه‌تنها راه به جایی نمی‌برد، بلکه در آینده می‌تواند زمینه‌ساز مشکلاتی بزرگ‌تر و پیچیده‌تر شود.
او در پایان گفت: ما باید پنجره های ارتباطی خود را با کشورهای صاحب تکنولوژی باز کنیم و از انزوای فعلی فاصله بگیریم. دولت باید فضای لازم را برای سرمایه گذاری های کلان فراهم کند و یک بستر امن را برای بخش خصوصی مهیا سازد. اگر چنین رویکرد مورد توجه مسئولان قرار بگیرد، می توان از رهگذر آن بحران کم آبی و مشکلات مربوط به حوزه برق و انرژی را برطرف کرد. مسلماً بی توجهی به این مسائل می تواند بر حجم مشکلات افزوده کند و شرایط بغرنج تری را خلق کند.
در صورت تمایل به پیگیری اخبار روز حوزه انرژی کشور، سرویس انرژی پایگاه خبری گسترش نیوز را دنبال کنید.
کشور ما بجای برنامه ریزی جهت تولید انرژی پاک هزاران ملیارد دلار هزینه خرج مقابله با دشمن کرده ایم