زنگ خطر در بازار مسکن؛ انصراف گسترده از نهضت ملی مسکن در راه است
چالش‌های متقاضیان نهضت ملی مسکن در کلان‌شهرها طی سال‌های اخیر شدت گرفته و باعث شده بخش قابل توجهی از افراد ثبت‌نام‌کننده، تصمیم به انصراف از این طرح بگیرند. اصلی‌ترین دلایل این روند را می‌توان در چند محور اساسی بررسی کرد.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، طولانی شدن زمان ساخت و آماده‌سازی واحدهای مسکن ملی ست. حتی در مواردی که زمین‌های دولتی تخصیص یافته‌اند، موانع حقوقی و اداری باعث تأخیرهای طولانی شده و برخی پروژه‌ها هنوز به مرحله آماده‌سازی نرسیده‌اند. این موضوع باعث شده متقاضیان نسبت به تحقق وعده‌های دولت بدبین شوند.
با تورم مصالح ساختمانی و افزایش دستمزدها، هزینه تمام‌شده ساخت واحدهای نهضت ملی بیش از پیش افزایش یافته است. بسیاری از خانوارها، حتی با استفاده از تسهیلات بانکی، توان پرداخت اقساط و هزینه‌های جانبی را ندارند. این فشار اقتصادی موجب شده بخش بزرگی از متقاضیان برای جلوگیری از تعهدات مالی طولانی، از ادامه ثبت‌نام منصرف شوند.
واحدهای نهضت ملی اغلب در حاشیه شهرها و مناطق کم‌برخوردار ساخته می‌شوند، جایی که دسترسی به خدمات شهری، آب، برق، شبکه فاضلاب و حمل‌ونقل عمومی محدود است. نبود زیرساخت کافی کیفیت زندگی ساکنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و انگیزه متقاضیان برای انصراف را افزایش می‌دهد.
مسکن ملی نیازمند هماهنگی بین وزارت راه و شهرسازی، بنیاد مسکن، سازمان ملی زمین و مسکن و شهرداری‌ها است. اما در بسیاری از کلان‌شهرها، این هماهنگی هنوز کامل نشده و اختلافات اداری، تأخیر در صدور مجوزها و بلاتکلیفی پروژه‌ها باعث نارضایتی متقاضیان شده است.
نگرانی از کیفیت ساخت و ایمنی واحدها
با توجه به تجارب گذشته در پروژه‌های بزرگ مسکن، متقاضیان نگران کیفیت پایین ساخت و عدم نظارت دقیق بر مصالح و مراحل اجرایی هستند. این موضوع یکی دیگر از دلایل اصلی انصراف متقاضیان به شمار می‌رود.
انتظار طولانی و عدم شفافیت در زمان‌بندی پروژه‌ها، فشار روانی قابل توجهی بر متقاضیان ایجاد کرده است. بسیاری احساس می‌کنند در یک چرخه بی‌پایان انتظار گرفتار شده‌اند و به همین دلیل تصمیم به انصراف گرفته‌اند.
چالش‌های متعدد اعم از تأخیر در تحویل، هزینه‌های بالای ساخت، ضعف زیرساخت‌ها و ناهماهنگی دستگاه‌های اجرایی باعث شده است بخش بزرگی از متقاضیان نهضت ملی مسکن در کلان‌شهرها، از ادامه این مسیر منصرف شوند. برای موفقیت این طرح، دولت نیازمند تدوین راهکارهای جامع و فوری برای رفع این موانع و افزایش رضایت متقاضیان است.
درحالی معاون مسکن و ساختمان از ابلاغ دستورالعمل انصراف متقاضیان نهضت ملی مسکن خبر داده بود که مدیرعامل عمران شهرهای جدید گفت:معاونت مسکن و ساختمان در حال تدوین دستورالعمل انصراف است.
