استقبال از آثار برگزیده، نشانه درستی جایزه مهرگان

جایزه مهرگان ادب قدیمی‌ترین جایزه‌ای است که در دو دهه گذشته در حوزه ادبیات داستانی اسم و رسمی پیدا کرده است.

به گزارش پایگاه خبری گسترش، روزنامه صمت نوشت: این جایزه ادبی توانسته جایگاه خود را در میان اهل کتاب به‌دست آورد، به طوری که ۱۲۸۰ کتاب به دبیرخانه این جایزه ارسال شده است. علیرضا زرگر، دبیر این جایزه ادبی با اشاره به شیوه عملکرد دبیرخانه در مقابل آثار ارسال شده، گفت: روال دبیرخانه مهرگان به این شکل بوده که در طول دوره جایزه، به‌ویژه در زمان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران که عموم ناشران با کتاب‌های تازه انتشاریافته خود در آن حضور دارند، کتاب‌های رمان و مجموعه داستان را خریداری کرده‌ایم. البته تنها یک نسخه از هر عنوان؛ زیرا توانایی مالی دبیرخانه بیش از این نیست. بعد از آن آثار در دبیرخانه و ازسوی کتابخوان‌های حرفه‌ای که با نظر و چهارچوب‌های جایزه مهرگان به‌طور کامل آشنایی دارند، خوانده شده و در این مرحله به ۷۵۶ اثر رسیده‌ایم. از مرحله ۷۵۶ اثر به ۵۲۷ اثر اصلی یک چین دیگر با دو داور مرحله مقدماتی و همکاران دبیرخانه مهرگان انجام و کتاب‌هایی حذف شده تا ما به آثار اصلی این دوره رسیده‌ایم؛ ۲۸۵ رمان و ۲۴۲ مجموعه داستان. در این میان بیشتر ناشران نیز لطف کرده و ۳ نسخه از کتاب‌های خود را برای دبیرخانه جایزه ارسال می‌کنند که این ۳ نسخه در کنار آن یک نسخه ابتدایی قرار می‌گیرد و امکان داوری همزمان برای ۴ داور فراهم می‌شود. در این بین هم داوران مقدماتی و هم داوران اصلی فعالیت دارند؛ یعنی همه ۵۲۷ اثر خوانده می‌شود. چنانچه در این مرحله برآیند نظر داوران درباره کتابی مثبت باشد چند نسخه دیگر خریداری و برای سایر داوران ارسال می‌شود. این کتاب‌ها باید اکثریت نظر داوران را به خود جلب کنند تا به مرحله بالاتر راه یابند. سپس نشست‌های اقناعی داوران آغاز می‌شود و به ترتیب ۲۱، ۱۴ و ۷ اثر تا مرحله نهایی پیش می‌روند. به نظر من زحمت اصلی جایزه مهرگان بر دوش داوران است. زرگر با اشاره به ملاک جایزه مهرگان در انتخاب داوران گفت: به‌جز دوره اول و دوم مهرگان که تنها براساس شناخت شخصی‌ام از منتقدان و چهره‌های برجسته ادبی، داوران را به همکاری دعوت کردم، در دوره‌های بعد همواره اساسنامه جایزه مهرگان ملاک کار بوده است. ما در اساسنامه مهرگان آیین‌نامه‌های گوناگونی داریم که یکی از آنها آیین‌نامه داورگزینی است. ما فکر کردیم داوران باید بعد از چند دوره تغییر کنند تا خون تازه وارد رگ‌های جایزه شود و نسل‌های جدید نیز نمایندگانی در جایزه داشته باشند. شما اگر به دوره اول و دوم جایزه نگاه کنید، متوجه می‌شوید میانگین سن داوران بالاست، به همین دلیل به مرور دست به تغییر زدیم و هم اکنون روال ما این است که وقتی می‌خواهیم داور جدیدی انتخاب کنیم از داوران گذشته مشورت می‌گیریم، تا این حد که داوران خودشان می‌آیند و داور یا داوران جایگزین را پیشنهاد می‌کنند. یعنی همواره چند داور قدیمی در کنار داوران جدید