ماجرای فروش پایان ‌نامه‌ دانشجویان به ضایعاتی‌

تحصیل در نظام آموزش عالی با سختی‌ها و شیرینی‌های زیادی همراه است و آخرین خوان آن، ارائه پایان‌نامه و دفاع از آن است. یک جلسه چند ساعته که دانشجو ماحصل چندسال تلاش خود را به اساتید دانشگاه عرضه می‌کند و نتیجه آن، توفیق در کسب مدرک تحصیلی خواهد بود.

اگرچه در سنوات اخیر، طرح‌های زیادی برای تقاضا محور شدن پایان نامه‌ها ارائه شده، اما به دلیل شکاف عمیق میان صنعت و دانشگاه، پایان نامه‌های کاربردی بسیار کم شمارند و این موضوع به آزمون و خطاهای مکرر در طرح‌های صنعتی و کمبود منابع مالی دانشگاه‌ها منجر شده است.

این هرز رفتن سرمایه‌های علمی، موجب آن شده تا جایگاه "پایان نامه" از یک رساله‌ی علمی به گزارشی برای رفع تکلیف دانشجویان تنزل پیدا کند و رفته رفته اهمیت آن در میان قشر دانشجو و حتی برخی از دانشگاه‌ها کمرنگ‌تر شود. تا جایی که خرید و فروش پایان نامه به معضلی برای دانشگاه‌ها و بازاری برای افراد سودجو تبدیل شده است.

از سوی دیگر، پایان نامه‌ها و مقالات دانشجویی (به ویژه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری) که بخش عمده‌ای از پژوهش‌های علمی کشور را به عهده دارند، با تزریق این قبیل آثار، به تحلیل رفته‌اند و دانشگاه‌ها را از وظایف ذاتی خود دور می‌کنند. نکته قابل توجه این موضوع، مثبت فرض شدن سرانه رشد علمی کشور و میزان تولید علم در مقایسه با سایر کشورهاست؛ در حالی که توجه به محتوای برخی از این مقالات، علامت سوال بزرگی را روبه‌روی صاحب نظران قرار می‌دهد.

در این وضعیت که اعتماد علمی به پایان نامه‌ها کمتر شده، کلیپی در فضای مجازی منتشر شد که نشان از وجود بخشی از پایان نامه‌های کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد بوشهر "واحد علوم تحقیقات" در یک انبار ضایعاتی میداد، انباری که به نظر محل دپو کاغذهای بازیافتی بود.

با انتشار این کلیپ حجم زیادی از اظهار نظرها در خصوص نحوه نگهداری یا امحاء این پایان نامه‌ها در شبکه‌های اجتماعی دیده شد که بخشی از آنها انتقاد به برخورد با تلاش دانشجویان و برخی دیگر اشاره به بایگانی دیجیتال این اسناد بود.

دانشگاه آزاد بوشهر: هیچ پایان نامه‌ای را به ضایعات نفروخته‌ایم

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر به اطلاعیه رسمی این دانشگاه اشاره کرد.

در این اطلاعیه آمده است: در خصوص انتشار کلیپی در فضای مجازی با عنوان «دانشگاه آزاد اسلامی انباری از پایان نامه‌ها را به ضایعاتی فروخت» به جهت تنویر افکار عمومی و رفع برخی گمانه‌ها به اطلاع می‌رساند با توجه به اینکه جمعی از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر شاغل در نهادها، دستگاه‌های اجرایی و وزارتخانه‌ها هستند که موضوعات پایان نامه‌های آنان مرتبط با مسائل و مشکلات آن نهاد مربوطه است، به همین دلیل دانشجویان شاغل در این دستگاه‌های اجرایی مکلف به تحویل یک نسخه از پایان نامه به سازمان ذیربط هستند که مسئولیت فیلمبرداری و نشر آن بر عهده نهاد مربوطه‌ای است که دست به فروش پایان نامه‌ها به ضایعات را داده است، بنابراین هیچ مسئولیتی بر عهده دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر نیست.

این اطلاعیه می‌افزاید: دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر همانند سایر واحدهای دانشگاهی موظف است که پایان نامه‌های دانشجویان گرامی را در آرشیو کتابخانه خود به صورت فیزیکی و الکترونیکی نگهداری کند که این موضوع به عنوان یکی از امتیازات ویژه برای واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی و دانشجویان به منظور بهره‌برداری صحیح از پایان نامه‌ها محسوب می‌شود.

در پایان این اطلاعیه گفته شده است: دانشگاه آزاد اسلامی استان بوشهر به همه مردم شریف و مسئولان این استان اطمینان می‌دهد که هیچ انحرافی در امور و ارزش‌های علمی در این دانشگاه وجود ندارد و با قدرت و قاطعیت به وظایف ساختاری خود عمل خواهد کرد.

انتشار پایان نامه‌ها به صورت فیزیکی، علاوه بر هزینه‌های زیادی که بر دوش دانشجویان تحمیل می‌کند، فضای فیزیکی، نیروی انسانی و هزینه‌های اضافی را نیز از دانشگاه‌ها طلب خواهد کرد. شیوع ویروس کرونا در کنار همه ی معضلاتی که ایجاد کرده، موجب برگزاری آنلاین جلسات دفاع و کمرنگ‌تر شدن نقش فیزیکی پایان نامه‌ها شده است.

امید است با ارتقاء زیرساخت‌های الکترونیک و سامانه‌های برخط، به زودی با حجم انبوه کاغذ در دانشنگاه‌های به عنوان خط مقدم تولید علم در جامعه خداحافظی کنیم و شاهد گسترش آرشیوهای دیجیتال و دسترسی همگانی و در هر زمان به منابع علمی باشیم.