غافلگیری بزرگ ؛ چین قدرت جهانی را به دست گرفت

به نقل از بلومبرگ، در ماه گذشته، شرکت ملی نفت فراساحلی چین (CNOOC) اعلام کرد طول شبکه خطوط لوله‌اش به ۱۰ هزار کیلومتر رسیده و قصد دارد آن را به ۱۳ هزار کیلومتر برساند. این توسعه هم‌زمان با کشف جدیدی در دریای جنوبی چین انجام می‌شود و بخشی از برنامه گسترده پکن برای افزایش تولید داخلی انرژی است.

شرکت‌های بزرگ دولتی انرژی چین شامل سینوپک، پتروچاینا و CNOOC از سال ۲۰۱۹ تاکنون حدود ۴۶۸ میلیارد دلار در زمینه اکتشاف و تولید سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این رقم ۲۵ درصد بیشتر از نیم‌سال پیش از آن است و باعث شده پتروچاینا به بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار جهان در حوزه اکتشاف و تولید بدل شود.

توقف خرید نفت از روسیه در سایه تحریم‌ها

در پی تشدید تحریم‌های واشنگتن علیه دو صادرکننده بزرگ نفت روسیه، سه غول انرژی چین خرید نفت روسیه را ،دست‌کم به‌صورت موقت، متوقف کرده‌اند تا اثرات تحریم‌ها روشن‌تر شود. گزارش‌ها حاکی است برخی نفتکش‌ها در مسیر بنادر چین بازگشته و سفارش‌ها لغو شده‌اند.

با وجود این، واردات نفت خام چین در ماه اکتبر به طور میانگین ۱۱.۴ میلیون بشکه در روز بوده؛ اندکی کمتر از سپتامبر، اما بیشتر از سال گذشته. تحلیلگران معتقدند بخش عمده این واردات با هدف افزایش ذخایر راهبردی نفتی انجام می‌شود، نه برای مصرف فوری.

انباشت ذخایر عظیم و گسترش ظرفیت ذخیره‌سازی نفت در چین

برآوردها نشان می‌دهد ذخایر نفت خام چین میان ۱.۲ تا ۱.۳ میلیارد بشکه است و این کشور روزانه حدود یک میلیون بشکه به این میزان می‌افزاید. پکن همچنین در حال احداث ۱۶۹ میلیون بشکه ظرفیت جدید ذخیره‌سازی طی سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ است؛ رقمی قابل‌مقایسه با ۱۸۰ تا ۱۹۰ میلیون بشکه‌ای که در فاصله ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ ساخته شد.

به گفته «هوانگ یینگ‌چائو»، معاون بخش گاز طبیعی پتروچاینا اینترنشنال: «در سال‌های اخیر شاهد بحران‌های انرژی در سراسر جهان بوده‌ایم. گاز طبیعی مثل آب لوله‌کشی است؛ ارزان‌تر، مطمئن‌تر و آسان‌تر از نظر حمل‌ونقل. به همین دلیل ما بر تولید داخلی تمرکز داریم.»

کاهش وابستگی به غرب و بازنگری در بازار جهانی

این سیاست برای غول‌های نفتی غربی (Big Oil) خوشایند نیست. چین در دو دهه گذشته موتور اصلی رشد تقاضای جهانی نفت بود و حدود ۶۰ درصد از رشد تقاضای ده‌ساله اخیر را رقم زد. اما اکنون با کند شدن این رشد و افزایش عرضه داخلی، فشار بر قیمت جهانی و درآمد شرکت‌های بین‌المللی نفتی افزایش یافته است.

در حوزه گاز نیز، چین تنها به تولید داخلی تکیه نمی‌کند، بلکه روابطش با روسیه را گسترش داده است. دو ماه پیش، دو کشور بر سر ساخت خط لوله «قدرت سیبری ۲» توافق کردند که سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد مترمکعب گاز به چین منتقل خواهد کرد؛ پروژه‌ای که می‌تواند جایگزین واردات گاز مایع (LNG) از شرکت‌های غربی شود.

خودکفایی انرژی در چین؛ از نفت تا خورشید و خودروهای برقی

حرکت چین به سمت خودکفایی انرژی تنها به نفت و گاز محدود نیست. پکن هم‌زمان بزرگ‌ترین ظرفیت انرژی بادی و خورشیدی جهان را ایجاد کرده و با گسترش بازار خودروهای برقی (EV) مصرف نفت در بخش حمل‌ونقل را کاهش داده است.