ابهام در سرنوشت انصرافی‌های نهضت ملی مسکن
اواسط ماه گذشته (مهر ۱۴۰۴) حبیب‌الله طاهرخانی معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی در رابطه با موضوع انصراف برخی از متقاضیان نهضت ملی مسکن، گفته بود: انصراف از طرح نهضت ملی مسکن قاعدتاً امکان‌پذیر است و منعی در این خصوص وجود ندارد.
وی با بیان اینکه شرایط افراد کاملاً متفاوت است، افزود: به عنوان مثال، از لحاظ اقتصادی، تلاش ما این است که اقشار کم‌درآمد جامعه مخاطب، یعنی دهک‌های یک تا ۴ را حتماً حمایت کنیم تا به دلیل عدم توان مالی انصراف ندهند. اما سایر اقشار اجتماعی که دهک‌های بالاتری هستند و اولویت‌های سرمایه‌گذاری این افراد تغییر کرده، اگر انصراف دهند، متولیان موظف هستند که مبالغ پرداختی‌شان را هر چه سریع‌تر بازگردانند.
وی بیان کرد: برای این کار، دستورالعمل انصراف وجود دارد که به ادارات کل و شهرهای جدید ابلاغ شده است. کسانی که انصراف می‌دهند، موظف هستند مبالغ پرداختی‌شان را در اسرع وقت بازگردانند.
قطعاً انصراف رخ می‌دهد!
وی در پاسخ به این پرسش که تاکنون چه تعداد از متقاضیان نهضت ملی مسکن از این طرح انصراف داده‌اند، گفت: در این ۸۰۰ و خرده هزار نفر متقاضی، قطعاً انصراف رخ می‌دهد، زیرا افراد ناگهان با مشکلات مالی روبرو می‌شوند. یا اینکه به حوزه‌های خاصی برای سرمایه‌گذاری مراجعه می‌کنند.
معاون وزیر راه و شهرسازی اضافه کرد: پیش‌تر، انصراف‌دهندگان بیشتر اقشار کم‌درآمدها بودند. با تدابیری که اندیشیده‌ایم، این موارد بسیار کمتر شده است، زیرا امکانات زیادی برای جایگزینی‌شان فراهم کردیم. امیدواریم انصراف‌ها بسیار کم شود، مگر اینکه افراد با مشکل مالی یا سایر زمینه‌ها جزو آنها قرار گیرند.
تعداد واحدهای تحویل شده تاکنون به ۵ هزار واحد رسیده است
این در حالی است که مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید دیروز با بیان اینکه پیشرفت فیزیکی واحدهای طرح های حمایتی مسکن در شهرهای جدید از ۱۸ درصد ابتدای دولت چهاردهم هم اینک به ۳۳ درصد رسیده است، گفت: در حال حاضر واحدهای مسکونی تعریف شده در شهرهای جدید ۱۵۳ هزار و ۵۰۰ واحد است که ۱۴۱ هزار واحد آن اجرایی شده است.
شهرام ملکی با بیان اینکه از مجموع واحدهای تعریف شده ۷ هزار واحد در قالب واگذاری اراضی انفرادی و گروه ساخت به واجدان شرایط واگذار شده است، ادامه داد: تعداد واحدهای تحویل شده شهرهای جدید تاکنون به ۵ هزار واحد رسیده است. همچنین تعدادی از پروژه‌ها نیز تکمیل شده و آماده تحویل به متقاضیان است.
وی خواستار همکاری ادارات کل راه و شهرسازی استان ها با مدیران عامل شهرهای جدید کشور برای تسریع در اجرای واحدهای تحت مسئولیت شرکت عمران شد.
وی تاکید کرد: به منظور تعیین تکلیف متقاضیان انصرافی و متقاضیانی که سهم آورده آنها تاخیر دارد نیازمند تدوین دستورالعملی برای ایجاد وحدت رویه در ادارات کل راه و شهرسازی و شهرهای جدید هستیم که این دستورالعمل در معاونت مسکن و ساختمان تدوین و ابلاغ خواهد شد.