مشغول فعالیت هستند. وی در ادامه گفت: به این ترتیب علاوه بر حفظ روال منطقی کار استمرار آن نیز با حضور داوران جوان‌تر میسر می‌شود. برای مثال در دوره گذشته من برای تک‌تک داوران جدید با آقایان غبرایی، اسحاقیان، سیف‌الدینی و دیگر بزرگان مشورت کردم. توجه داشته باشید این مشورت کردن برای یک دست کردن و هم‌نظر شدن داوران نیست؛ داوران در انتخاب‌های خود کاملا مستقل‌اند و معیارهای داوری جایزه مهرگان نیز تعریف شده و مورد قبول آنها است. در مهرگان همه چشم‌ها روی رای‌هاست؛ بنابراین برای ما مهم است که داور جدید به خوبی ادبیات را بشناسد، فرد خوش‌نامی باشد و از همه مهم‌تر شجاعت داشته باشد. با این ۳ اصل کارنامه داوران جوان را بررسی کرده، دست به انتخاب می‌زنیم و بعد از انتخاب نهایی با داوران وارد مذاکره می‌شویم. لیلا صادقی، داور جایزه مهرگان که نخستین تجربه خود را در این زمینه پشت سر می‌گذارد با اشاره به جایزه مهرگان گفت: در داوری جوایز ایرانی به‌طور معمول مسائلی مطرح است که من آنها را نمی‌پذیرم و تا پیش از این من را متقاعد نکرده بودند که حضور من به‌عنوان یک داور می‌تواند تاثیرگذار باشد؛ بنابراین دلم نمی‌خواست داوری باشم که در جوایز مصرف شوم؛ یعنی از اعتبارم برای جایزه استفاده شود و از آن طرف جایزه کار خودش را انجام دهد اما وقتی با آقای زرگر وارد مذاکره شدم، مطالبی مطرح شد که متقاعد شدم در جایزه حضور داشته باشم. از این فرصت بسیار خوشحالم. چیزی که در این بین برای من بسیار ارزشمند است، این است که در این جایزه داوران با نگاه‌های متفاوت و ارزش‌گذاری گوناگون درباره یک اثر صحبت می‌کنند که این امر نشان می‌دهد، آن اثر از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. مهدی غبرایی، دیگر داور جایزه مهرگان با اشاره به شیوه داوری آثار گفت: در گذشته در مرحله نهایی داوری ۳ داور حضور داشتند، در نتیجه اختلاف سلیقه و نظر کمتر بود، اما این اواخر به‌دلیل آنکه حجم کارها بیشتر شده، لازم بود تعداد داوران نیز افزایش پیدا کند. در چنین شرایطی بدون شک نظرها متفاوت‌تر می‌شود؛ بنابراین ما در این داوری‌ها و در جلسه‌های اقناعی، ابتدا به اتفاق آرا می‌اندیشیم اما اگر به نتیجه مشخص نرسیم به سراغ اکثریت آرا می‌رویم. وی ادامه داد: ما در انتخاب‌ها سلیقه شخصی‌مان را کنار می‌گذاریم و معیارهای حرفه‌ای را در نظر می‌گیریم زیرا کتاب برگزیده فردا در جامعه عرضه می‌شود و آن وقت از ما می‌پرسند به چه دلیل این کتاب برگزیده شده است. ما در مهرگان کتاب‌هایی را انتخاب می‌کنیم که عامه جامعه آن را بخوانند و از خواندن آن لذت ببرند و در کنار آن قشر روشنفکر نیز آن را بپذیرند. یکی از ویژگی‌های جایزه مهرگان استقلال داوران است. اگر بخواهم این موضوع را باز کنم باید بگویم ۸سال است که با آقای زرگر همکاری دارم و در این مدت یک بار هم ندیدم که وی در نظر داوران ذره‌ای دخالت داشته باشد، به همین دلیل این موضوع را کتبی نوشتم و اینجا نیز اعلام می‌کنم که یکی از افتخارهای زندگی من همکاری با جایزه مهرگان است.