در حالی‌که تقاضا در بخش پتروشیمی همچنان در حال رشد است، دولت چین برای تضمین امنیت بلندمدت واردات، سیاست خودکفایی را با قدرت بیشتری دنبال می‌کند.

به گفته مایکل میدان، مدیر بخش مطالعات چین در مؤسسه انرژی آکسفورد: «غول‌های نفتی چین نه تنها بازار، بلکه خودشان را هم غافلگیر کرده‌اند؛ چون از اهداف تولیدشان فراتر رفته‌اند. این روند به چین حس کنترل و استقلال بیشتری می‌دهد، به‌ویژه در زمانی که رشد تقاضای نفت رو به کاهش است.»

چین با گسترش تولید داخلی، ذخیره‌سازی هوشمند و سرمایه‌گذاری عظیم در انرژی‌های نو، در مسیر تبدیل شدن به بازیگر مستقل و تعیین‌کننده در بازار جهانی انرژی قرار گرفته است. این تحول نه‌تنها معادلات بازار نفت را تغییر می‌دهد، بلکه توازن قدرت انرژی در جهان را نیز دگرگون خواهد کرد.

تأثیر این تحولات بر ایران و بازار نفت:

این تحولات چین، هم فرصت‌ها و هم چالش‌های مهمی را برای اقتصاد ایران و بازار جهانی نفت ایجاد می‌کند:

۱. تأثیر بر بازار جهانی نفت (کاهش قیمت‌ها و فشار بر تولیدکنندگان):

• کاهش تقاضای نهایی و فشار قیمتی: گزارش نشان می‌دهد که رشد تقاضای چین کند شده است، زیرا این کشور همزمان روی انرژی‌های تجدیدپذیر (خورشیدی/بادی) و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی در بخش حمل و نقل (EV) سرمایه‌گذاری کرده است. از آنجا که چین موتور اصلی رشد تقاضا در دهه اخیر بوده، کند شدن آن مستقیماً فشار نزولی بر قیمت‌های جهانی نفت خام وارد می‌کند.
• کاهش حاشیه سود شرکت‌های غربی (Big Oil): با کاهش رشد تقاضا و افزایش خوداتکایی چین، سودآوری شرکت‌های بزرگ بین‌المللی نفتی تحت فشار قرار می‌گیرد.

۲. تأثیر بر ایران (فرصت و ریسک):

• فرصت خرید روسیه: توقف موقت خرید نفت روسیه توسط سه غول چینی به دلیل نگرانی از تحریم‌های ثانویه آمریکا، می‌تواند یک فرصت کوتاه‌مدت برای ایران فراهم کند. در صورتی که نفتکش‌های چینی از مسیر روسیه بازگردند، این نفت (یا ظرفیت خالی کشتی‌ها) ممکن است به بازارهای دیگری سرازیر شود یا نیاز روسیه به خریداران جایگزین (مانند ایران) را افزایش دهد، هرچند مسیر مستقیم و بدون ریسک برای ایران همچنان با چالش‌های تحریمی باقی است.
• ریسک بلندمدت کاهش قیمت‌ها: اگر استراتژی خودکفایی چین موفق شود و عرضه جهانی با فشار کمتری از سوی بزرگترین مصرف‌کننده مواجه شود، قیمت جهانی نفت در بلندمدت کاهش خواهد یافت. این امر درآمدهای ارزی نفتی ایران را که به شدت به قیمت نفت وابسته است، با چالش جدی مواجه خواهد کرد.
• اهمیت استراتژیک روسیه: گسترش همکاری گازی چین و روسیه (پروژه قدرت سیبری ۲) نشان‌دهنده تعمیق محور شرق در انرژی است. این امر به نفع ایران (به عنوان متحد استراتژیک روسیه) در جبهه مقابله با نفوذ غرب است، اما از منظر بازار نفت، رقابت با گاز منتقل شده از طریق خطوط لوله (که ارزان‌تر از LNG است) می‌تواند بر پتانسیل ایران برای صادرات گاز نیز تأثیر بگذارد.

به طور خلاصه، چین با این اقدامات در حال ساختن یک سپر انرژی در برابر فشارهای ژئوپلیتیکی است که این سپر، درهای بازار جهانی را برای صادرکنندگان سنتی مانند ایران، در بلندمدت محدودتر خواهد کرد.