پاسپورت یا گذرنامه چیست؟ هرآنچه باید بدانید

شهروندان هر کشوری پیش از خرید بلیط هواپیما، رزرو اقامتگاه و سفر به کشورهای خارجی، برای خروج از کشور به سندی به‌نام پاسپورت نیاز دارند. می‌دانید این سند که شبیه شناسنامه شماست، چگونه صادر می‌شود؟ در این مقاله، می‌خوانید پاسپورت چیست، با تاریخچه پاسپورت، ویزا و انواع آن و نهادهای صادرکننده آن آشنا می‌شوید. در انتها نیز مهم‌ترین شرایط صدور پاسپورت در ایران را بررسی کرده‌ایم. پس اگر قصد دارید پاسپورت یا گذرنامه بگیرید، حتما تا انتهای مقاله با ما همراه باشید. 

پاسپورت چیست؟ 

پاسپورت یا گذرنامه سندی رسمی است که هر کشوری بنا به درخواست شهروندانش برای هر فرد صادر می‌کند. این سند به شهروندان امکان می‌دهد به کشورهای دیگر سفر کنند و بعد به کشور مبدأ بازگردند. در واقع این سند نوعی اعلامیه رسمی است که به خارجی‌ها نشان می‌دهد فرد شهروند یک کشور است و از حقوق و مزایای شهروندی دولت متبوع خود برخوردار است. 

تاریخچه پاسپورت 

گذرنامه‌ها و نامه‌های عبور قرن‌ها برای جابه‌جایی بین سرزمین‌ها و کشورهای گوناگون استفاده می‌شدند، اما پاسپورت امروزی در قرن‌های نوزدهم و بیستم میلادی به وجود آمد، یعنی زمانی که انقلاب صنعتی و توسعه حمل‌ونقل عمومی و  گسترش تجارت در جهان باعث افزایش سفرهای بین‌المللی شده بود. 

در پاسپورت چه چیزهایی نوشته می‌شود؟ 

گذرنامه نوعی کتابچه کوچک (شبیه شناسنامه) است که شامل مشخصات هویتی فرد و عکس اوست. با کمک این داده‌ها می‌توان هویت و ملیت فرد را در هرجای جهان تشخیص داد. 

کدام نهاد مسئول صدور پاسپورت است؟ 

معمولا نهادهای دولتی مانند وزارت خارجه، وزارت کشور یا وزارت‌ مهاجرت اختیار قانونی صدور یا لغو پاسپورت را دارند. علاوه بر اینها، قوه‌ قضاییه هر کشور نیز در شرایطی خاص می‌تواند پاسپورت افراد را توقیف کند. در کشور ما اداره کل گذرنامه وابسته به نیروی انتظامی مسئول صدور پاسپورت است. 

پاسپورت‌ برخلاف شناسنامه تاریخ انقضا دارد و پس از ۵ یا ۱۰ سال منقضی می‌شود. در این حالت، باید برای صدور دوباره آن اقدام کرد. 

آیا امکان جعل پاسپورت وجود دارد؟ 

 بله! گذرنامه کتابچه‌ای هویتی است، پس می‌توان آن را مانند خیلی چیزهای دیگر جعل کرد. برای همین بسیاری از کشورها برای پیشگیری از ورود غیرقانونی اتباع خارجی، استانداردهایی را برای طراحی و صدور پاسپورت در نظر می‌گیرند. هولوگرام‌، واترمارک‌های دیجیتالی و میکروچیپ‌های حاوی داده‌های زیستی فرد از جمله این راهکارها هستند. 

همچنین مجازات‌های سختی در انتظار کسانی است که بخواهند پاسپورت جعل کنند. 

ویزا چه فرقی با پاسپورت دارد؟ 

بسیاری از کشورهای جهان برای کنترل ورود اتباع خارجی به کشورشان، از شهروندان خارجی می‌خواهند علاوه بر گذرنامه، ویزا هم تهیه کنند. ویزا نوعی سند رسمی است که به فرد امکان ورود و اقامت در کشورهای خارجی را برای مدت معینی  می‌دهد. صدور ویزا به عهده کشور مقصد است، یعنی فرد باید به سفارتخانه آن کشور درخواست بدهد و پس از طی مراحلی، گاهی آسان و گاهی سخت، ویزای مدنظرش را بگیرد. 

ویزا معمولا به صورت یک مهر یا برچسب روی محل مشخصی در گذرنامه درج می‌شود. پس بدون داشتن پاسپورت، امکان اخذ ویزا وجود ندارد. هرچند در سال‌های اخیر ویزای الکترونیکی نیز داده می‌شود. 

