۷ جشن باشکوه ایرانی که زمان فراموششان کرد

ایرانی های باستان جشن های باشکوه زیادی داشتند و این جشن ها را پاس می داشتند،اما امروزه تنها 30% از این جشن ها زنده هستند و 70%این جشن ها از سده تا تیرگان به فراموشی سپرده شده. 

در این مقاله از گسترش نیوز ما به معرفی جشن های فراموش شده ایرانی و آیین این جشن ها می پردازیم.

ریشه تاریخی جشن های باستانی

جشن‌ها و مراسم‌های ایرانی بسیار جذاب و باشکوه هستند و هرکدام از آن‌ها سرگذشت و تاریخچه‌ای به همراه دارند. ایران جشن‌ها و مراسم‌های گوناگونی دارد که از جمله آن‌ها نوروز، یلدا و سده از مهم‌ترین جشن‌های باستانی به شمار می‌روند.ایران باستان، بر اساس گاهشمار زرتشتی، سال را با ۱۲ ماه ۳۰ روزه تقسیم می‌کرد، و هر ماه با جشن‌های گاهنبار (فصلی) و ماهانه همراه بود. جشن‌های بزرگ مثل نوروز و یلدا زنده ماندند، اما دیگران مثل آذرگان (نهم آذر) و آبَانگان (نهم آبان) کاملاً فراموش شدند.

در این جشن ها که بر اساس آداب و رسوم زرتشتیان بود، رقص های خاص انجام می دادند، غذا و نوشیدنی های مخصوص می خورند و با دوستان خود ملاقات می کردند.

جشن های فراموش شده ایرانی

مهرگان

مهرگان، دومین جشن بزرگ پس از نوروز، در ۱۶ مهر (مهرگان کوچک برای نخبگان) و ۲۱ مهر (مهرگان بزرگ برای مردم عادی) برگزار می‌شد. ریشه‌اش به دوران مادها (قرن ۷ پیش از میلاد) برمی‌گردد، جایی که ایزد مهر (میترا) نماد خورشید، عدالت و دوستی بود. در این جشن با قربانی های گیاهی و بستن پیمان های اجتماعی مانند ازدواج به ستایش میترا میپرداختند.

همچنین در این جشن غذاهایی مانند انار دانه‌شده (نماد باروری)، انگور تازه، نان بربری با گردو، و شربت گلاب. در ساسانیان، ۱۰۰ نوع میوه می خوردند و با نوای نی و دف به صورت دایره ای به دور آتش می رقصیدند.

فروردینگان 

فروردین، اولین ماه بهار، به ایزد فروردین (نگهبان نیاکان و فروهرها – ارواح پاک نیاکان) اختصاص دارد. جشن اصلیش در روز ۱ فروردین (روز هم‌نامی) برگزار می‌شد، و بخشی از نوروز بزرگ بود. ریشه‌اش به هخامنشیان برمی‌گردد.

آیین‌ها شامل افروختن آتش کوچک روی بام خانه‌ها، پاشیدن گلاب برای پاکی، و توزیع نان برکت به فقرا بود ،مردم باور داشتند ارواح مردگان در این روز به زمین برمی‌گردند و با خود برکت می‌ آورند. غذاهایی مانند سبزی‌های تازه مثل ریحون و تره (نماد نو شدن)، تخم‌مرغ‌های رنگی (برای باروری)، و شربت گل سرخ سرو میشد.

اردیبهشتگان

اردیبهشتگان، به ایزد اردیبهشت (نماد راستی، آتش پاک و زمین بارور) تعلق دارد. جشن در روز ۲ اردیبهشت بود، و با سپندارمذگان (جشن زنان و زمین) در ۵ اسفند مرتبط است، زیرا هر دو به باروری و حقیقت می‌پردازند. ریشه زرتشتی دارد . در اوستا، اردیبهشت ایزدی است که گیاهان را نگهبانی می‌کند. 

در این روز به آتشکده یا چشمه‌های مقدس می رفتند، درخواست حاجت برای راستی در زندگی میکردند و به دوستان گیاهان تازه هدیه می دادند. رقص‌های بهاری با طبل و نی میکردند. غذاهای سوپ جو با سبزی‌های وحشی (مثل شاهی و گشنیز، نماد پاکی)، میوه‌های بهاری مثل توت و سیب، و نان تازه پخته‌شده با عسل می خورند.

