پاس طلایی عراق به ایران؛ ۲ دوست منطقه به ایستگاه خوشبختی رسیدند
توافقات و قراردادهای حمل و نقل و ترانزیت کالا با کشورهای دوست و همسایه، می‌تواند یکی از اهرم‌های قدرتمند دولت ایران برای تقویت اقتصاد و جایگاه منطقه‌ای باشد. با ایجاد مسیرهای ترانزیتی پایدار و ایمن، جریان کالا و سرمایه به شکل منظم و قابل پیش‌بینی افزایش یافته و ریسک‌های ناشی از نوسانات بازار کاهش می‌یابد. این مسئله به ویژه در شرایط تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.
انعقاد چنین قراردادهایی به دولت امکان می‌دهد تا درآمدهای حاصل از عوارض و خدمات لجستیکی را به شکل پایدار افزایش دهد. مسیرهای ترانزیتی ایران می‌توانند به قطب لجستیکی منطقه تبدیل شوند و این امر علاوه بر ایجاد شغل، به توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، از جمله جاده، راه‌آهن و بنادر، کمک قابل توجهی خواهد کرد. در نتیجه، بخش خصوصی نیز انگیزه پیدا می‌کند تا سرمایه‌گذاری بیشتری در حوزه حمل‌ونقل انجام دهد.
یکی دیگر از مزایای مهم، افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در مذاکرات اقتصادی و سیاسی است. کشورهای همسایه که از مسیرهای ترانزیتی ایران بهره‌مند می‌شوند، علاقه‌مند به حفظ و توسعه این همکاری خواهند بود. این همکاری‌ها می‌تواند زمینه‌ساز توافقات منطقه‌ای گسترده‌تر، از جمله در حوزه انرژی، صنایع و تجارت آزاد شود و ایران را به یک بازیگر کلیدی در اقتصاد منطقه تبدیل کند.
از منظر امنیت اقتصادی، گسترش همکاری‌های ترانزیتی باعث کاهش وابستگی به مسیرهای محدود خارجی می‌شود. به بیان دیگر، ایران می‌تواند کنترل بیشتری بر جریان کالا و لجستیک داشته باشد و ریسک‌های ناشی از انسداد مسیرها یا تحریم‌های ناگهانی را کاهش دهد. همچنین، ایجاد شبکه‌های حمل و نقل چندوجهی، انعطاف‌پذیری اقتصاد کشور را در مواجهه با بحران‌های خارجی افزایش می‌دهد.
افزایش قدرت اقتصادی و منطقه‌ای ایران از مسیر ترانزیت و حمل‌ونقل
در نهایت، این توافقات می‌توانند فرصت مناسبی برای ارتقای فناوری و بهره‌وری در حوزه لجستیک فراهم کنند. انتقال تجربه و تکنولوژی کشورهای همسایه در زمینه حمل و نقل، می‌تواند موجب بهبود مدیریت زنجیره تأمین، کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت ترانزیت شود. به این ترتیب، قراردادهای منطقه‌ای نه تنها مزایای اقتصادی مستقیم دارند، بلکه به تقویت جایگاه ایران در عرصه تجارت و حمل و نقل بین‌المللی کمک می‌کنند.
یک کارشناس مناطق آزاد تجاری و اقتصادی گفت: با راه‌اندازی راه‌آهن شلمچه - بصره، کالاهای تولیدی در استان‌های صنعتی کشور می‌توانند با هزینه‌ای تا ۳۰ درصد کمتر به بازار عراق برسند.
کمال ابراهیمی کاوری کارشناس ارشد مناطق آزاد تجاری و اقتصادی با بیان اینکه توسعه اقتصادی در جهان امروز دیگر نه بر پایه تولید، بلکه بر محور اتصال و جریان شکل می‌گیرد، گفت: هر که به خطوط حمل‌ونقل، مسیرهای ترانزیتی و گره‌های لجستیکی دسترسی دارد، سهم بیشتری از ثروت جهانی خواهد داشت.