برخی کشورهای جهان با توافق‌های بین‌المللی با سایر کشورها، شرایط اخذ ویزا را آسان کرده‌اند. مثلا شهروندان اتحادیه اروپا بدون ویزا می‌توانند در کشورهای عضو این اتحادیه رفت‌وآمد کنند. اما شهروندان کشوری مانند ایران برای اخذ ویزای اروپا که به ویزای شینگن معروف است، باید از هفت خان رستم بگذرند. 

انواع ویزا 

دانشجویان در مقایسه با تاجران دلایل متفاوتی برای حضور در کشور مقصد دارند. پس ویزای این دو گروه نیز باید از نظر مدت زمان حضور و سایر شرایط متفاوت باشد. 

بعضی از انواع ویزا‌ توریستی، کاری، تحصیلی، پزشکی، فرودگاهی، دیپلماتیک و ترانزینی هستند که هر فرد بسته به شرایطش یکی از آنها را درخواست می‌کند. 

شرایط دریافت پاسپورت در ایران 

دریافت پاسپورت یا گذرنامه برای شهروندان ایران با مراجعه به دفاتر پلیس+۱۰ امکان‌پذیر است. با این حال، شرایط دریافت آن برای سنین و جنسیت‌های مختلف فرق دارد. در ادامه، هریک از این شرایط را توضیح می‌دهیم. 

۱. شرایط عمومی دریافت پاسپورت 

ارائه مدارک هویتی و کپی آنها به دفاتر پلیس+۱۰؛ 

پوشیدن لباس مناسب (و حجاب کامل بانوان) برای عکس پاسپورت که در خود دفاتر گرفته می‌شود؛ 

اجازه محضری برای افراد زیر ۱۸ سال از سوی پدر یا قیم قانونی؛ 

• ارائه اجازه‌نامه خروج برای شاغلان نهادهای نظامی. 

۲. شرایط دریافت پاسپورت برای بانوان 

بانوان زیر ۱۸ سال برای دریافت پاسپورت نیاز به اجازه محضری پدر یا قیم قانونی خود دارند. اگر زنی بالای ۱۸ سال و مجرد باشد،‌ بدون نیاز به اجازه می‌تواند برای دریافت پاسپورت اقدام کند، اما اگر متاهل باشد، به اجازه محضری شوهرش نیازمند است. منظور از اجازه محضری، اجازه‌ای است که در دفاتر ثبت اسناد رسمی به ثبت رسیده باشد. 

همچنین اگر شوهر فوت شده یا همسرش را طلاق داده باشد، زن باید اصل گواهی فوت یا اصل شناسنامه باطل‌شده همسر یا اصل طلاق‌نامه را ارائه کند. 

۳. شرایط دریافت پاسپورت برای آقایان 

مهم‌ترین مسئله برای آقایان وضعیت سربازی است. اگر مردی کارت پایان خدمت هوشمند یا معافیت دائمی داشته باشد، می‌تواند برای صدور پاسپورت اقدام کند. اما اگر هنوز خدمت سربازی نرفته باشد، مثلا دانشجو یا دانش‌آموز باشد، برای صدور پاسپورت به اجازه سازمان نظام وظیفه عمومی نیاز دارد. 

نظام وظیفه برای صدور اجازه خروج از کشور برای مشمولان خدمت سربازی، مبلغی را به عنوان وثیقه دریافت می‌کند. پیش از پرداخت این مبلغ، باید حسابی در بانک قوامین افتتاح و شماره حساب و شبای آن را هنگام پرداخت وثیقه به آن سازمان ارائه کنید. پس از بازگشت از سفر خارجی، سازمان نظام وظیفه مبلغ وثیقه را به حساب قوامین شما باز می‌گرداند. اگر به هر دلیلی سفر شما لغو شد، با مراجعه به نظام وظیفه و اعلام این مسئله، وثیقه خود را پس بگیرید. 

مبلغ وثیقه نیز بسته به نوع سفر متفاوت است. سفرهای زیارتی به کشورهایی مانند عراق، وثیقه اندک نیاز دارند. اما سفر به اروپا به وثیقه سنگین‌تری نیاز دارد. پس از دریافت اجازه خروج از کشور از سوی این نهاد، می‌توانید برای دریافت پاسپورت و سپس ویزا اقدام اقدام کنید. 

سخن آخر 

پیش از برنامه‌ریزی برای سفر و تهیه بلیط پرواز خارجی مدت اعتبار گذرنامه‌تان را بررسی کنید. الزام دریافت ویزا و شرایط دریافت آن را هم فراهم نکنید.  

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره شرایط دریافت پاسپورت به درگاه خدمات الکترونیکی پلیس به آدرس (epolice.ir) مراجعه کنید.