صنعت در بلاتکلیفی

درباره وضعیت اشتغال در بخش تولید کشور در سال جاری واقعیت این است که مطابق پیش‌بینی‌هایی که در این زمینه مطرح می‌شد، به اهداف‌مان در این بخش نرسیده‌ایم. اعداد نجومی که برای بخش اشتغال در ابتدای هر سال به‌عنوان هدف تعریف می‌شوند، واقعی نیستند. وقتی پیش‌بینی این است که یک میلیون شغل ایجاد شود؛ یعنی باید شرایط برای تحقق این هدف را در نظر بگیریم و زمینه مناسبی را فراهم کنیم تا هدف موردنظر ما محقق شود. درست این است که اعداد و ارقام مدنظر در برنامه‌ریزی‌ها بالاتر از هدف باشد، چون شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ما نشان داده آنچه برنامه‌ریزی می‌کنیم تا طی سال به آن برسیم، در ایده‌آل‌ترین شرایط بیش از ۲۰ تا ۳۰ درصد محقق نمی‌شود.

یعنی اگر هدف ایجاد یک میلیون شغل است، برای تحقق قطعی آن باید به‌عنوان نمونه برای ایجاد یک میلیون و ۲۰۰ هزار شغل برنامه‌ریزی کنیم. در سال جاری مشکلات تولیدکنندگان به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت. از یک سو برای اشتغال پیش‌بینی شده شرایط فراهم نشد و در مقابل وضعیت به‌گونه‌ای رقم خورد که در حال حاضر ریزش نیرو داریم؛ کارخانجات تا جایی که بتوانند قراردادها را تمدید نمی‌کنند و نیروی جدید نمی‌گیرند. در حال حاضر به آمار واقعی اشتغال دسترسی نداریم، اما شاید با این شرایط منفی هم باشد. البته خوشبینانه به این موضوع نگاه می‌کنیم و می‌گویم به هدف نرسیده‌ایم. در کل شرایط اشتغال در کشور ما بسیار نامطلوب است. دانشجو در دانشگاه مهارتی نمی‌آموزد و در این بخش هم دچار بلاتکلیفی هستیم. تحصیل در دانشگاه در مسیر درست آن نیست و گاه ورود به دانشگاه بدون توجه به رشته و علاقه‌مندی به آن و آینده شغلی، برای وقت‌گذرانی و... است. باتوجه به شرایط اقتصادی که داریم، احتمالا با ریزش نیرو مواجه هستیم؛ یعنی در سال جاری نه‌تنها اشتغال ایجاد نکرده‌ایم، افزایش بیکاری هم داشته‌ایم. اگر دولت قصد دارد اشتغال ایجاد کند که البته بودجه نشانی از این خواست دولت ندارد، باید به تولید توجه و مشکلات تولید، تولیدکننده و تامین مواد اولیه را برطرف کند.  وقتی تولیدکننده بداند می‌تواند تولید کند و فروش داشته باشد، به‌دنبال ایجاد اشتغال خواهد رفت، خط جدید راه‌اندازی می‌کند، نیروی جدید استخدام و سرمایه‌گذاری جدید می‌کند، اما با توجه به وضعیت اقتصادی که داریم، در حال حاضر هیچ تمایلی برای سرمایه‌گذاری جدید وجود ندارد تا نیاز اشتغال ما را تامین کند. اعداد و ارقام غیرواقعی گاهی برای ایجاد جو روانی مثبت در جامعه منتشر می‌شود، اما فاصله آن با آنچه واقعا امکان تحقق دارد، بسیار زیاد است. بسیاری از واحدهای ما با ظرفیتی کمتر از ظرفیت اسمی فعالیت می‌کنند و تا زمانی که یک واحد به ظرفیت کامل نرسد، ظرفیت پیش‌بینی‌شده برای اشتغال در آن واحد نیز محقق نمی‌شود. افزایش لحظه‌ای قیمت‌ها باعث شده بازار در بلاتکلیفی باشد. صنعت در تمام بخش‌ها از لوازم خانگی گرفته تا قطعات خودرو و ساختمان‌سازی و... امروز در بلاتکلیفی مطلق قرار دارد. وقتی تولیدکننده نمی‌داند فردا باید چه کاری انجام دهد، امروز دست به هیچ کاری نمی‌زند. وقتی تولید در شرایط نامطلوب است، مشکلاتی که مانع اشتغالزایی هستند، برطرف نمی‌شوند.  به‌نظر من، وضعیت اشتغال در پایان سال 1401 منفی خواهد بود و برای ۱۴۰۲2 هم چشم‌انداز روشنی را پیش‌بینی نمی‌کنم. با شرایط موجود و بلاتکلیفی و تغییر نرخ ارز و تغییر ساعتی قیمت مواد اولیه که منجر به بی‌ثباتی شده، سرمایه‌گذار اقدام به سرمایه‌گذاری، افزایش تولید یا ایجاد خط تولید جدید نمی‌کند؛ یعنی واحدهای تولیدی نه‌تنها افزایش ظرفیت نمی‌دهند، بلکه بسیاری از کارخانجات ظرفیت‌شان را پایین هم می‌آورند تا بتوانند ادامه حیات دهند. در حال حاضر در بخش صنعت به‌علت بلاتکلیفی و اینکه چشم‌انداز برای تولیدکننده مشخص نیست، نرخ مواد اولیه و هزینه‌ها ثبات ندارد و بازار خرید تولیدات تقریبا به حالت رکود نزدیک می‌شود، تعدیل نیرو داریم.

مصرف‌کنندگان به‌دلیل شرایط اقتصادی خاصی که در آن قرار دارند در هزینه‌کرد برای خرید یک محصول حساسیت زیادی دارند، اولویت‌بندی می‌کنند و اغلب کالاهای اساسی در اولویت خرید آنهاست. اگر هم در این میان، بازار خودرو داغ مانده، به‌دلیل دلالی موجود در آن است. خرید خودرو برای استفاده شخصی انجام نمی‌شود و گاه سود دلالی در این بازار انگیزه خرید است. البته این روند هم در جایی متوقف می‌شود. آنچه مشخص است در کشور در سطح کلان برنامه‌ریزی مناسبی نداریم، تولید بلاتکلیف است و آینده روشنی ندارد؛ در نتیجه اشتغالزایی مناسبی هم نخواهیم داشت. بیشتر واحدهای صنعتی کاهش ظرفیت تولید داشته‌اند و تلاش می‌کنند خودشان را در خواب زمستانی نگه دارند تا زنده بمانند.