غنی‌سازی ایران مشروط به دادن امتیازات بی‌سابقه به آمریکا شد ؟

نشریه نیویورک تایمز با انتشار گزارشی در باب موضوع مهم مورد رایزنی میان تهران و واشنگتن یعنی رفع ابهامات پرونده هسته‌ای آورده است که استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ، پس از دیدار هفته گذشته با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان پیشنهاد کرد که ایران ممکن است بتواند غنی‌سازی اورانیوم در سطوح پایین را تحت یک سیستم راستی‌آزمایی انجام دهد.

 اما فقط ظرف یک روز بعد، آقای ویتکاف موضع خود را تغییر داد و مدعی شد که ایران باید برنامه غنی‌سازی و هسته‌ای خود را متوقف کرده و به کلی آن را برچیند تا بتوان به توافقی دست پیدا کرد!

در همین راستا، کارشناسان بر این باورند که تغییر موضع ویتکاف نشان‌دهنده عدم اطمینان در دولت ترامپ و احتمالا شخص رییس‌جمهور درخصوص این است که آیا آنها می‌توانند به توافقی معقول دست یابند یا خیر.

الی گران‌مایه، کارشناس ارشد سیاست‌های خاورمیانه در شورای روابط خارجی اروپا، در گفت‌وگویی با نیویورک تایمز مدعی شد: که دولت ترامپ ممکن است آماده باشد غنی‌سازی در سطوح پایین را بپذیرد، مشروط به آنکه ایران امتیازی بی‌سابقه به طرف امریکایی دهد، مانند باز کردن سایت‌های هسته‌ای‌اش برای بازرسان امریکایی یا استقبال از سرمایه‌گذاران امریکایی.

به ادعای گران‌مایه، احتمالا ایرانی‌ها و امریکایی‌ها هنوز در مرحله تعیین خطوط قرمز یکدیگر هستند. از طرفی برای امریکایی‌ها بسیار حیاتی خواهد بود که به زودی موضع نهایی خود را اعلام کنند.

او همچنین گفت با این همه، ایران هیچ‌گاه با برچیدن برنامه هسته‌ای‌اش یا غنی‌سازی صفر موافقت نخواهد کرد. در این شرایط، اما اگر امریکایی‌ها بخواهند به این سمت بروند، رویارویی ادعایی محتمل خواهد بود. این ممکن است همان چیزی باشد که اسراییل و متحدانش در کنگره به دنبال آن هستند.

مایکل ماکفسکی، مشاور ارشد سیاست‌گذاری پنتاگون در دوران ریاست‌جمهوری جورج بوش، در گفت‌وگویی با نیویورک تایمز مدعی شد: تهران احتمالا تلاش خواهد کرد که مذاکرات را از مهلت دو ماهه آقای ترامپ فراتر ببرد، چرا‌که بخشی از این تلاش برای یافتن نقطه مشترک برای مذاکرات فنی کامل است، اما ممکن است همزمان برای رویارویی ادعایی نیز توافق نظامی‌اش را در حالت آماده‌باش قرار دهد. در چنین شرایطی، اسراییل احتمالا مدعی خواهد شد که: «زمان در حال پایان یافتن است.»

نیوزویک: ایران و امریکا به دنبال توافقی فراتر از برجام هستند

نشریه نیوزویک با انتشار یادداشتی ضمن اشاره به مواضع رسمی ایران، امریکا و عمان بعد از پایان نشست رم مدعی شد، نشست روز شنبه برای دومین هفته متوالی هیات‌های نمایندگی ایران و امریکا را روبه‌روی هم قرار داد حدود چهار ساعت به طول انجامید یعنی دو برابر بیشتر از نشست قبلی.

به ادعای این خبرگزاری همین مقوله نشان می‌دهد که دیپلماسی میان تهران و واشنگتن شتاب گرفته و طرفین از تمامی اهرم‌های خود استفاده می‌کنند تا به عصر تنش پایان داده و روزنه دیپلماسی را بیش از این بگشایند.

از همین رو عباس عراقچی پس از پایان نشست رم صراحتا اعلام کرد «ما موفق شدیم در برخی اصول و اهداف به درک بهتری برسیم.»

او افزود: مذاکرات در حال «پیشرفت» است.

عراقچی همچنین در پستی جداگانه نوشت که گفت‌و‌گو‌های سطح کارشناسی با هدف «پرداختن به جزییات» ادامه خواهد یافت. سخنگوی وزارت خارجه امریکا نیز به نیوزویک گفت که این مذاکرات، که خواه مستقیم توصیف کنیم یا غیرمستقیم، بستر را برای دور بعدی رایزنی‌ها هموار کرد.

نیوزویک در ادامه به پست علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران نیز در شبکه اجتماعی ایکس اشاره کرد و در این باره نوشت: به باور واعظ «هم ایران و هم امریکا می‌خواهند از برجام عبور کنند. این موضوع مثبتی است.»

همزمان گریگوری برو، تحلیلگر ارشد گروه اوراسیا در حوزه ایران و انرژی نیز مدعی شد: «طبیعی است که دو طرف مذاکرات را در قالب تلاشی برای چیزی فراتر از برجام معرفی کنند. جمهوری اسلامی ایران تلاش خواهد کرد تا دست برتر را داشته باشد و از همین رو بر حفظ برنامه هسته‌ای و چرخه سوخت خود تاکید دارد.»