خردادگان 

خردادگان به ایزد خرداد (آب‌های مقدس و کمال انسانی) اختصاص دارد.این جشن در روز ۳ خرداد برگزار می‌شد، و ریشه‌اش در دوران اشکانیان است. و در این جشن فعالیت هایی مانند: شست‌وشوی مقدس در چشمه‌ها یا رودخانه‌ها، آوازهای شادی برای دفع بلا، و پاشیدن آب بر سر برای برکت. موسیقی با نی و دف، و گاهی تیراندازی نمادین به هدف‌های کاه (برای کمال) انجام می دادند. غذاهایی همچون شربت آبلیمو با نعنا (نماد خنکی و پاکی)، ماهی کبابی با سبزی‌های تازه، و نان خیس‌شده در آب مقدس سرو میشد.

تیرگان

تیرگان در ۱۳ تیر (۴ ژوئیه در تقویم میلادی) به یاد آرش کمانگیر برگزار می‌شد، که با تیرش مرز ایران را تا ارمنستان کشید. ریشه اشکانی، ستایش ایزد تیر (تیشتر) برای باران.

در این جشن فعالیت های فرح بخشی همچون آب پاشی برای باروری و باران فراوان، نواختن نی‌انبان و رقص‌های خیس با طبل، همراه بازگو کردن حماسه آرش انجام می دادند.همچنین در این جشن غذاهای شربت سکنجبین، هندوانه تازه، و کباب‌های سبزی‌دار سرو می شد.

امردادگان 

امردادگان به ایزد امرداد (گیاهان، بی‌مرگی و جاودانگی) تعلق دارد. جشن در روز ۵ امرداد برگزار میشد.این جشن ریشه ساسانی دارد. در این روز آیین هایی مانند برداشت محصولات دشت، نیایش در مزارع، و رقص دور درختان با موسیقی تار انجام میشد و غذاهای کباب سبزی‌دار با برنج وحشی، شربت بهارنارنج، و میوه‌های تابستانی مثل هلو میخوردند.

شهریورگان

شهریورگان (آذر جشن) در ۴ شهریور، ستایش ایزد شهریور (فلزات و عدالت). ساسانیان آن را با کباب‌های فلزی (سیخ‌های آهنی) جشن می‌گرفتند.همچنین شهریورگان روز پدر ایرانیان باستان بود.

در این جشن رقص های شمشیر بازی می کردند و غذاهای کباب برگ با برنج زعفرانی، و شربت زرشک می خوردند.

سپندارمذگان

عشق در میان ایرانیان  از دیرباز تاکنون جایگاه بالایی داشته و دارد،حال این عشق چه زمینی باشد چه الهی.

به همین دلیل سال ها پیش از روز ولنتاین،ایرانیان روز سپندارمذگان یا اسفندگان امروزی را برای ادای احترام و عشق به زنان داشتند.و باستانیان روز 5 اسفند را به مناسبت روز عشق جشن می گرفتند.

سده

جشن سده یکی از باشکوه ترین جشن ها که در زمستان برگزار می شد.این جشن در ۱۰ بهمن (۵۰ روز پیش از نوروز) برگزار می شد که ریشه در افسانه زرتشت دارد، جایی که او با آتش اهریمنی جنگید. از دوران اشکانیان (۲۵۰ پیش از میلاد)، هزار ستون آتش در دشت‌های یزد برافروخته می‌شد.

در این جشن روحانیون زرتشت سرودی به نام گات می خواندند و همچنین در این جشن غذاهایی مانند آش رشته با سبزی‌های تازه، نان سنگک و پنیر محلی،که نماد برکت زمستانی است می خوردند.

گاهنبارها و دیگر مناسبت‌ها

این‌ها ۵-۱۰ روزه بودن و به آفرینش جهان مرتبط هستند:

میدیوزرم (بهار، ۱۵ اردیبهشت): آفرینش آسمان. آیین: انفاق، نیایش. 

میدیوشم (تابستان، ۱۵ تیر): آفرینش آب. آیین: شادی کنار رود. 

پتیه‌شهیم (تابستان، ۳۰ شهریور): آفرینش زمین. آیین: نیایش خاک.

ایاسرم (پاییز، ۳۰ مهر): آفرینش گیاهان. آیین: برداشت محصولات. 

میدیارم (زمستان، ۲۰ دی): آفرینش جانوران. آیین: پاسداشت حیوانات.

همسپثمیدیه (فروردگان، اسفند، ۱۰ روز): آفرینش انسان و بازگشت فروهرها. آیین: پاکسازی خانه، آتش بام، خوراکی برای ارواح.

سده (۱۰ بهمن): پیدایش آتش. 

یلدا (۳۰ آذر): تولد خورشید. زنده؛ شب چله.