وی افزود: در این میان، پروژه راه‌آهن شلمچه - بصره را باید نه‌تنها یک طرح زیرساختی، بلکه نقطه عطفی در بازتعریف نقش منطقه آزاد اروند در اقتصاد ملی و منطقه‌ای دانست. این مسیر کوتاه اما راهبردی که تنها ۳۲ کیلومتر طول دارد، در حقیقت حلقه گمشده اتصال ایران و عراق در شبکه ریلی بین‌المللی است؛ حلقه‌ای که می‌تواند بندر خرمشهر و آبادان را به بندر بصره و از آنجا به مدیترانه و جهان عرب متصل کند.
اتصال ریلی شلمچه-بصره هزینه حمل کالا به عراق را تا ۳۰ درصد کاهش می‌دهد
ابراهیمی کاوری با اشاره به موقعیت منحصربه‌فرد منطقه آزاد اروند در مرز دو کشور و در مجاورت اروندرود گفت: این منطقه در طول تاریخ، پیوندی طبیعی میان بازارهای ایران و عراق بوده است. با آغاز ساخت خط ریلی شلمچه - بصره و احداث پل ریلی بر روی اروندرود، این پیوند سنتی به یک کریدور رسمی، پایدار و اقتصادی تبدیل می‌شود.
وی تأکید کرد: با تکمیل این مسیر، کالاهای ایرانی می‌توانند بدون نیاز به حمل جاده‌ای طولانی، مستقیماً از بنادر خرمشهر و منطقه آزاد اروند وارد خاک عراق شده و از مسیر بصره به سایر شهرهای این کشور و حتی به سوریه و اردن ترانزیت شوند. این اتصال عملاً اروند را به دروازه صادرات غیرنفتی ایران به جهان عرب بدل می‌سازد.
کارشناس ارشد مناطق آزاد تجاری و اقتصادی با اشاره به ابعاد لجستیکی پروژه گفت: راه‌آهن شلمچه - بصره جایگاه اروند را از یک منطقه صرفاً تجاری به هاب حمل‌ونقل ترکیبی ارتقا می‌دهد. این خط ریلی با اتصال به شبکه ریلی سراسری ایران، امکان حمل مستقیم کالا از مناطق صنعتی کشور تا بنادر جنوبی عراق را فراهم می‌کند.
وی با اشاره به‌صرفه اقتصادی این طرح افزود: کالاهای تولیدی در اصفهان، خوزستان یا حتی شهرک‌های صنعتی قم می‌توانند با هزینه‌ای کمتر از ۳۰ درصد مسیر جاده‌ای، به بازار عراق و کشورهای حوزه خلیج‌فارس برسند. این مزیت، جذابیت سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد اروند را به‌شدت افزایش می‌دهد و این منطقه را به محل استقرار صنایع صادرات‌محور تبدیل خواهد کرد.
اهمیت این پروژه تنها اقتصادی نیست
ابراهیمی کاوری گفت: اهمیت این پروژه تنها اقتصادی نیست، بلکه ابعاد ژئواکونومیک و سیاسی آن نیز چشمگیر است. عراق یکی از بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی ایران است، اما به دلیل محدودیت‌های زیرساختی در مرزها و مسیرهای حمل‌ونقل، سالانه میلیاردها دلار از ظرفیت تجارت دو کشور استفاده نمی‌شود.
وی ادامه داد: راه‌آهن شلمچه - بصره می‌تواند الگوی تازه‌ای از همکاری اقتصادی ایران و عراق را شکل دهد که از وابستگی انرژی فراتر رفته و به همگرایی زیرساختی و لجستیکی منتهی شود. این همکاری از منظر منطقه‌ای نیز معنایی فراتر دارد، زیرا عراق در حال پیگیری طرح‌های بزرگ اتصال ریلی خود به اردن، سوریه و عربستان است و در این میان، ایران می‌تواند از طریق اروند به بخشی از این شبکه پیوند بخورد.