به ادعای این نشریه فعلا قرار است گفت‌و‌گو‌ها در سطح کارشناسی چهارشنبه ۲۳ آوریل (۳ اردیبهشت) در عمان برگزار شود و این کشور بار دیگر نقش میانجی را ایفا خواهد کرد.

از منظر گروهی از تحلیلگران این نشست از این منظر با اهمیت است که هیات‌های ایرانی و امریکایی برای ورود به جزییات آماده خواهند شد و به خوبی می‌توانند درک بیشتری از اختلاف‌نظرهایشان داشته باشند تا راهی بیابند برای خروج از بن‌بست.

موسسه مطالعاتی استیمسون: نخبگان امریکایی باید در حوزه دیپلماسی از ادبیات به دور از فشار استفاده کنند

موسسه مطالعاتی استیمسون با انتشار یادداشتی ضمن اشاره به برخی موضع‌گیری‌های رادیکال چهره‌ها و شاهین‌های ضد ایرانی در کابینه ترامپ و کنگره که بر برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای ایران تاکید دارند، مدعی است: دولت ترامپ با چنین دست فرمانی به نتیجه مطلوب دست نخواهد یافت و رایزنی‌هایش با تهران بی‌نتیجه می‌ماند.

به ادعای این موسسه مطالعاتی، تهران تاکنون تاکید داشته و دارد که تحت فشار تن به دیپلماسی نمی‌دهد و ترجیح خواهد تا در برابر فشار‌های احتمالی مقاومت کند. از همین رو عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در آستانه مذاکرات عمان تاکید کرد: «مذاکره مستقیم با طرفی که مدام تهدید به زور می‌کند و مواضع متناقض دارد، بی‌معناست.»

استیمسون در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد: برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵ این الگو را برای مدتی مختل کرد. برای نخستین‌بار، زبان دیپلماسی بر لفاظی و ماجراجویی غلبه یافت.

این توافق دستاوردی بزرگ بود: ایران با محدودسازی برنامه هسته‌ای و پذیرش بازرسی‌ها موافقت کرد و در مقابل، تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای رفع شد. اما خروج یک‌جانبه دولت ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ و راهبرد «فشار حداکثری» بار دیگر بی‌اعتمادی را شعله‌ور ساخت. وعده‌ها بار دیگر نقض شدند. روایت داخلی ایران از امید محتاطانه به تایید بدبینی‌ها تغییر یافت. به ادعای این موسسه مطالعاتی، در حال حاضر، دولت ترامپ راهبردی مرحله‌ای اتخاذ کرده و به ایران دو ماه مهلت برای مذاکره بر سر توافقی جدید داده است.

درون دولت، درباره رویکرد مطلوب اجماع روشنی وجود ندارد: برخی مشاوران مانند مارکو روبیو وزیر امور خارجه و مایک والتز، مشاور امنیت ملی خواستار حفظ «تمام گزینه‌ها روی میز» هستند، درحالی که معاون رییس‌جمهور جی. دی. ونس مخالف مداخله ادعایی مستقیم برای جلوگیری از عبور ایران از آستانه گریز هسته‌ای است.

این اختلاف‌نظر‌ها به ماهیت توافق پیشنهادی نیز گسترش یافته است: والتز خواستار «برچیدن (ادعایی)» برنامه هسته‌ای ایران شده، درحالی که استیو ویتکاف، فرستاده ویژه خاورمیانه، پیشنهاد یک «برنامه راستی‌آزمایی» را برای رفع نگرانی‌ها مطرح کرده است. به ادعای این موسسه مطالعاتی این اقدامات حاکی از تلاش برای طراحی مذاکرات هسته‌ای در چارچوبی مبتنی بر فشار ادعایی و لفاظی منعطف است؛ درحالی که ضرورت تغییر بنیادین روایت دیپلماتیک نادیده گرفته شده است.

با این حال، گفت‌و‌گو‌ها در عمان همچنان در حال تحول‌اند: طبق گزارش منبعی سیاسی نزدیک به مذاکرات، ویتکاف در پیش‌نویس جدید پیشنهادی، هیچ اشاره‌ای به «برچیدن» برنامه هسته‌ای ایران نکرده است. اگر این رویکرد حفظ شود، ممکن است پیشرفت در مذاکرات تسهیل شود. استیمسون در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، اگر ایالات‌متحده به‌دنبال مذاکره سازنده با ایران-به‌ویژه در قالب گفت‌وگوی مستقیم- است، نخبگان سیاسی امریکا باید در زبان دیپلماتیک خود بازنگری کنند.

این بازنگری، مستلزم به‌رسمیت شناختن سابقه تاریخی، از‌جمله خیانت‌های گذشته و فرصت‌های ازدست‌رفته است و پذیرش اینکه گفت‌و‌گو، امتیازی نیست که واشنگتن اعطا کند، بلکه مسوولیتی متقابل است. مذاکرات اولیه در عمان نشان داد که تغییر در روایت می‌تواند بستری سازنده برای آغاز مذاکرات هسته‌ای فراهم کند. چالش واقعی، حفظ این روایت برای ساختن بنیانی محکم جهت توافقی پایدار است.