کارشناس ارشد مناطق آزاد تجاری و اقتصادی تصریح کرد: از دیدگاه منطقه آزاد اروند، این پروژه فرصتی تاریخی برای بازتعریف مأموریت و نقش منطقه در اقتصاد ملی است. در سال‌های اخیر، این منطقه با چالش‌هایی در جذب سرمایه‌گذار، تثبیت مزیت رقابتی و اتصال به شبکه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی مواجه بوده است.
وی یادآور شد: راه‌آهن شلمچه - بصره می‌تواند همه این معادلات را تغییر دهد. با تبدیل خرمشهر به ایستگاه تبادل ریلی و بندری، اروند قادر خواهد بود خدمات گسترده‌ای در حوزه انبارداری، بسته‌بندی، گمرک هوشمند، صادرات مجدد و حمل‌ونقل ترکیبی ارائه دهد. این امر نه‌تنها موجب رونق اقتصادی در آبادان و خرمشهر می‌شود، بلکه به شکل‌گیری زنجیره ارزش صادراتی جدید میان ایران، عراق و سایر کشورهای عربی کمک می‌کند.
ابراهیمی کاوری با اشاره به جنبه فرهنگی و انسانی این پروژه گفت: این خط ریلی نمادی از بازگشت پیوندهای تاریخی میان دو ملت است.میلیون‌ها نفر از دو کشور که هر ساله در مراسم اربعین یا مناسبت‌های دینی میان دو کشور تردد می‌کنند، با راه‌اندازی این مسیر، امکان سفر ایمن، ارزان و منظم‌تری خواهند داشت. این بُعد فرهنگی - اجتماعی، وجهه‌ای انسانی به پروژه‌ای می‌بخشد که فراتر از محاسبات اقتصادی است و به دیپلماسی مردمی و فرهنگی ایران در عراق کمک می‌کند.
کارشناس ارشد مناطق آزاد تجاری و اقتصادی بیان کرد: در بعد اقتصادی کلان، تکمیل این خط می‌تواند حجم مبادلات ایران و عراق را تا ۲۰ میلیارد دلار در سال افزایش دهد. اگر حتی نیمی از این رقم از طریق مسیر ریلی اروند عبور کند، درآمدهای مستقیم و غیرمستقیم حاصل از تعرفه‌های گمرکی، خدمات بندری و لجستیکی برای منطقه آزاد اروند جهشی چندبرابری خواهد داشت.
وی با تأکید بر فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این محور گفت: توسعه شهرک‌های صنعتی مشترک در محور شلمچه - بصره می‌تواند اشتغال پایدار و سرمایه‌گذاری متقابل را تقویت کند. راه‌آهن شلمچه - بصره تنها یک پروژه حمل‌ونقل نیست؛ بیانیه‌ای اقتصادی و راهبردی از اراده ایران و عراق برای بازسازی روابط خود بر پایه منافع متقابل است. در این مسیر، منطقه آزاد اروند نه یک ناظر، بلکه باید بازیگر اصلی باشد.
ابراهیمی کاوری تصریح کرد: این منطقه می‌تواند با طراحی بسته‌های تشویقی برای سرمایه‌گذاران لجستیکی، تأسیس مراکز هماهنگی تجاری مشترک با بصره و ایجاد پیوند میان بنادر خرمشهر، فاو و ام‌القصر، جایگاه خود را به‌عنوان قلب تپنده تجارت ایران و عراق تثبیت کند.
کارشناس ارشد مناطق آزاد تجاری و اقتصادی در پایان گفت: ریل آهنی شلمچه - بصره شاید کوتاه باشد، اما معنایش بلند است؛ پلی است میان گذشته‌ای مشترک و آینده‌ای هم‌پیوند. اگر مدیریت هوشمند، همکاری منطقه‌ای و نگاه توسعه‌محور با آن همراه شود، این مسیر می‌تواند اروند را از منطقه‌ای مرزی به منطقه‌ای مرجع در تجارت بین‌المللی خلیج‌فارس و بین‌النهرین تبدیل کند.
